Epimenides z Krety w kontekście nowotestamentowym (Tt 1,12; Dz 17,28)
Piotr Lorek
Ewangelikalna Wyższa Szkoła Teologiczna we Wrocławiu , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4345-5235
Abstrakt
W artykule przybliżona zostaje postać starożytnego mędrca greckiego Epimenidesa z Krety. Przywoływane są wybrane dzieła starożytnej literatury pozabiblijnej odnoszące się do Epimenidesa. Następnie uzyskane dane zestawiane są z dwoma fragmentami nowotestamentowymi (w szczególności z Tt 1,12, a także pokrótce z Dz 17,28). W ten sposób wydobyte zostaje specyficzne wykorzystanie postaci Epimenidesa w biblijnych urywkach. Dostrzec można powoływanie się na autorytet Epimenidesa, jednakże bez uwzględnienia pierwotnego kontekstu jego słów. Ciekawe jest także uchwycenie trudności interpretacyjnych u wybranych komentatorów chrześcijańskich żyjących na przełomie IV i V w. n.e., dostrzegających apologetyczne trudności wynikające z cytowania Epimenidesa w Tt 1,12.
Słowa kluczowe:
Epimenides z Krety, Nowy Testament, Tt 1,12, Dz 17,28Bibliografia
Ambrosius, Hieronymus, Pelagius, Commentariorum In Epistolam Beati Pauli ad Titum, tł. pol. A. Baron: Ambrozjaster, Hieronim, Pelagiusz, Komentarze do Listu św. Pawła do Tytusa (Kraków: Wydawnictwo WAM 2003).
Apollodorus, Bibliotheca: Apollodorus, The Library. I. Books 1–3.9 (tł. J.G. Frazer) (Loeb Classical Library 121; Cambridge, MA: Harvard University Press – London: Heinemann 1921). (Crossref)
Aristotelis, Ars Rhetorica – Rhetorica ad Alexandrum – Ars Poetica, tł. pol. H. Podbielski: Arystoteles, Retoryka – Retoryka dla Aleksandra – Poetyka (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008).
Aristotelis, Atheniensium Respublica, tł. pol. L. Piotrowicz: Arystoteles, Ustrój polityczny Aten (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1973).
Barclay, W., Dzieje Apostolskie (Warszawa: Słowo Prawdy 1979).
Barrett, C.K., A Critical and Exegetical Commentary of the Acts of the Apostles (Edinburgh: Clark 1998) II.
Bruce, F.F., The Book of the Acts, wyd. poprawione (Grand Rapids, MI: Eerdmans 1988).
Clemens Alexandrinus, Stromata, tł. pol. J. Niemirska-Pliszczyńska: Klemens Aleksandryjski, Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy (Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX 1994).
Collins, R.F., I & II Timothy and Titus. A Commentary (Louisville, KY: Westminster John Knox 2002).
Dąbrowski, E., „Cytaty z Aratosa i Epimenidesa w mowie na Areopagu”, E. Dąbrowski, Dzieje Apostolskie. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Poznań: Pallottinum 1961) 542–549.
Diogenis Laertii, De Vitis, Dogmati et Apophthegmatis Clarorum Philosophorum, tł. pol. I. Krońska: Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1968).
Dunn, J.D.G., The Acts of the Apostles (Valley Forge, PA: Trinity Press International 1996).
Faber, R., “‘Evil Beasts, Lazy Gluttons’: A Neglected Theme in the Epistle to Titus”, Westminster Theological Journal 67 (2005) 135–145. (Crossref)
Fee, G.D., 1 and 2 Timothy, Titus (Peabody, MA: Hendrickson 1993).
Fitzmyer, J.A., The Acts of the Apostles. A New Translation with Introduction and Commentary (Anchor Bible 31; New York: Doubleday 1998). (Crossref)
Gorday, P. (red.), Ancient Christian Commentary on Scripture (Downers Grove, IL: InterVarsity 2000) IX.
Harris, J.R., “A Further Note on the Cretans”, The Expositor seventh series 3/4 (1907) 332–337.
Harris, J.R., “St. Paul and Epimenides”, The Expositor eighth series 4/4 (1912) 348–353.
Harris, J.R., “The Cretans Always Liars”, The Expositor seventh series 2/4 (1906) 305–317.
Hesiodus, Theogonia, tł. pol. K. Kaszewski: Hezjod, Teogonia (Sandomierz: Armoryka 2010).
Hieronymus, Epistulae: Jerome, Nicene and Post-Nicene Fathers. Second Series. VI. Letters and Select Works (red. P. Shaff) (Peabody, MA: Hendrickson 2012).
Iohannes Chrysostomus, In Acta apostolorum: Jan Chryzostom, „Homilies on the Acts of the Apostles”, Nicene and Post-Nicene Fathers, First Series. XI. Homilies of the Acts of the Apostles and the Epistle to the Romans (red. Ph. Shaff) (Buffalo, NY: Christian Literature Publishing 1889).
Iohannes Chrysostomus, In epistulam ad Titum: Jan Chryzostom, From Nicene and Post-Nicene Fathers, First Series. XIII. Homily III on Titus i. 12–14 (red. Ph. Schaff) (Buffalo, NY: Christian Literature Publishing 1889).
Kalinowski, D., „Dlaczego Jezus cytował Pawłowi na drodze do Damaszku greckich poetów”, http://acalyludpowieamen.pl/dlaczego-jezus-cytowal-pawlowi-na-drodze-do-damaszku-greckich-poetow/ [dostęp: 21.06.2021].
Kallimach z Cyreny, Hymn o Zeusie (tł. W. Steffen) http://pantheion.pl/Kallimach-Hymn-o-Zeusie [dostęp: 21.06.2021].
Keener, C.S., The IVP Bible Background Commentary. New Testament (Downers Grove, IL: InterVarsity 1993).
Kobyłka, J.J. et al., Komentarz do 1–2 Listu do Tymoteusza, Listu do Tytusa, Listu do Filemona i Listu do Hebrajczyków (Komentarz Teologiczno-Pastoralny do Biblii Tysiąclecia. Nowy Testament 4; Poznań: Pallottinum 2015).
Krause, M.S., “Crete”, The Lexham Bible Dictionary (red. J.D. Barry et al.) (Bellingham, WA: Lexham 2016).
Kubiak, Z., Mitologia Greków i Rzymian (Warszawa: Świat Książki 1997).
Origenes, Contra Celsus, tł. pol. S. Kalinkowski: Orygenes, Przeciw Celsusowi, wyd. 2 (Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1986).
Plato, De Legibus, tł. pol. M. Maykowska: Platon, Prawa, wyd. 2 (opr. M. Maykowska) (Warszawa: ALFA 1997).
Plutarchus Chaeroneus, Vitae parallelae, tł. pol. M. Brożek: Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów (Z żywotów równoległych) (Wrocław – Warszawa – Kraków: Ossolineum 1996).
Quinn, J.D., The Letter to Titus (New York: Doubleday 1990). (Crossref)
Stasiak, S., Komentarz do Dziejów Apostolskich, Listu do Rzymian, 1–2 Listu do Koryntian i Listu do Galatów (Komentarz Teologiczno-Pastoralny do Biblii Tysiąclecia. Nowy Testament 2; Poznań: Pallottinum 2014).
Strabo, Geographica, tł. pol. E. Kaczyńska – K.T. Witczak: Strabon, „Opis Krety (Geographica X.4,1–5)”, Meander 51/3–4 (1996) 223–232.
Theodoretus Cyrensis, Interpretatio in XII epistulas s. Pauli. Ad Romanos, tł. pol. S. Kalinkowski: Teodoret z Cyru, Komentarz do listów Pawłowych do Tesaloniczan, Tymoteusza, Tytusa, Filemona i hebrajczyków (Źródła Myśli Teologicznej 20; Kraków: Wydawnictwo WAM 2001).
Witherington III, B., The Acts of the Apostles. A Socio-Rhetorical Commentary (Grand Rapids, MI – Cambridge, U.K.: Eerdmans 1998).
Ewangelikalna Wyższa Szkoła Teologiczna we Wrocławiu
Piotr Lorek, biblista, teolog; dziekan i profesor Ewangelikalnej Wyższej Szkoły Teologicznej we Wrocławiu; kształcił się na University of Glamorgan (2000, licencjat) oraz University of Wales (2004, doktorat); w 2015 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk teologicznych w zakresie teologii biblijnej na Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
https://orcid.org/0000-0003-4345-5235Licencja
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
