Does God Think the Same Way We Do? On the Logical Apophatism of Michał Heller
Abstract
Apophatic theology is an approach in theology that emphasizes the limitation of human language and concepts in describing the nature of the Divine. Rooted in ancient religious traditions, apophatic theology has gained attention in contemporary discourse for its potential convergence with the scientific method. This paper expands on a novel application of this approach in which the formal methods of science such as logic and mathematics are engaged to inquire into how God thinks and to what degree the modes of human reasoning can be projected on the nature of the Divine mind. This application has been proposed by Michał Heller and is referred to as the logical apophatism. In the course of the analysis carried out in this paper more in-depth understanding of the logical apophatism has been obtained by contrasting it with classical approaches to negative theology such as the Triplex Via and supplementing with recent advances within the cognitive sciences. It is concluded that Heller’s use of the apophatic approach is manifestly non-standard and its novelty consists in the shift of emphasis from the negative character of the language of theology to the logic of the Divine mind and the logic that underpins the workings of the Universe.
Keywords:
apophatism, anthropomorphism, cognitive science, logic, category theory, theologyReferences
Barrett, J.L., Cognitive Science, Religion and Theology. From Human Minds to Divine Minds (Conshohocken, PA: Templeton Press 2011). (Crossref)
Beall, J.C., The Contradictory Christ (Oxford: Oxford University Press 2021). (Crossref)
Birkhoff, G. – Bennett, M.K., “Felix Klein and His ‘Erlanger Programm’,” History and Philosophy of Modern Mathematics (eds. W. Aspray – P. Kitcher; Minnesota Studies in the Philosophy of Science 11; Minneapolis, MN: University of Minnesota Press 1988) 145–176.
Brożek, B. – Olszewski, A. – Hohol, M. (eds.), Logic in Theology (Kraków: Copernicus Center Press 2013).
Coles, P., Hawking and the Mind of God (New York – Cambridge: Totem Books – Icon Books 2000).
Einstein, A., “Geometria i doświadczenie,” Albert Einstein, Pisma filozoficzne (ed. S. Butryn; Warszawa: De Agostini – Altaya 2001) 81–90.
Griffiths, R.B., Consistent Quantum Theory (Cambridge: Cambridge University Press 2003).
Grygiel, W.P., Jak scena stała się dramatem (Kraków: Copernicus Center Press 2021).
Grygiel, W.P., “Apofatyzm filozoficzny a Michała Hellera idea matematyczności przyrody,” Roczniki Filozoficzne 70/2 (2022) 227–245. DOI: https://doi.org/10.18290/rf2202.12. (Crossref)
Heller, M., Usprawiedliwienie Wszechświata (Kraków: Znak 1995).
Heller, M., “Generalizations: From Quantum Mechanics to God,” Quantum Mechanics. Scientific Perspectives on Divine Action (eds. R.J. Russell et al.; Vatican City State – Berkeley, CA: Vatican Observatory Publications – Center for Theology and the Natural Sciences 2001) 191–210.
Heller, M., “Scientific Rationality and Christian Logos,” Creative Tension. Essays on Science and Religion (Philadelphia, PA – London: Templeton Foundation Press 2003) 47–57.
Heller, M., “Czy świat jest racjonalny?,” Filozofia i Wszechświat (Kraków: Universitas 2006) 37–47.
Heller, M., Sens życia i sens Wszechświata (Kraków: Copernicus Center Press 2010).
Heller, M., “Co to znaczy, że przyroda jest matematyczna?,’’ Matematyczność przyrody (eds. M. Heller – J. Życiński; Kraków: Petrus 2010) 7–18.
Heller, M., “The Field of Rationality and the Category Theory,” Mathematical Structures of the Universe (eds. M. Eckstein – M. Heller – S.J. Szybka; Kraków: Copernicus Center Press 2014) 441–457.
Heller, M., “Teoria kategorii, logika i filozofia,’’ Filozofia Nauki 24/2 (2016) 5–15.
Heller, M., “The Logic of God,” Edukacja Filozoficzna 69 (2019) 227–244. DOI: https://doi.org/10.14394/edufil.2019.0023. (Crossref)
Heller, M., Ważniejsze niż Wszechświat (Kraków: Copernicus Center Press 2019).
Hochstaffl, J., “Negative Theologie,” Lexikon für Theologie und Kirche (eds. W. Kasper et al.; 3 ed.; Freiburg – Basel – Wien: Herder 2006) VII, 725–726.
Isham, C.J., Lectures on Quantum Theory. Mathematical and Structural Foundations (London: Imperial College Press 1995). (Crossref)
Ladyman, J., Understanding Philosophy of Science (London – New York: Routledge 2002).
Lakoff, G. – Johnson, M., Metaphors We Live By (Chicago, IL – London: University of Chicago Press 1980).
Lehmann, K., “Transcendence,” Encyclopedia of Theology (ed. K. Rahner; Tunbridge Wells: Burns and Oates 1993) 1734–1742.
Lemańska, A., “Twierdzenie Skolema-Löwenheima i jego konsekwencje,” Studia Philosophiae Christianae 22/2 (1986) 99–108.
Łukasiewicz J., O zasadzie sprzeczności u Arystotelesa (Warszawa: PWN 1987).
Meixner, U., “Negative Theology, Coincidentia Oppositorum, and Boolean Algebra,” History of Philosophy & Logical Analysis 1 (1998) 75–89. (Crossref)
Napiórkowski, S.C., Jak uprawiać teologię? (3 ed.; Wrocław: TUM 2002).
Noonan, J.P., General Metaphysics (Chicago, IL: Loyola University Press 1957).
O’Rourke, F., “The Triplex Via of Naming God,” Review of Metaphysics 69/3 (2016) 519–554.
Poczobut, R., Spór o zasadę niesprzeczności. Studium z zakresu filozoficznych podstaw logiki (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2000).
Soskice, J.M., Metaphor and Religious Language (Oxford: Clarendon 1985).
Urbańczyk, P., “The Logical Challenge of Negative Theology,” Studies in Logic, Grammar and Rhetoric 54/1 (2018) 149–174. DOI: https://doi.org/10.2478/slgr-2018-0022. (Crossref)
Wilhelmsen, F.D., Being and Knowing. Reflections of a Thomist (Albany, NY: Preserving Christian Publications 1995).
Życiński, J., “Wielość interpretacji a jedność prawdy w filozofii,” Studia Philosophiae Christianae 22 (1986) 21–41.
Życiński, J., Teizm i filozofia analityczna (Kraków: Znak 1988) II.
University of Opole
ks. Wojciech Grygiel, profesor uczelni w Katedrze Filozofii Przyrody Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, członek Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych, profesor uczelni na Wydziale Teologicznym w Opolu, doktor habilitowany nauk humanistycznych w dyscyplinie filozofia oraz doktor chemii. Jest autorem kilkudziesięciu oryginalnych publikacji naukowych z zakresu filozofii nauki, filozofii fizyki, kognitywistyki (w szczególności religioznawstwa kognitywnego) oraz relacji pomiędzy nauką i teologią. W zakresie filozofii fizyki jego obecne prace badawcze koncentrują się na epistemicznym i ontologicznym statusie symetrii w sformalizowanych teoriach fizycznych, natomiast w dziedzinie nauki i teologii rozwija nowatorski obszar dociekań teologicznych, zwany teologią ewolucyjną.
https://orcid.org/0000-0003-2599-0410License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
The author(s) grant (s) to the Licensee a non-exclusive and royalty-free license in accordance with the provisions of the Appendix: LICENSE TO USE THE WORK
