Pismo Święte czytane przez Ojców
Abstrakt
Unifikacja ksiąg biblijnych i określenie standardowego konstantyńskiego zbioru Pisma świętego około 425 roku było historycznie zbieżne z
cesarską polityką wprowadzania jednorodności religijnej na terenie Imperium Romanum na początku IV wieku. Co więcej, do V wieku na terenie Cesarstwa Rzymskiego istniała ciągłość kulturowa, która umożliwiała tłumaczenie „słowo w słowo”. W związku najazdami germańsko-irańskimi nastąpiło zerwanie antycznej wspólnoty kulturowej, co w przekładach biblijnych doprowadziło w V wieku do tłumaczenia „sens w sens”. Najwyższą formą objawienia się Boga dla autorów patrystycznych było wydarzenie Wcielenia Boga. Natomiast Biblia jako objawione słowo Boże była rozumiana jako uprzywilejowany, darmowy Boży fenomen, przez który Bóg ujawnia prawdę o sobie i komunikuje się z człowiekiem. W związku z tym natchnienie było rozumiane przez ojców Kościoła jako dar Boży udzielony ludzkiemu autorowi, dzięki czemu był on w stanie przekazać Boże objawienie w tekście Pisma świętego, które zostało uznane przez wspólnotę wiary jako słowo Boże. Dla ojców Kościoła cała teologia opierała się na rozważaniu Biblii, która stanowiła dla autorów patrystycznych norma normans wiary chrześcijańskiej. Jezus Chrystus pozostawał dla Ojców i pisarzy Kościoła patrystycznego kluczem hermeneutycznym do Pisma świętego i podstawą poznawania tajemnicy Boga i godności człowieka. Ojcowie przez swą egzegezę i teologię pokazują nam też, że nie wolno oddzielać osoby Jezusa Chrystusa jako Tego, który ostatecznie objawił nam Ojca, oraz świadectwa o Nim, zawartego w kerygmacie chrześcijańskim i w Piśmie świętym. Taka afirmacja Biblii pozwoliła do VII wieku uformować kanon biblijny, ale także kształtować Tradycję Kościoła, zwłaszcza tę trynitarną, duchową i liturgiczną. Biblijna interpretacja ojców Kościoła może być uznana za sens pełniejszy Nowego Testamentu, który w dogmatycznej tradycji Kościoła wyraża sens zamierzony przez Boga, pierwszego Autora Pisma świętego, a który to sens nie był znany w pełni ludzkiemu autorowi Pisma (np. koncepcja Trójcy Świętej, relacji wewnątrztrynitarnych czy doktryna o grzechu pierworodnym). Tak pojęta lektura Pisma świętego była dla pisarzy patrystycznych zarówno źródłem ich wiary, jak i ich teologii.
Słowa kluczowe:
patrystyczna Biblia, kanon, objawienie, funkcja i sens Pisma ŚwiętegoBibliografia
Chrostowski W., Biblia Hebrajska, Biblia Aramejska, Biblia Grecka. Egzegeza i
teologia biblijna jako kontekst nauczania Jubilata, w: Opere et Veritate. Arcybiskup Stanisław Gądecki. 25-lecie sakry biskupiej. 15-lecie posługi w
Archidiecezji Poznańskiej, red. J. Stranz, G. Piskorz, Poznań 2017, s. 149–155.
Cimosa M., Guida all Bibbia Latina: dalla vetus latina, alla vulgata, alla neo-vulgata, vol. I, Roma 2007.
Cimosa M., Scrittura Sacra (versioni antiche), w: Nuovo Dizionario Patristico e di Antichità Cristiane, vol. III (P–Z), red. A. Di Berardino, Genova–Milano 2008, kol. 4797–4809.
Comfort P.W., Encountering the Manuscripts: An Introduction to New Testament Paleography & Textual Criticism, Neshville (Tenn.) 2005.
Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst łaciński i polski, t. IV: (1511–1870). Lateran V, Trydent, Watykan I, red. A. Baron, H. Pietras, tłum. zbiorowe, ŹMT 33, Kraków 2004.
Domaradzki M., Między alegorią a typologią. Uwagi o hermeneutyce Orygenesa, „Przegląd Religioznawczy” 239 (2011), nr 1, s. 17–27.
Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna, red. tekstu greckiego E. Schwartz, GCS 9,1–3, tłum. A. Lisiecki, A. Caba, ŹMT 70, Kraków 1993.
Ferguson E., Stary Testament w pismach ojców apostolskich, w: Słownik późnych ksiąg Nowego Testamentu i pism ojców apostolskich, red. R.P. Martin, P.H. Davids, red. wyd. polskiego J. Kręcidło, tłum. zbiorowe, Warszawa 2014, s. 912–919.
Gomola A., Od św. Hieronima do feministek, „Znak” 64 (2012), s. 56–61.
Gribomont J., Scrittura (Sacra), w: Nuovo Dizionario Patristico e di Antichità Cristiane, vol. III (P–Z), red. A. Di Berardino, Genova–Milano 2008, kol. 4791–4797.
Guinot J.N., La typologie comme technique herméneutique: Figures de l’Ancien Testament chez les Pères, Cahiers de Biblia Patristica 2, Starsbourg 1989.
Harrington W.J., Klucz do Biblii, tłum. J. Marzęcki, Warszawa 1997.
Homerski J., Kanon ksiąg świętych, w: Wstęp ogólny do Pisma Świętego, red. J. Szlaga, Poznań–Warszawa 1986, s. 69–149.
http://www.vetuslatina.org/ (dostęp: 14.05.2018).
Jelonek T., Problem autorstwa. List do Hebrajczyków, PAT, Kraków 2007.
Jelonek T., Biblia jako fenomen kulturowy, Kraków 2012.
Kaiser W.C., The Uses of the Old Testament in the New, Eugene (Oregon) 2001.
Kasprzak D., Teologia natchnienia biblijnego w okresie patrystycznym, w: Z badań nad Biblią, 12: Gwiazda z Jakuba – demony – Niewiasta Apokalipsy, red. T. Jelonek, Kraków 2007, s. 93–129.
Kasprzak D., Teologia objawienia w ujęciu autorów wczesnochrześcijańskich. Próba zarysu zagadnienia w wiekach od I do VII, w: Biblia w kulturze świata – teologia – rośliny i zwierzęta, red. T. Jelonek, Kraków 2008, s. 127–164.
Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 1994.
Kelly J.N.D., Początki doktryny chrześcijańskiej, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1988.
Korzec C., Ścieżka biblijnego konsensusu: ku integralnej teologii biblijnej, Wrocław 2013.
Le canon de l’Ancien Testament. Sa formation et son historie, ed. J.-D. Kaestli, O.
Wermelinger, Geneve 1984.
McDonald L.M., The Formation of the Christian Biblical Canon, Peabody (MA) 1995.
McDonald L.M., Kanon, w: Słownik późnych ksiąg Nowego Testamentu i pism ojców apostolskich, red. R.P. Martin, P.H. Davids, red. wyd. polskiego J. Kręcidło, tłum. zbiorowe, Warszawa 2014, s. 379–388.
Pietras H., Orygenes, Kraków 2003.
Pietras H., Początki teologii Kościoła, Kraków 2007.
Prinzivalli E., Simonetti M., La teologia degli antichi cristiani (secoli I–V), Brescia 2012.
Sanders J.A., Torah and Canon, Eugene 2005.
Sanecki A., Kanon biblijny w perspektywie historycznej, teologicznej i egzegetycznej, Kraków 2008.
Septuaginta, czyli Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami, przekł. i oprac. R. Popowski, Warszawa 2014.
Simonetti M., Między dosłownością a alegorią, tłum. T. Skibiński, Kraków 2000.
Simonetti M., Esegesi patristica, w: Nuovo Dizionario Patristico e di Antichità Cristiane, vol. I (A–E), red. A. Di Berardino, Genova–Milano 2006, kol. 1750–1762.
Słomka J., Teologiczne podstawy egzegezy Orygenesa i jej aktualność, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 36 (2003), nr 2, s. 477–489.
Sochacki D., Hieronim ze Strydonu na progu europejskich strategii tłumaczeniowych, w: Źródła humanistyki europejskiej. Iuvenilia Philologorum Cracoviensium, t. VI, red. K. Korus, Kraków 2013, s. 121–138.
Studer B., Próba dokonania syntezy myśli biblijnej, w: Historia teologii. I:
Epoka patrystyczna, red. A. Di Berardino, B. Studer, tłum. zbiorowe, Kraków 2003, s. 513–532.
Studer B., Rivelazione, w: Nuovo dizionario patristico e di antichità cristiane, red. A. di Berardino, t. II (P–Z), Gevova–Milano 2008, kol. 4564–4573.
Torjesen K.J., Hermeneutical Procedure and Theological Method in Origen’s Exegesis, Patristische Texte und Studien 28, Berlin 1986.
Wicks J., La Divina rivelazione e la sua trasmissione, Roma 2002.
Żelazny J.W., Zarys literatury patrystycznej kręgu języka syryjskiego, Kraków 2011.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
