Płeć ludzka a tajemnica wcielenia Syna Bożego według św. Augustyna
Sylwester Jaśkiewicz
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-4941-3610
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie spojrzenia św. Augustyna na płeć ludzką (sexus), obecnego w jego nauczaniu na temat wcielenia Syna Bożego. Z uwagi na znaczną rozpiętość zagadnienia artykuł koncentruje się na najbardziej reprezentatywnym komentarzu Augustyna do pierwszych rozdziałów Księgi Rodzaju: De Genesi ad litteram libri duodecim. Dzieło to jest cennym świadectwem nauczania o boskim pochodzeniu płci. „Człowiek” (homo) w dostępnej Augustynowi wersji łacińskiej Rdz 1,26–27 to zarówno „mężczyzna” (mas, masculus), jak i „kobieta” (femina, mulier). Kobieta różni się od mężczyzny fizjonomią i cechami biologicznymi, inne różnice wynikają z uwarunkowań życia społecznego, jednak co do godności bycia stworzoną na obraz Boży kobieta jest równa mężczyźnie. Tak jak w Chrystusie objawia się pełna godność płci męskiej, tak w Matce Chrystusa objawia się pełna godność płci kobiecej. Zdaniem Augustyna Chrystus, choć mógł z żebra czy z jakiegoś innego członka ciała Maryi stworzyć własne ciało, a więc pokazać w swoim ciele, iż po raz wtóry potrafiłby zdziałać to, co się stało przez cud stworzenia, to jednak przez wcielenie unaocznił, że w czystym ciele matki, tym samym jej płci kobiecej, nie ma nic zawstydzającego. Kobiety zmartwychwstaną w swoich ciałach kobiecych, w których uwydatni się ich piękno otrzymane w momencie stworzenia
Słowa kluczowe:
sexus, mężczyzna, kobieta, stworzenie, wcielenie, św. AugustynBibliografia
Źródła:
Augustinus, Confessionum libri tredecim, w: Sant’Agostino, Le confessioni (tł. M. Pellegrino et al.; Nuova Biblioteca Agostiniana 1; wyd. 7; Roma: Città Nuova 2000) 4–503; tł. pol.: Święty Augustyn, Wyznania (tł. Z. Kubiak; Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX 1978).
Augustinus, De agone christiano liber unus, w: Sant’Agostino, Il combattimento cristiano (tł. V. Tarulli et al.; Nuova Biblioteca Agostiniana 7/2; Roma: Città Nuova 2001) 78–125.
Augustinus, De bono coniugali liber unus, w: Sant’Agostino, La dignità del matrimonio (tł. A. Trapè et al.; Nuova Biblioteca Agostiniana 7/1; Roma: Città Nuova 1978) 10–63.
Augustinus, De civitate Dei libri viginti duo, w: Sant’Agostino, La città di Dio (tł. A. Trapè et al.; Nuova Biblioteca Agostiniana 5/1–3; Roma: Città Nuova 1978, 1988, 1991) I, 6–771; II, 66–765; III, 8–421; tł. pol.: Święty Augustyn, Państwo Boże (tł. W. Kubicki; Kęty: Antyk 1998).
Augustinus, De diversis quaestionibus ad Simlicianum libri duo, w: Sant’Agostino, Questioni diverse a Simpliciano (tł. G. Ceriotti et al.; Nuova Biblioteca Agostiniana 6/2; Roma: Città Nuova 1995) 278–389.
Augustinus, De diversis quaestionibus octoginta tribus liber unus, w: Sant’Agostino, Ottantatré questioni diverse (tł. G. Ceriotti et al.; Nuova Biblioteca Agostiniana 6/2; Roma: Città Nuova 1995) 32–261.
Augustinus, De Genesi ad litteram liber unus imperfectus, w: Sant’Agostino, Opera incompiuta sulla Genesi (tł. A. Di Giovanni – A. Penna – L. Carrozzi; Nuova Biblioteca Agostiniana 9/1; Roma: Città Nuova 1988) 198–265; tł. pol.: Św. Augustyn, „Niedokończony
komentarz słowny do księgi Rodzaju”, Św. Augustyn, Pisma egzegetyczne przeciw manichejczykom (tł. J. Sulowski; Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 25; Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1980) 83–112.
Augustinus, De Genesi ad litteram libri duodecim, w: Sant’Agostino, Genesi alla lettera (tł. L. Carrozzi; Nuova Biblioteca Agostiniana 9/2; Roma: Città Nuova 1989) 12–727; tł. pol.: Św. Augustyn, „Komentarz słowny do księgi Rodzaju”, Św. Augustyn, Pisma egzegetyczne przeciw manichejczykom (tł. J. Sulowski; Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 25; Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1980) 113–382.
Augustinus, De Genesi adversus Manichaeos libri duo, w: Sant’Agostino, Genesi contro i manichei (tł. A. Di Giovanni – A. Penna – L. Carrozzi; Nuova Biblioteca Agostiniana 9/1; Roma: Città Nuova 1988) 58–181; tł. pol.: Św. Augustyn, „Przeciwko manichejczykom komentarz do księgi Rodzaju”, Św. Augustyn, Pisma egzegetyczne przeciw manichejczykom (tł. J. Sulowski; Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 25; Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1980) 21–82.
Augustinus, De ordine libri duo, w: Sant’Agostino, L’ordine (tł. D. Gentili; Nuova Biblioteca Agostiniana 3/1; Roma: Città Nuova 1970) 248–359.
Augustinus, In Iohannis Evangelium tractatus centum viginti quator, w: Sant’Agostino, Commento al Vangelo di Giovanni (tł. A. Vita et al.; Nuova Biblioteca Agostiniana 24/1–2; wyd. 2; Roma: Città Nuova 1985) I, 2–1013; II, 1014–1625.
Augustinus, Sermo 49A, w: P.P. Verbraken (red.), „Le fragments conservés de sermons perdus de saint Augustin”, Revue Benedictine 84 (1974) 252–253. DOI: https://doi.org/10.1484/J. RB.4.00797.
Augustinus, Sermo 51, w: Patrologiae cursus completus. Series latina (red. J.-P. Migne; Paris: Imprimerie Catolique 1887) 38, 332–354.
Augustinus, Sermo 184, w: Patrologiae cursus completus. Series latina (red. J.-P. Migne; Paris: Imprimerie Catolique 1887) 38, 995–997.
Augustinus, Sermo 185, w: Patrologiae cursus completus. Series latina (red. J.-P. Migne; Paris: Imprimerie Catolique 1887) 38, 997–999.
Augustinus, Sermo 190, w: Patrologiae cursus completus. Series latina (red. J.-P. Migne; Paris: Imprimerie Catolique 1887) 38, 1007–1009.
Augustinus, Sermo 289, w: Patrologiae cursus completus. Series latina (red. J.-P. Migne; Paris: Imprimerie Catolique 1887) 38, 1308–1312.
Augustinus, De Trinitate libri quindecim, w: Sant’Agostino, La Trinità (tł. A. Trapè – M.F. Sciacca – G. Beschin; Nuova Biblioteca Agostiniana 4; wyd. 2; Roma: Città Nuova 1987) 6–719; tł. pol.: Św. Augustyn, O Trójcy Świętej (tł. M. Stokowska: Kraków: Wydawnictwo Znak 1996).
Źródła pomocnicze:
Ambrosius, Hexaemeron, tł. pol.: Ambroży, Hexaemeron (tł. W. Szołdrski; Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 4; Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1969).
Plotinus, Enneades, tł. pol.: Plotyn, Enneady (tł. A. Krokiewicz; Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1959) I–II.
Adamiak, E., „Kobieta w Kościołach i wspólnotach chrześcijańskich. Próba syntezy teologicznej”, Poznańskie Studia Teologiczne 11 (2001) 91–114.
Boersma, G.P., „The Rationes Seminales in Augustine’s Theology of Creation”, Nova et Vetera English Edition 18/2 (2020) 413–441. DOI: https://doi.org/10.1353/nov.2020.0030.
Brown, P., Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we wczesnym chrześcijaństwie (tł. I. Kania; Kraków: Homini 2006).
Chadwick, H., Augustyn (tł. T. Szafrański;Warszawa: Prószyński i S-ka 2000).
Cipriani, N., La teologia di sant’Agostino. Introduzione generale e riflessione trinitaria (Roma: Institutum Patristicum Augustinianum 2015).
Daley, B.N., „Incarnazione”, Agostino. Dizionario enciclopedico (red. A.D. Fitzgerald; red. wł. L. Alici – A. Pieretti; Roma: Città Nuova 2007) 827–829.
Duffy, S.J., „Antropologia”, Agostino. Dizionario enciclopedico (red. A.D. Fitzgerald; red. wł. L. Alici – A. Pieretti; Roma: Città Nuova 2007) 202–213.
Eckmann, A., „Incarnatio Christi w pismach świętego Augustyna: istota i cel”, Vox Patrum 38–39 (2000) 237–245. DOI: https://doi.org/10.31743/vp.7244.
Eckmann, A., Symbol Apostolski w pismach świętego Augustyna (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1999).
Filoramo, G., „L’escatologia e la retribuzione negli scritti dei Padri (dai Padri Apostolici ad Agostino d’Ippona)”, Dizionario di spiritualità biblico-patristica (red. M. Cimosa; Roma: Borla 1997) XVI, 195–316.
Gasparro, G.S., „Donna e creazione negli scritti dei Padri: aspetti e problmi dell’esegesi patristica di Gen 1–3”, Dizionario di spiritualità biblico-patristica (red. F. Carcione; Roma: Borla 1995) XI, 217–238.
Gilski, M., Mariologia kontekstualna św. Augustyna (Lublin: Wydawnictwo KUL 2006).
Gilski, M., „Kontekst antropologiczny mariologii według św. Augustyna”, Salvatoris Mater 8/1–2 (2006) 214–230.
Grossi, V., Lineamenti di antropologia patristica (Roma: Borla 1983).
Haynes, D., „The Transgression of Adam and Christ the New Adam: St. Augustine and St. Maximus Confessor on The Doctrine of Original Sin”, St Vladimir’s Theological Quarterly 55/3 (2011) 293–317.
Jaśkiewicz, S., „Sulla retta fede intorno all’unigenito Figlio di Dio nei Commenti al Prologo (Gv. 1,1–18) di Giovanni Crisostomo ed Agostino”, Giovanni Crisostomo. Oriente e Occidente tra IV e V secolo (Studia Ephemeridis Augustinianum 93; Roma: Institutum Patristicum Augustinianum 2005) 913–926.
Kijewska, A., Święty Augustyn (Warszawa: Wiedza Powszechna 2007).
Kołacz, P., „Obraz Boży w człowieku w tajemnicy stworzenia według św. Augustyna”, Studia Theologica Varsaviensia 34/2 (1996) 75–89.
Kowalczyk, S., Człowiek i Bóg w nauce świętego Augustyna (Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych 1987).
Królikowski, J., „La salvezza dell’uomo come manifestazione della gloria di Dio nelle Confessioni”, Le „Confessioni” di Agostino (402–2002). Bilancio e prospettive (Studia Ephemeridis
Augustinianum 85; Roma: Institutum Patristicum Augustinianum 2003) 499–512.
Laudazi, C., „L’uomo nel progetto di Dio”, Teresianum 39/2 (1988) 339–373.
Łukomski, J., „Augustyna teoria rozwoju organizmów w świetle współczesnego ewolucjonizmu”, Studia Philosphiae Christianae 7/2 (1971) 151–182.
Maćkowska, A., „Obraz kobiety w komentarzach do Księgi Rodzaju św. Augustyna”, Verbum Vitae 19 (2011) 207–232. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.2025.
Madec, G., La patria e la via. Cristo nella vita e nel pensiero di Sant’Agostino (tł. wł. G. Lettieri – S. Leoni; Roma: Borla 1993).
Manelli, G.M., Il parallelismo Eva-Maria. Analisi dei testi e delle fonti (Frigento: Casa Mariana 2016).
de Margerie, B., Introduction à l’histoire de l’exégèse. III. Saint Augustin (Paris: Cerf 2009).
Mazzarella, P., „Le «rationes seminales» di S. Agostino”, Rivista di Filosofia Neo-Scolastica 70/3 (1978) 3–9.
McGowan, R.J., „Augustine’s Spiritual Equality: the Allegory of Man and Woman with Regard to Imago Dei”, Revue des Études Augustiniennes 33 (1987) 255–264.
O’Meara, J.J., The Creation of Man in St. Augustine’s De Genesi ad Litteram (Villanova, PA: Villanova University Press 1980).
Prinzivalli, E. – Simonetti, M., La teologia degli antichi Cristiani (secoli I–V) (Letteratura Cristiana
Antica 26; Brescia: Morcelliana 2012).
Teske, R.J., „Creazione: i resoconti della Genesi”, Agostino. Dizionario enciclopedico (red. A.D. Fitzgerald; red. wł. L. Alici – A. Pieretti; Roma: Città Nuova 2007) 496–499.
Teske, R.J., „Genesi ad Litteram, De”, Agostino. Dizionario enciclopedico (red. A.D. Fitzgerald; red. wł. L. Alici – A. Pieretti; Roma: Città Nuova 2007) 743–744.
Torchia, N.J., „Agone christiano, de”, Agostino. Dizionario enciclopedico (red. A.D. Fitzgerald; red. wł. L. Alici – A. Pieretti; Roma: Città Nuova 2007) 124–125.
Turzyński, P., Piękno w teologii świętego Augustyna. Próba systematyzacji augustyńskiej estetyki teologicznej (Radom: Wydawnictwo Diecezji Radomskiej 2013).
Verbraken, P.-P., „Le sermon LI de saint Augustin sur les généalogies du Christ selon Matthieu et selon Luc”, Revue Bénédictine 91 (1981) 20–45.
Williams, R., „Creazione”, Agostino. Dizionario enciclopedico (red. A.D. Fitzgerald; red. wł. L. Alici – A. Pieretti; Roma: Città Nuova 2007) 491–496.
Żurek, A., „Ewa – pierwsza kobieta w świetle pism świętego Augustyna”, Vox Patrum 36 (2016) 139–153. DOI: https://doi.org/10.31743/vp.3451.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
ks. Sylwester Jaśkiewicz, prezbiter diecezji radomskiej, absolwent Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie, doktor habilitowany nauk teologicznych. Od 2020 r. adiunkt dydaktyczno-badawczy Katedry Pneumatologii, Eklezjologii i Mariologii KUL. Autor publikacji z zakresu teologii dogmatycznej i spuścizny św. Augustyna.
https://orcid.org/0000-0002-4941-3610Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
