The Source Antinomy of the Mystery of the Trinity as the Foundation and Hermeneutical Key of Christian Apophaticism in the View of Vladimir N. Lossky
Michał Płóciennik
Jan Dlugosz University in Czestochowa , Polandhttps://orcid.org/0000-0003-3644-0027
Abstract
For some time now, there has been a definite revival of interest in apophatic theology within religious thinking as well as at its antipodes. It often takes the form of criticism of religion, including Christian Revelation, and thus the theology based on it. From a Christian perspective, this provides an invitation to reflect on the rich heritage of apophaticism and to show its specificity as a consequence of what constitutes the specificum christianorum, i.e. the Trinitatis mystery. Important clues in this regard can be found in the thought of Vladimir N. Lossky, a prominent 20th century Orthodox theologian, a radical defender of the specific apophatic nature of Christianity and a theologian faithful to Trinitarian orthodoxy. Looking at the most important issues related to the Trinitarian dogma, we will point out that in the Russian’s view, the Trinitarian antinomy is the source and foundation of Christian apophaticism and its hermeneutics. This conclusion will be based on revealing the Trinitarian antinomy as what is primordial, unconditioned by nothing, non-derivable from anything and therefore as a purely religious given and truth par excellence, accessible to man through Its free Revelation, which It also infinitely transcends.
Keywords:
Vladimir N. Lossky, Trinity, antinomy, apophaticism, OrthodoxyReferences
Altaner, B. – Stuiber, B., Patrologie. Leben, Schriften und Lehre der Kirchenväter (Freiburg im Breisgau: Herder 1978).
Andersen, C., “Zur Entstehung und Geschichte des trinitarischen Personbegriffs,” Zeitschrift für die Neutestamentliche Wissenschaft 52 (1961) 1–38. (Crossref)
Aristotelis, Categoriae, in Aristoteles Graece (ed. I. Bekkeri, Berolini: Georgium Reimerum 1831) I.
Bartnik, C., “Osoba w Trójcy Świętej,” Collectanea Theologica 53 (1983) 17–27.
Basilius Magnus, De Spiritu Sancto, in Basile de Césarée, Sur le Saint-Esprit (eds. B. Pruche; Sources chrétiennes 17 bis, Paris: Cerf 1968) 250–531.
Biłat, A., “Antynomie w logice,” Słownik filozofii (ed. J. Hartman; Kraków: Zielona Sowa 2006) 18–19.
Clément, O., The Roots of Christian Mysticism. Text and Commentary (New York: New York City Press 1995).
Chrzanowski, G., “Pluralizm religijny i teologia negatywna,” Logos i Ethos 1 (2004) 63–78.
Courth, F., Der Gott der dreifaltigen Liebe (Amateca 6; Paderborn: Bonifatius 1993).
Crouzel, H., Origen (trans. A.S. Worrall, San Francisco, CA: Harper & Row 1989).
Denzinger, H., The Sources of the Catholic Dogma (trans. R.J. Deferrari; Fitzwilliam, NH: Loreto Publications 1995).
Dzidek, T., Granice rozumu w teologicznym poznaniu Boga (Kraków: Wydawnictwo M 2001).
Evdokimov, P., L’Orthodoxie (Neuchâtel: Delechaux & Nestle 1965).
Florensky, P., The Pillar and Ground of the Truth. An Essay in Orthodox Theodicy in Twelve Letters (Princeton, NJ: Princeton University Press 1997). (Crossref)
Gliściński, J., Współistotny Ojcu (Łódź: Diecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 1992).
Granat, W., Bóg Jeden w Trójcy Osób (Dogmatyka Katolicka 1; Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 1962).
Gregorius Nyssenus, Ad Petrum fratrem de differentia essentiae et hypostaseos, in Patrologiae cursus completus. Series Graeca (ed. J.P. Migne; Paris: Migne 1864) 32, 325–340.
Greshake, G., Der dreieine Gott. Eine trinitarische Theologie (Freiburg im Breisgau: Herder 2007).
Grodecki, T., “Autor i data powstania O rozróżnieniu między istotą i hipostazą (tzw. Listu 38 św. Bazylego Wielkiego),” Vox Patrum 32–33 (1997) 121–131. (Crossref)
Hilberath, B.J., Der Personbegriff der Trinitätstheologie in Rückfrage von Karl Rahner zu Tertullians “Adversus Praxean” (Innsbruck – Wien: Tyrolia 1986).
Hill, W.J., The Three-Personned God. The Trinity as a Mystery of Salvation (Washington, DC: Catholic University od America Press 1988).
Hippolytus Romanus, Contra Noetum, in Tertullian, Adversus Praxean. Gegen Praxeas (ed. H.-J. Sieben; Fontes Christiani 34, Freiburg 2001) 258–312.
Hryniewicz, W., “Dogmatów ewolucja. II. W teologii prawosławnej,” Encyklopedia katolicka (Lublin: TN KUL 1983) IV, 18–19.
Joannes Damascenus, De fide orthodoxa, in Patrologiae cursus completus. Series Graeca (ed. J.P. Migne; Paris: Migne 1864) 94, 789–1228; Polish trans.: Jan Damasceński, Wykład wiary prawdziwej (trans. B. Wojkowski; Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1969) 21–272.
Joannes Damascenus, Dialectica, in Patrologiae cursus completus. Series Graeca (ed. J.P. Migne; Paris: Migne 1864) 94, 518–676.
Klinger, J., “Tradycja starochrześcijańska w doktrynie i duchowości Kościołów wschodnich,”
J. Klinger, O istocie prawosławia (Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1983) 144–158.
Kowalczyk, D., “Dio esiste perché il Padre esiste. L’ontologia della Persona in Joannis Zizioulas,” Studia Włocławskie 23 (2021) 81–102. DOI: https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.23.4. (Crossref)
Krąpiec, M.A., Arystotelesowska koncepcja substancji (Dzieła 6; Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 2000).
Kupiec, K., “Pneumatologicznie ukierunkowana chrystologia Vladimira Lossky’ego,” Analecta Cracoviensia 17 (1985) 267–279. (Crossref)
Ledwoń, I.S., “…i nie ma w żadnym innym zbawienia”. Wyjątkowy charakter chrześcijaństwa w teologii posoborowej (Lublin: Wydawnictwo KUL 2006).
Leśniewski, K., “Misterium osoby w teologii metropolity Johna Zizoulasa,” Rocznik Teologii Ekumenicznej 1 (2009) 77–97.
Lossky, V., “Apophasis and Trinitarian Theology,” In the Image and Likeness of God (eds. J.H. Erickson – T.E. Bird; New York: St. Vladimir’s Seminary Press 1974) 13–29.
Lossky, V., “The Theology of Light in the Thought of St. Gregory Palamas,” In the Image and Likeness of God (eds. J.H. Erickson – T.E. Bird; New York: St. Vladimir’s Seminary Press 1974) 45–69.
Lossky, V., “The Theological Notion of the Human Person,” In the Image and Likeness of God (eds. J.H. Erickson – T.E. Bird; New York: St. Vladimir’s Seminary Press 1974) 111–123.
Lossky, V., The Mystical Theology of Eastern Church (Crestwood, NY: St. Vladimir’s Seminary Press 1976).
Lossky, V., Orthodox Theology. An Introduction (trans. I. Kesarcodi-Watson – I. Kesarcodi-Watson; Crestwood, NY: St. Vladimir’s Seminary Press 1978).
Meyendorff, J., Byzantine Theology. Historical Trends and Doctrinal Themes (New York: Fordham University Press 1974.
Milano, A., Persona in Teologia. Alle origini del significato di persona nel cristianesimo antico (Napoli: EDB 1985).
Moingt, J., Theologie trinitaire de Tertullien. II. Substantialité et individualité (Paris: Aubier 1966).
Morales, X., La théologie trinitaire d’Athanase d’Alexandrie (Paris: Institut d’Études Augustiniennes 2006).
Mrozek, M., “Kategorie Arystotelesa w Summie teologii św. Tomasza z Akwinu,” Przegląd Tomistyczny 24 (2018) 413–456.
Pałucki, J., “Pojęcie «osoby» w Kościele pierwszych wieków,” Godność chrześcijanina w nauczaniu Ojców Kościoła (eds. F. Drączkowski – J. Pałucki, Lublin: Polihymnia 1996) 137–158.
Persidok, A., “W trosce o zachowanie Tajemnicy. Rola antynomii w teologii według Włodzimierza Łosskiego i Henri de Lubaca,” Teologia między Wschodem a Zachodem (eds. M. Dobrzeniecki – M. Raczyński-Rożek; Myśl Teologiczna 98; Kraków: WAM 2019) 145–161.
Pietras, H., “Pojęcie Bożej substancji w początkach Kościoła,” Metafizyka i teologia. Debata u podstaw (ed. R.J. Woźniak; Myśl Teologiczna 62; Kraków: WAM 2008) 122–140.
Piotrowski, E., “Traktat o Trójcy Świętej,” E. Piotrowski, Z.J. Kijas, Traktat o Trójcy Świętej. Traktat o Duchu Świętym i łasce (eds. E. Adamiak – A. Czaja – J. Majewski; Dogmatyka 4; Warszawa: Biblioteka “Więzi” 2007) 15–319.
Płóciennik, M., “Teologia trynitarna Tertuliana na podstawie Przeciw Prakseaszowi. Znaczenie i perspektywy teologiczno-filozoficzne,” Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filozofia 10 (2013) 57–81.
Płóciennik, M., “Teopoietyczno-apofatyczny charakter teologii w ujęciu Włodzimierza N. Łosskiego,” Collectanea Theologica 93/1 (2023) 115–161. DOI: https://doi.org/10.21697/ct.2021.91.4.05. (Crossref)
Pseudo-Dionysius Areopagita, De divinis nominibus, in Pseudo-Dionysius the Areopagite, Corpus Dionysiacum. I. De divinis nominibus (ed. B.R. Suchla; Patristische Texte und Studien 33; Berlin – New York: De Gruyter 1990) 107–231.
Ratzinger, J., Einführung in das Christentum. Vorlesungen über das apostolische Glaubensbekenntnis (München: Deutscher Taschenbuch Verlag 1977).
Strzyżyński, P., “Teologia apofatyczna Pseudo-Dionizego Areopagity i apofatyzm hipotezy pluralizmu religijnego Johna Hicka,” Filozofia Chrześcijańska 5 (2008) 165–185.
Szczurek, J.D., Trójjedyny. Traktat o Bogu w Trójcy Świętej Jedynym (Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej 2003).
Szczyrba, S., “Teologiczny kontekst kształtowania się filozofii osoby,” Łódzkie Studia Teologiczne 13 (2004) 173–227.
Tertullianus, Adversus Praxean, in Tertuliani Opera. II. Opera Montanistica (eds. A. Kroymann – E. Evans; Corpus Christianorum: Series Latina 2; Turnhout: Brepols 1954) 1157–1205.
Theodoreti Cyrenesis, Immutabilis, in Patrologiae cursus completus. Series Graeca (ed. J.P. Migne; Paris: Migne 1864 ) 83, 31–106.
Theophilus Antiochenus, Ad Autolycum, in Patrologiae cursus completus. Series Graeca (ed. J.P. Migne; Paris: Migne 1857) 6, 1023–1168.
Vorgrimler, H., “Antinomismus,” H. Vorgrimler, Neues Theologisches Wörterbuch (Freiburg im Breisgau: Herder 2008) 47.
Wilski, T., “«Osoba» w formule trynitarnej a nowożytne rozumienie osoby (uwagi i propozycje Karla Rahnera),” Studia Gnesnensia 5 (1979–1980) 79–114.
Woźniak, R.J., “Metafizyka i Trójca. Teo-ontologia trynitarna pomiędzy apofatyką i katafatyką,” Metafizyka i teologia. Debata u podstaw (ed. R.J. Woźniak; Myśl Teologiczna 62; Kraków: WAM 2008) 270–304.
Woźniak, R.J., Różnica i tajemnica. Objawienie jako teologiczne źródło ludzkiej sobości (Poznań: W drodze 2012).
Wszołek, S. – Królikowski, J., “Teologia negatywna i metafizyka,” Collectanea Theologica 74/1 (2004) 109–125.
Jan Dlugosz University in Czestochowa https://orcid.org/0000-0003-3644-0027
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
The author(s) grant (s) to the Licensee a non-exclusive and royalty-free license in accordance with the provisions of the Appendix: LICENSE TO USE THE WORK
