Święty Augustyn i synody Afryki północnej przełomu IV i V wieku
Sylwester Jaśkiewicz
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-4941-3610
Abstrakt
Działalność synodalna Kościoła w Afryce Północnej na przełomie IV i V wieku, choć z jednej strony zdumiewa swym dynamicznym rozwojem, to jednak z drugiej uwidacznia także wielość i zakres problemów, z jakimi mierzył się Kościół afrykański. Tak wybitni pasterze, jak zwłaszcza biskup Kartaginy i prymas Afryki Prokonsularnej Aureliusz (391‒430) oraz biskup Hippony Augustyn (396‒430), uczynili z synodów skuteczny oręż w walce ze schizmą donatystów i herezją pelagianizmu. Niemniej ważną materią zwoływanych wówczas zgromadzeń synodalnych były sprawy związane z dyscypliną duchowieństwa, liturgią i życiem Kościoła. Synody (concilia) cieszyły się właściwą sobie powagą i autorytetem (auctoritas). Znaczącą rolę wśród nich odegrały zwłaszcza synody plenarne. Jako przejaw kolegialności biskupiej rzucają wiele światła na relację biskupów afrykańskich z biskupem Rzymu, a także są świadectwem eklezjalnej afrykańskiej specyfiki, a niekiedy także i autonomii.
Słowa kluczowe:
synod, Święty Augustyn, działalność synodalna, auctoritasBibliografia
Acta Concilii hipponensis 24 septembris 427, w: Patrologiae cursus completus. Series latina, ed. J.-P. Migne, Paris 1887, 56, s. 876‒879; przekł. pol. Dokumenty synodu w Hipponie z 24 września 427, przeł. Z. Olejniczak, w: Dokumenty synodów od 381 do 431 roku. Synody i kolekcje praw, układ i oprac. A. Baron, H. Pietras, Źródła Myśli Teologicznej 52, Kraków 2010, t. IV, s. 312‒314.
Augustinus, Epistola 177, w: Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 44, Vienna 1913, s. 669‒688.
Augustinus, Epistola 194, w: Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 44, Vienna 1913, s. 176‒214.
Augustinus, Retractationes, przeł. G. Madec, w: U. Pizzali, Nuova Biblioteca Agostiniana 2, 2‒241, Roma 1994.
Augustyn, List 175, w: Dokumenty synodów od 381 do 431 roku. Synody i kolekcje praw, układ i oprac. A. Baron, H. Pietras, Źródła Myśli Teologicznej 52, Kraków 2010, t. IV, s. 220‒224.
Augustyn św., Listy, przeł. W. Eborowicz, Pelplin 1991.
Augustyn, Objaśnienie Psalmu 9, przeł. J. Sulowski, oprac. E. Stanula, Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy XXXVII, Warszawa 1986, s. 100‒118.
Augustyn z Hippony, O chrzcie (De baptismo contra Donatistas libri septem), przekł., wstęp i oprac. A. Żurek, Źródła Myśli Teologicznej 38, Kraków 2006.
Breviarium Hipponense, przeł. Z. Olejniczak, w: Dokumenty synodów od 381 do 431 roku.
Synody i kolekcje praw, układ i oprac. A. Baron, H. Pietras, Źródła Myśli Teologicznej 52, Kraków 2010, t. IV, s. 73‒82.
Innocentius I, Epistola 181, w: Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 44, Vienna 1913, s. 701‒714.
Audollent A., Afrique, w: Dictionnaire d’histoire et de géographie ecclésiastiques, I, Paris 1911, s. 706‒861.
Baron A., Synody czasów upadku i przemiany Imperium Rzymskiego na Zachodzie, „Polonia Sacra” 15 (2011) 29 (73), s. 5‒36.
Burczak K., Biskupi afrykańscy wobec herezji pelagianizmu, „Vox Patrum” 22 (2002) 42‒43, s. 437‒461. (Crossref)
Di Corrado G., La saluberrima auctoritas del sinodo. Il tracciato della sinodalità al tempo di Agostino d’Ippona, Trapani 2022.
Dobrzyński A., Synodalność Kościoła niepodzielonego, Tarnów 2020.
Fiedrowicz M., Teologia Ojców Kościoła. Podstawy wczesnochrześcijańskiej refleksji nad wiarą, przeł. W. Szymona, Kraków 2009.
Fiocco D., Autonomia e comunione negli antichi sinodi africani (secoli III‒V), „Studia Patavina” 68 (2021), s. 39‒51.
Fiocco D., „Spiritalis amoris vinculum”. Testomonianze di collegialità episcopale nell’epistolario agostiniano, Roma 2020.
Kaczmarek T., Augustyn – ekumenista, „Studia Włocławskie” 15 (2013), s. 23‒36.
Mathisen R.W., Concili dei vescovi nordafricani, w: Agostino. Dizionario enciclopedico, ed. A.D. Fitzgerald, ed. ital. L. Alici, A. Pieretti, Roma 2007, s. 438‒440.
Myszor W., Kościół grzeszników i świętych: wybrane wątki z historii początków donatyzmu, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 42 (2009) 2, s. 38‒48.
Possydiusz z Kalamy, Żywot św. Augustyna, przekł., wstęp i oprac. P. Nehring, Kraków 2002.
Proniewski A., Teologia laikatu i synodalność jako droga realizacji powszechnego powołania do świętości, „Teologia w Polsce” 16 (2022) 2, s. 137‒156. (Crossref)
Sieben H.J., Concilium (concilia) II. Konzilslehre A.s., [hasło w:] Augustinus-Lexikon, I, ed. C. Mayer, Basel 1986, s. 1100‒1107.
Sieben H.J., Die Konzilsidee der Alten Kirche, Paderborn i in. 1979.
Słownik kościelny łacińsko-polski, red. A. Jougan, Poznań‒Warszawa‒Lublin 1958.
Słownik łacińsko-polski, red. M. Plezia, t. I: A‒C, Warszawa 1959.
Strękowski S., Synody w Afryce prokonsularnej III wieku jako przejaw kolegialności biskupów w świetle Kanonów synodalnych i „Listów” św. Cypriana z Kartaginy, „Vox Patrum” 72 (2019), s. 97‒120. DOI: 10.31743/vp.4834. (Crossref)
Strzelczyk J., Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 1992.
Śrutwa J. bp, Dzieje Kościoła w starożytności, t. II. Kościół w cesarstwie chrześcijańskim, Lublin 2018.
Śrutwa J. bp, Kontakty św. Augustyna z papieskim Rzymem, „Vox Patrum” 8 (1988) 14, s. 277‒306. (Crossref)
Żurek A., Synody wczesnochrześcijańskie, w: Synody Diecezji Tarnowskiej, t. 7, red. A. Żurek, J. Soprych, Kraków 2017, s. 31‒46. (Crossref)
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-4941-3610
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
