On the Soul: An Overview of Selected Philosophical and Theological Concepts, Past and Present

Antoni Nadbrzeżny

The John Paul II Catholic University of Lublin , Poland
https://orcid.org/0000-0003-0973-3625


Abstract

The paper briefly discusses selected philosophical and theological interpretations of the soul which have appeared throughout intellectual history, starting from antiquity and up until modern times. The paper is, by definition, a kind of general introduction to more detailed studies on the existence, origin and nature of the soul. Presenting a wide range of viewpoints, the author employs a chronological framework in order to show the historical development of the various views about the soul: (1) prehis­toric and extra-biblical ancient concepts of the soul; (2) the biblical understanding of the soul; (3) patristic concepts of the soul; (4) medieval concepts of the soul; (5) modern concepts of the soul; (6) contem­porary views on the soul; and (7) reinterpretations of the soul in present-day Catholic theology. Thus, in addition to highlighting the differences and similarities between the older, traditional formulations regarding the soul, the work also provides an overview of contemporary reinterpretations.

Keywords:

human being, soul, body, spirit, mind, self

Bartnik, C.S., Dogmatyka katolicka (Lublin: Wydawnictwo KUL 1999) I.

Bartnik, C.S., Ludzka dusza, jaźń i osoba (Lublin: Standruk 2019).

Bartnik, C.S, Misterium człowieka (Lublin: Standruk 2004).

Bauman, Z., Ponowoczesność jako źródło cierpień (Warszawa: Sic! 2013).

Borto, P., „Joseph Ratzinger’s Apologia for the Concept of the Soul”, Verbum Vitae 40/3 (2022) 775–790. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.13885. (Crossref)

Bremer, J., Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem świadomości (Warszawa: IFiS PAN 2005).

Bremer, J., „Pojęcie duszy w naukach kognitywnych”, Filozofia Chrześcijańska 7 (2010) 37–63. DOI: https://doi.org/10.14746/fc.2010.07.02. (Crossref)

Bokwa, I. (red.), Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła (Poznań: Księgarnia Świętego Wojciecha 2007).

Buttiglione, R., Myśl Karola Wojtyły (Lublin: TN KUL 1996).

Coreth, E., Filozofia XX wieku (Kęty: Antyk 2004).

Cruz Hernández, M., „Awicenna”, Powszechna encyklopedia filozofii (red. A. Maryniarczyk; Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000) I, 441–445.

Dombrowski, M., „Panpsychizm a emergentyzm, albo o stopniowaniu tajemnicy”, Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 28/3 (2019) 139–157. DOI: https://doi.org/10.24425/PFNS.2019.129765.

Duch, W., „Neuronauki i natura ludzka”, Nauki przyrodnicze a nowy ateizm (red. M. Słomka; Lublin: Wydawnictwo KUL 2012) 79–122.

Eliade, M., Historia wierzeń i idei religijnych. I. Od epoki kamiennej do misteriów eleuzyńskich (Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1988).

Enders, M., „Uwagi na temat znaczenia myśli średniowiecznej dla rozwoju chrześcijańskiego rozumienia natury ludzkiej”, Spory o naturę człowieka (red. J. Jagiełło; Kielce: Jedność 2015) 149–168.

Góźdź, K., „Ciało i dusza w «filozofii przeciwieństw» Romano Guardiniego”, C.S. Bartnik, Ludzka dusza, jaźń i osoba (Lublin: Standruk 2019) 185–191.

Gudaniec, A., „Karol Wojtyła’s Concept of Personal Transcendence”, Verbum Vitae 40/3 (2022) 733–750. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.13573. (Crossref)

Gut, P., Leibniz. Myśl filozoficzna w XVII wieku (Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2004).

Hieronymus, Epistola 126. Ad Marcellinum et Anapsychiam, w: Patrologiae cursus completus. Series Latina (red. J.P. Migne; Paris: Migne 1845) 22, 1085–1087; tł. pol.: Hieronim, „List 126. Do Marcellina i Anapsychii”, Hieronim ze Strydonu, Listy IV (116–130) (red. H. Pietras; Źródła Myśli Teologicznej 63; Kraków: WAM 2011) 166–168.

Höffner, M., „Dusza i ciało w antropologii Grzegorza z Nyssy”, Studia Religiologica 39 (2006) 81–100.

Jarocki, J., „Miejsce panpsychizmu we współczesnych debatach nad umysłem”, Diametros 58 (2018) 49–64.

Jastrzębski, A., „The Self as the Spiritual Subject. An Overview of Selected Concepts in View of the Positivist Paradigm”, Verbum Vitae 40/3 (2022) 791–805. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.13784. (Crossref)

Judycki, S., „Istnienie i natura duszy ludzkiej”, Antropologia (red. S. Janeczek; Lublin: Wydawnictwo KUL 2010) 121–177. (Crossref)

Judycki, S., „Ja. I. Filozofia. 2. W filozofii nowożytnej”, Encyklopedia katolicka (red. S. Wielgus; Lublin: TN KUL 1997) VII, 627–629.

Judycki, S., „Kantowska teoria umysłu”, Roczniki Filozoficzne 45 (1997) 35–60.

Judycki, S., „Niematerialna dusza”, Filozofuj! 4 (2015) 17–20.

Katechizm Kościoła Katolickiego (Poznań: Pallottinum 1994).

Kiejza, A., „Serce”, Nowy słownik teologii biblijnej (red. H. Witczyk; Lublin – Kielce: TN KUL – Jedność 2017) 812–814.

Kobierzycki, T., Jaźń i tożsamość. Studia z filozofii człowieka (Warszawa: Muzaios 2012).

Kongregacja Nauki Wiary, List do biskupów o niektórych zagadnieniach dotyczących eschatologii (1979).

Kowalczyk, S., Idea duszy w refleksji filozoficznej (Lublin: Wydawnictwo KUL 2016).

Kowalczyk, S., Nurty personalizmu. Od Augustyna do Wojtyły (Lublin: Wydawnictwo KUL 2010).

Krąpiec, M., Ja – człowiek (Lublin: Wydawnictwo KUL 2005).

Lemański, J., „«Dead Souls» and «Open Vessel» Is There a Need for a «New» Meaning of the Hebrew Word nefeš?”, Verbum Vitae 40/3 (2022) 661–674. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.13729. (Crossref)

Lemański, J., „Standardowe i specyficzne rozumienie słowa rûªḥ w tekstach Księgi Rodzaju i Księgi Wyjścia”, Verbum Vitae 37 (2020) 11–34. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.1947. (Crossref)

Liszka, P., Dusza ludzka. Substancja duchowa człowieka (Wrocław: TUM 2017).

Machinek, M., „Karla Rahnera koncepcja duszy ludzkiej. Poglądy – kontrowersje – kontynuacje”, Filozofia Chrześcijańska 7 (2010) 101–113. DOI: https://doi.org/10.14746/fc.2010.07.06. (Crossref)

Miczyński, J., „Human Soul in the Light of Czesław Stanisław Bartnik’s Universalistic Personalism”, Verbum Vitae 40/3 (2022) 751–774. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.13900. (Crossref)

Miczyński, J., „Ważniejsze ujęcia jaźni”, C.S. Bartnik, Ludzka dusza, jaźń i osoba (Lublin: Standruk 2019) 205–210.

Miłkowski, M. – Poczobut, R. (red.), Analityczna metafizyka umysłu. Najnowsze kontrowersje (Warszawa: IFiS PAN 2008).

Mruszczyk, M., Człowiek w „antropologii adekwatnej” Karola Wojtyły (Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2010).

Muszyńska, R., Rozwój poglądów na duszę ludzką. Od Orfeusza do Tomasza z Akwinu (Gostynin: Universum 2008).

Nadbrzeżny, A., „Bóg nie jest fantasmagorią. Nowy ateizm jako wyzwanie dla Kościołów chrześcijańskich”, Communio 35/1 (2015) 123–138.

Narecki, K., „Człowiek w myśli Heraklita z Efezu”, Roczniki Humanistyczne 30/3 (1982) 5–20.

Naumowicz, C., „Konstytucja Benedykta XII Benedictus Deus. Próba nowego spojrzenia na kontrowersję”, Teologia w Polsce 4/1 (2010) 109–123.

Naumowicz, C., „Teologia duszy wobec współczesnych wyzwań”, Collectanea Theologica 81/2 (2011) 95–109.

Nowicki, A., „Fenomen śmierci w ujęciu Ladislausa Borosa”, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 35/2 (2002) 252–264.

Paczkowski, P., „Stoicka koncepcja «wewnętrznej warowni»”, Kultura i Wartości 23 (2017) 49–60. DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2017.23.49. (Crossref)

Papieska Komisja Biblijna, „Czym jest człowiek?” (Ps 8,5). Zarys antropologii biblijnej (Kielce: Jedność 2020). (Crossref)

Pasterczyk, P., „Τὸ πνεῦμα καὶ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα” (1 Tes 5,23). Stoickie źródła rozumienia ducha w Pierwszym Liście do Tesaloniczan, Verbum Vitae 39 (2021) 831–848. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.12893. (Crossref)

Piwowar, P., „Antropologia”, Teologia Starego Testamentu. I. Teologia Pięcioksięgu (red. M. Rosik; Wrocław: TUM 2011) 33–95.

Popper, K.R. – Eccles, J.C., The Self and Its Brain (New York: Springer 1977). (Crossref)

Ratzinger, J., Śmierć i życie wieczne (Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1986).

Ravasi, G., Krótka historia duszy (Kraków: Salwator 2008).

Reale, G., Myśl starożytna (Lublin: Wydawnictwo KUL 2003).

Resch, A., „Dusza”, Leksykon religii. Zjawiska – dzieje – idee (red. H. Waldenfels; Warszawa: Verbinum 1997) 94–97.

Robaczewski, A., „Ja. I. Filozofia. 1. W filozofii klasycznej”, Encyklopedia katolicka (red. S. Wielgus; Lublin:TN KUL 1997) VII, 625–626.

Scola, A., Osoba ludzka. Antropologia teologiczna (Poznań: Pallottinum 2005).

Składanowski, M., Ciało, dusza, duch. Myśl Josepha Ratzingera na tle współczesnej antropologii (Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek 2013).

Słomka, M., Who is Man? The Anthropology of Karol Wojtyła (Lublin: Wydawnictwo KUL 2017).

Stachowiak, L., „Duch”, Nowy słownik teologii biblijnej (red. H. Witczyk; Lublin – Kielce: TN KUL – Jedność 2017) 190–193.

Stachowiak, L. – Romaniuk, K., „Dusza ludzka”, Nowy słownik teologii biblijnej (red. H. Witczyk; Lublin – Kielce: TN KUL – Jedność 2017) 195–197.

Starzyńska-Kościuszko, E., „Teoria jaźni Bronisława F. Trentowskiego”, Humanistyka i Przyrodoznawstwo 12 (2006) 79–90. (Crossref)

Strawson, G., „Fizykalistyczny panpsychizm”, Roczniki Filozoficzne 1 (2018) 181–205. DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rf.2018.66.1-11. (Crossref)

Stróżewski, W., Ontologia (Kraków: Aureus – Znak 2006).

Swieżawski, S., Między średniowieczem a czasami nowymi. Sylwetki myślicieli XV wieku (Warszawa: Biblioteka „Więzi” 2002).

Szram, M., „Rola duszy rozumnej w antropologii duchowej Orygenesa”, Verbum Vitae 40/3 (2022) 691–713. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.13871. (Crossref)

Turek, W., „Godność ludzkiego ciała według Tertuliana. Analiza komentarzy do tekstów Rdz 1,26–27; 2,8; 1 Kor 3,16”, Vox Patrum 63 (2015) 63–75. (Crossref)

Turzyński, P., „Antropologia trychotomiczna Orygenesa”, Vox Patrum 63 (2015) 35–46. (Crossref)

Wąsek, D., „Neuronauki w poszukiwaniu duszy. Wprowadzenie do debaty”, Teologia w dialogu z innymi naukami. Spotkania – Kontrowersje – Perspektywy (red. D. Wąsek; Kraków: Wydawnictwo „scriptum” 2021) 157–173.

Wenta, M., „Koncepcja duszy według Świętego Augustyna”, Colloquia Theologica Ottoniana 1 (2001) 39–59.

Wojciechowski, T., „Teilhardowska koncepcja transcendencji duszy ludzkiej i jej wpływ na chrześcijańską antropologię filozoficzną”, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 7 (1974) 215–244.

Woźniak, R., „Jakiej koncepcji duszy potrzebuje współczesna teologia?”, Teologia w dialogu z innymi naukami. Spotkania – Kontrowersje – Perspektywy (red. D. Wąsek; Kraków: Wydawnictwo „scriptum” 2021) 175–196.

Zaborowski, R., „Rozumienie logos. Presokratycy – Platon”, Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 7/3 (1998) 89–113.

Zmorzanka, A.Z., „Orfizm”, Powszechna encyklopedia filozofii (red. A. Maryniarczyk; Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2006) VII, 843–847.


Published
2022-09-26


Nadbrzeżny, A. (2022). O duszy wczoraj i dziś. Panorama wybranych poglądów filozoficznych i teologicznych. Verbum Vitae, 40(3), 581–612. https://doi.org/10.31743/vv.14408

Antoni Nadbrzeżny  antoni.nadbrzezny@kul.pl
The John Paul II Catholic University of Lublin

Ks. Antoni Nadbrzeżny, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, doktor habilitowany nauk teologicznych w zakresie teologii dogmatycznej, doktor nauk humanistycznych w zakresie filozofii. Zajmuje się współczesną teologią niderlandzką i flamandzką oraz myślą teologiczną i filozoficzną Paula Tillicha. Najważniejsze publikacje: Od Matki Odkupienia do Matki wszystkich wierzących. Mariologia Edwarda Schillebeeckxa, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005; Sakrament wyzwolenia. Zbawcze posłannictwo Kościoła w posoborowej teologii holenderskiej, Wydawnictwo KUL, Lublin 2013; Filozofia zbawienia. Soteriologia egzystencjalna Paula Tillicha i Edwarda Schillebeeckxa, Wydawnictwo WAM, Kraków 2020.

https://orcid.org/0000-0003-0973-3625



License

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

The author(s) grant (s) to the Licensee a non-exclusive and royalty-free license in accordance with the provisions of the Appendix: LICENSE TO USE THE WORK