Znaczenie słowa geniusz w wyrażeniu geniusz kobiety/kobiecy w czterech tekstach Jana Pawła II
Abstrakt
Artykuł analizuje znaczenie słowa geniusz w wyrażeniu geniusz kobiecy/kobiety, które wprowadził papież Jan Paweł II do dyskursu Kościoła katolickiego na temat płci. Badania pokazują, że to nowe użycie słowa geniusz bazuje na jego już istniejących znaczeniach, ale nie jest z nimi tożsame. Znaczenie rozumiane jest szeroko – jako zespół sądów o różnym statusie, mający charakter podmiotowy (związany z czyjąś koncepcją) i dyskursowy (włączony w „porządek” danego dyskursu, w tym wypadku – dyskursu katolickiego). W warstwie opisowej geniusz (kobiety/kobiecy) oznacza esencjalistycznie i komplementarnie pojętą istotę płci, ale bardzo ważne jest także wysoce pozytywne nacechowanie słowa, które konotuje (a zarazem komunikuje) informację o byciu wyjątkowym, nadzwyczajnym, wyróżnionym przez fakt przynależności do swej płci, przy czym jest to komunikat zaadresowany głównie do kobiet.
Słowa kluczowe:
geniusz kobiety, dyskurs katolicki, Jan Paweł II, teologia feministycznaBibliografia
Adamiak, E., „O co chodzi w teologii feministycznej?”, Więź 36/1 (1993) 68–77.
Adamiak, E., Błogosławiona między niewiastami. Maryja w feministycznej teologii Cathariny Halkes (Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1997).
Bańkowski, A., Etymologiczny słownik języka polskiego (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000) I.
Buczkowski, A., Społeczne tworzenie ciała. Płeć kulturowa i płeć biologiczna (Kraków: Universitas 2005).
Chlebda, W., „W stronę optymalizacji słownikowego objaśniania znaczeń”, Stylistyka 25 (2016) 319–336. DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka.25.2016.20. (Crossref)
Chmielewski, M., „Medytacyjny wymiar «geniuszu kobiety». Refleksja nad Listem Apostolskim Mulieris dignitatem”, Ateneum Kapłańskie 122 (1994) 283–293.
Chmielewski, M., „Odkryć «geniusz kobiety». Synteza myśli Jana Pawła II na temat kobiety”, Mulieris dignitas. Promieniowanie kobiecości (red. T. Paszkowska; Lublin: Wydawnictwo KUL 2009) 45–59.
della Croce, G., Geniusz kobiecy (Kraków: Serafin 2011). Dormus, K., „Feministyczny nurt teologii w Kościele Katolickim”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 53/1 (2008) 47–67, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Kwartalnik_Historii_ Nauki_i_Techniki/Kwartalnik_Historii_Nauki_i_Techniki-r2008-t53-n1/Kwartalnik_Historii_ Nauki_i_Techniki-r2008-t53-n1-s47–67/Kwartalnik_Historii_Nauki_i_Techniki-r-2008-t53-n1-s47–67.pdf (dostęp 29.06.2021).
Dubisz, S. – Sobol, E. (red.) Uniwersalny słownik języka polskiego (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2006) I (=USJP).
Dziewiecki, M., „Geniusz kobiety”, Zeszyty Formacji Katechetów 66/2 (2017) 23–30.
Fillmore, Ch.J., „Frames and the Semantics of Understanding”, Quaderni di Semantica 6/2 (1985) 222–254.
Gajda, S., Wprowadzenie do teorii terminu (Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich 1990).
Gomola, A., „Osiągnięcia i słabości teologii feministycznej”, Czym jest „nowy feminizm”
Jana Pawła II? (red. J. Kupczak – M. Zboralska; Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II 2010) 13–24.
Grimal, P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej (tł. M. Bronarska et al.; Wrocław – Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 2008).
Jackson, S., „Gender a seksualność z punktu widzenia teorii”, Gender w kinie europejskim i mediach (red. E. Ostrowska; Kraków: Rabid 2001) 11–31.
Kimmel, M., Społeczeństwo genderowe (Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2015).
Kupczak, J., Teologiczna semantyka płci (Kraków: WAM 2013).
Lakoff, G., Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle? (tł. M. Buchta et al.; Kraków: Universitas 2011).
Langacker, R.W., Wykłady z gramatyki kognitywnej. Lublin 2001 (oprac. H. Kardela – P. Łozowski; Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2005).
Langacker, R.W., Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie (tł. E. Tabakowska et al.; Kraków: Universitas 2009).
van der Leeuw, G., Fenomenologia religii (tł. J. Prokopiuk; Warszawa: Książka i Wiedza 1997).
Misztal, H., Geniusz kobiety (Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne 1996).
Odifreddi, P., Geniusz kobiet. Historie kobiet, które zmieniły świat nauki (tł. A. Liszka-Drążkiewicz; Kraków Copernicus Center Press 2021).
Ozorowski, E., „Geniusz kobiety według Jana Pawła II”, Kobieta – etyka – ekonomia (red. E. Ozorowski – R.C. Horodelski; Białystok: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku 2009) 14–22.
Petry Mroczkowska, J., Feminizm – antyfeminizm. Kobieta w Kościele (Kraków: WAM 2012).
Pospieszny, T., Pasja & geniusz. Kobiety, które zasłużyły na Nagrodę Nobla (Warszawa: Po Godzinach, 2019).
Puzynina, J., Język wartości (Warszawa: PWN 1992).
Radzik, Z., Kościół kobiet (wyd. 2; Kraków: WAM 2020).
Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/ (dostęp 29.06.2021) (= SJP).
Szczepankowska, I., „Poznawczy i narracyjno-dyskursywny wymiar słowa a model definicji (na przykładzie śmieci i formacji pokrewnych)”, Stylistyka 26 (2017) 51–67. DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka26.2017.4. (Crossref)
Taylor, J.R., Gramatyka kognitywna (tł. J. Buchta – Ł. Wiraszka; Kraków: Universitas 2006).
Wojciszke, B., „Psychologiczne różnice płci”, Wszechświat 113/1–3 (2012) 13–18, https://wszechswiat.ptpk.org/index.php/wszechswiat/article/view/501/373 (dostęp 29.06.2021).
Woszczyńska, J., „Koncepcja geniusza w rozważaniach estetycznych Immanuela Kanta i Arthura Schopenhauera”, Filo-Sofija 1/4 (2004) 65–72, http://filo-sofija.pl/userfiles/nr4_j_woszczynska(1).pdf (dostęp 29.06.2021).
Zakrzewscy, M. & P. (red.), Geniusz mężczyzny (Warszawa: Adam 2016).
Zamarovský, V., Encyklopedia mitologii antycznej (tł. J. Illg et al.; Warszawa: Świat Książki 2006).
Zgółkowa, H. (red.), Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny (Poznań: Kurpisz 1977) XIII (=PSWP).
Zwoliński, A., „Geniusz kobiety w nauczaniu Kościoła”, Studia Socialia Cracoviensia 8/2 (2016) 45–58. DOI: http://dx.doi.org/10.15633/ssc.1998. (Crossref)
Uniwersytet Opolski
Marzena Makuchowska, profesor Uniwersytetu Opolskiego, językoznawca, zajmuje się głównie stylistyką funkcjonalną, autorka m.in. monografii Modlitwa jako gatunek języka religijnego (Opole 1998) oraz Od wrogów do braci. Posoborowe zmiany w dyskursie Kościoła katolickiego (Opole 2011), redaktor naczelny rocznika „Stylistyka”.
https://orcid.org/0000-0003-1357-2211Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
