Kościół i egzystencja. Ku eklezjologii pretekstowej
Antoni Nadbrzeżny
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-0973-3625
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie znaczenia, sensu i potrzeby nowego typu myślenia o Kościele, określonego przez autora mianem „eklezjologii pretekstowej”. Należy ona do nurtu teologii „oddolnej” i stanowi próbę odpowiedzi na egzystencjalne i religijne aspiracje współczesnego człowieka, żyjącego w kulturze, którą charakteryzują dwa zasadnicze zjawiska: globalna „logorea” i powszechny „nomadyzm”. Fenomeny te współokreślają swoisty styl życia dzisiejszych ludzi, którzy w swojej egzystencji doświadczają bolesnego połączenia nadmiaru słów z presją hipermobilności. Dotychczasowa posoborowa eklezjologia (ad extra) wychodziła naprzeciw tym zjawiskom, tworząc opracowania eklezjologiczne o charakterze kontekstualnym przy zastosowaniu zaczerpniętej od Paula Tillicha metody korelacji. Jednak z powodu akceleracji społecznych, kulturowych i religijnych kontekstów ludzkiej egzystencji tradycyjne propozycje ze strony eklezjologii kontekstualnej okazują się niewystarczające. Szybkie tempo „ucieczki kontekstów” praktycznie uniemożliwia ich gruntowną analizę. Powstaje więc pilna potrzeba metodycznego wypracowania mniejszych i bardziej operatywnych form eklezjologicznych. W związku z tym powstające mikroeklezjologie – oparte na abdukcyjnym sposobie rozumowania – doceniają znaczenie kategorii egzystencjalnego pretekstu. Stanowi on spontaniczną i niepowtarzalną okazję do sformułowania krótkiej, treściwej i profetycznie prowokującej wypowiedzi teologicznej, skierowanej do współczesnych odbiorców zmagających się zarówno z kulturową obsesją mobilności, jak i z inflacją słowa pisanego i mówionego.
Słowa kluczowe:
Kościół, egzystencja, eklezjologia pretekstowa, korelacja, abdukcja, nomadyzmBibliografia
Bartnik, C.S., Kościół (Lublin: Wydawnictwo KUL 2009).
Bartnik, C.S., Metodologia teologiczna (Lublin: [nakł. autora] 1998).
Bartnik, C.S., „Metodologia teologii dogmatycznej”, Studia Nauk Teologicznych 2 (2007) 165–173. DOI: https://doi.org/10.24425/119686.
Bevans, S.B., Essays in Contextual Theology (Leiden – Boston, MA: Brill 2018). (Crossref)
Bevans, S.B. – Schroeder, R., Prophetic Dialogue. Reflections on Christian Mission Today (Maryknoll, NY: Orbis 2011).
Bierdiajew, M., O przeznaczeniu człowieka. Zarys etyki paradoksalnej (tł. H. Paprocki – W. Polanowski; Kęty: Wydawnictwo Antyk 2006).
Buber, M., „Fragmente über Offenbarung”, Für Margarete Susman. Auf Gespaltenen Pfad (red. M. Schlösser; Daarmstadt: Erato-Presse 1964) 78–83.
Burszta, W.J., Preteksty (Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra 2015).
Hartshorne, C. – Weiss, P. – Burks, A.W. (red.), Collected Papers of Charles Sanders Peirce (Cambridge: Harvard University Press 1931–1958) I–VIII.
Domańska, E., „Zwrot performatywny we współczesnej humanistyce”, Teksty Drugie 5 (2007) 48–61.
Fiałkowski, M., „Inspiracje Konstytucji Duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym dla teologii znaków czasu”, Roczniki Teologiczne 63/6 (2016) 27–34. DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2016.63.6-3. (Crossref)
Franciszek, Posynodalna adhortacja Amoris laetitia (2016).
Gardocki, D., Teologia wyzwolenia jako odpowiedź na epokowe wyzwania czasu (Kraków: WAM 2019).
Geertz, C., „O gatunkach zmąconych: nowe konfiguracje myśli społecznej”, Teksty Drugie 2 (1990) 113–130.
Góźdź, K., „Ku rehabilitacji teologii wyzwolenia”, Roczniki Teologiczne 62/2 (2015) 5–20. (Crossref)
Jan Paweł II, Encyklika Redemptor hominis (1979).
Jan Paweł II, List apostolski Novo millennio ineunte (2001).
Kasper, W., Kościół katolicki. Istota, rzeczywistość, posłannictwo (tł. G. Grzegorz; Kraków: WAM 2014).
Kaucha, K., Wiarygodność Kościoła w kontekście wyzwań współczesności europejskiej w świetle nauczania Jana Pawła II (Lublin: Wydawnictwo KUL 2008).
Kempa, J., „Krytyczne funkcje teologii w perspektywie przyszłości”, Studia Nauk Teologicznych 16 (2021) 49–66. (Crossref)
Kristeva, J., Au commencement était l’Amour. Psychanalyse et foi (Paris: Hachette 1985).
Marecki, P., „Strategie subwersywne w polskiej literaturze XXI wieku”, Teksty Drugie 6 (2012) 313–324.
Napiórkowski, A.A., Proegzystencja Kościoła (Kraków: WAM 2018).
Nadbrzeżny, A., „Anxiety and Salvation. A Soteriological Miniature”, Verbum Vitae 40/2 (2022) 447–465. DOI: https://doi.org/10.3174 /vv.13150. (Crossref)
Nadbrzeżny, A., „Koncepcja teologii Paula Tillicha”, Roczniki Teologii Ekumenicznej 3 (2011) 151–162.
Nadbrzeżny, A., Sakrament wyzwolenia. Zbawcze posłannictwo Kościoła w posoborowej teologii holenderskiej (Lublin: Wydawnictwo KUL 2013).
Nadbrzeżny, A., „Zmysł wiary jako zjawisko eklezjalne. Kontekst teologiczno-historyczny”, Theological Research 5 (2017) 55–70. DOI: https://doi.org/10.15633/thr.3301. (Crossref)
Nichols, A., Myśl Benedykta XVI. Wprowadzenie do myśli teologicznej Josepha Ratzingera (tł. D. Chabrajska; Kraków: Salwator 2006).
Piecuch, J., „Myślenie dialogiczne. W polu gry o prawdę etyczną”, Studia Oecumenica 19 (2019) 389–412. DOI: https://doi.org/10.25167/so.1339. (Crossref)
Ratzinger, J., Europa Benedykta w kryzysie kultur (Częstochowa: Edycja Świętego Pawła 2005).
Ronduda, Ł., Strategie subwersywne w sztukach medialnych (Kraków: Rabid 2006).
Rosenzweig, F., „Nowe myślenie. Kilka uwag ex post do Gwiazdy zbawienia”, F. Rosenzweig, Gwiazda zbawienia (tł. T. Gadacz; Kraków: Znak 1998) 659–688.
Schillebeeckx, E., The Collected Works of Edward Schillebeeckx. III. God the Future of Man (London: Bloomsbury Clark 2014).
Schreiter, R.J., Constructing Local Theologies (Maryknoll, NY: Orbis 1999).
Siwecki, L., „Sensus fidei jako dar Ducha Świętego dla Kościoła”, Studia Theologica Varsaviensia 43/1 (2001) 79–98.
Sobór Watykański II, Dekret o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes divinitus (1965) (= DM).
Sobór Watykański II, Dekret o formacji kapłańskiej Optatam totius (1965) (= DFK).
Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium (1964) (= KK).
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes (1965) (= KDK).
Solarz, M., Trzeci Świat. Zarys biografii pojęcia (Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2009). (Crossref)
Stankiewicz, Z., Dokąd zmierza Zachód? Prorocza wizja Bernharda Weltego (tł. Z. Zwolska; Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża 2022).
Tarnowski, K., Pragnienie metafizyczne (Kraków: Znak 2017).
Tillich, P., Teologia systematyczna (tł. J. Marzęcki; Kęty: Antyk 2004) I.
Urbański, M., Rozumowania abdukcyjne. Modele i procedury (Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2009).
Warzeszak, J., „«Dyktatura» relatywizmu w ujęciu Benedykta XVI”, Warszawskie Studia Teologiczne 26/1 (2011) 291–322.
Wąsek, D., „Teologia wobec kryzysu Kościoła – wybrane kierunki reinterpretacji”, Roczniki Teologiczne 68/9 (2021) 23–34. DOI: https://doi.org/10.18290/rt.21689.2. (Crossref)
Wehr, G., Martin Buber. Biografia (tł. R. Reszke; Warszawa: Wydawnictwo KR 2007).
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Ks. Antoni Nadbrzeżny, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, doktor habilitowany nauk teologicznych w zakresie teologii dogmatycznej, doktor nauk humanistycznych w zakresie filozofii. Zajmuje się współczesną teologią niderlandzką i flamandzką oraz myślą teologiczną i filozoficzną Paula Tillicha. Najważniejsze publikacje: Od Matki Odkupienia do Matki wszystkich wierzących. Mariologia Edwarda Schillebeeckxa, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005; Sakrament wyzwolenia. Zbawcze posłannictwo Kościoła w posoborowej teologii holenderskiej, Wydawnictwo KUL, Lublin 2013; Filozofia zbawienia. Soteriologia egzystencjalna Paula Tillicha i Edwarda Schillebeeckxa, Wydawnictwo WAM, Kraków 2020.
https://orcid.org/0000-0003-0973-3625Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
