Biblijne świadectwa o godności Maryi w "lex orandi" Kościoła
Stefan Szymik
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-9544-2976
Waldemar Pałęcki
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-2154-9356
Abstrakt
Maryja jest ikoną chrześcijańskiej wiary i obiektem szczególnej czci. Jest tak, chociaż brak wyraźnych śladów kultu maryjnego w tekstach biblijnych. Niemniej późniejszy rozwój pobożności maryjnej ma swoje źródła właśnie w Biblii, czego dowodzą teksty liturgiczne. Ten teologiczny fenomen recepcji maryjnych tekstów biblijnych w lex orandi Kościoła stanowi przedmiot przedłożonych analiz. O kolejności i strukturze analiz zdecydowały wypowiedzi trzech postaci biblijnych: anioła Gabriela (Łk 1,26–38), krewnej Elżbiety (Łk 1,39–45) i anonimowej kobiety z tłumu (Łk 11,27–28). Na drodze badań interdyscyplinarnych, na bazie metody historyczno-krytycznej uzupełnionej o analizy narracyjne i kontekstualno-opisowe, artykuł naświetla oddziaływanie orędzia biblijnego (Wirkungsgeschichte) na liturgię Kościoła na przykładzie godnościowych tytułów Maryi w lex orandi Kościoła na przestrzeni wieków. Okazuje się, iż słowa postaci biblijnych były istotną podstawą rozwoju pobożności maryjnej. W świetle Biblii Maryja jest szczęśliwą (μακαρία), błogosławioną (εὐλογημένη) i pełną łaski (κεχαριτωμένη) Matką Pana (Łk 1,43). Celebracja tej prawdy w akcie liturgicznym owocowała w ciągu wieków jeszcze pełniejszym poznaniem wielkiej godności Maryi.
Słowa kluczowe:
Maryja, Matka Pana, nawiedzenie, zwiastowanie, Msza Święta, teksty euchologijne, kult maryjny, lex orandiBibliografia
Adamus Perseniae, Fragmenta Mariana: Adamus Perseniae. 1855. “Fragmenta Mariana.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 211:743–54. Paris: Migne.
Ambrosius Autpertus. 1975. Expositionis in Apocalypsin libri I–V. Edited by Robert Weber. Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis 27. Turnholti: Brepols.
Anselmus, Oratio LVII. Ad Sanctam Virginem Mariam. In Annuntiatione ejus: Anselmus. 1864a. “Oratio LVII. Ad Sanctam Virginem Mariam. In Annuntiatione ejus.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 158:963–64. Paris: Migne.
Anselmus, Orationes: Anselmus. 1864b. “Orationes.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 158:855–1016. Paris: Migne.
Bartnicki, Roman. 2007. “Krytyka narracyjna w egzegezie angielskojęzycznej.” Studia Nauk Teologicznych PAN, no. 2, 47–62.
Bernardus, De duodecim praerogativis B. V. Mariae, ex verbis Apocalypsis XII, 1: Bernardus. 1862a. “Dominica Infra Octavam Assumptionis B. V. Mariae. Sermo: De duodecim praerogativis B. V. Mariae, ex verbis Apocalypsis XII, 1: ‘Signum magnum apparuit in coelo: Mulier amicta sole, et luna sub pedibus ejus, et in capite ejus corona stellarum duodecim’.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 183:429–38. Paris: Migne.
Bernardus, In antiphonam Salve Regina sermones IV: Bernardus. 1862b. “In antiphonam Salve Regina sermones IV.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 184:1059–78. Paris: Migne.
Brown, Raymond E. 1993. The Birth of the Messiah: A Commentary on the Infancy Narratives in the Gospels of Matthew and Luke. Updated edition. New York: Doubleday. Collectio missarum de Beata Maria Virgine. 1987. Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana. (= CM).
De Santis, Massimo. 2011. “La visita di Maria ad Elisabetta (Lc 1,39–45). Paradigma lucano del processo salvifico di Dio.” Angelicum 88:7–37.
Durak, Adam. 1994. “Teksty euchologicznie jako źródło teologiczne (euchologia liturgiczna).” Ruch Biblijny i Liturgiczny 47 (1): 32–37. https://doi.org/10.21906/rbl.722.
Eadmerus, Tractatus de conceptione B. Mariae Virginis: Eadmerus. 1854. “Tractatus de conceptione B. Mariae Virginis.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 159:301–18. Paris: Migne.
Eucherius Lugdunensis, Liber formularum Spiritalis intelligentiae ad Uranium: Eucherius Lugdunensis. 1846. “Liber formularum Spiritalis intelligentiae ad Uranium.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 50:727–72. Paris: Migne.
Flores, Deyanira. 2004. “Mary, the Virgin ‘Completely and Permanently Transformedby God’s Grace’: The Meaning and Implications of Luke 1:28 and the Dogma of the Immaculate Conception for Mary’s Spiritual Life.” Marian Studies 55:47–113.
Green, Joel B. 1997. The Gospel of Luke. The New International Commentary of the New Testament. Grand Rapids, MI: Eerdmans.
Haręzga, Stanisław. 1994. “Maryjny aspekt Jezusowego błogosławieństwa o słuchających i zachowujących Słowo Boże (Łk 11,27–28).” Tarnowskie Studia Teologiczne 13:185–205.
Harrington, Daniel J. 2001. “Mądrość Syracha.” In Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego: Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek, 2nd ed., edited by William Reuben Farmer, 829–55. Warszawa: Verbinum.
Hermannus de Runa, Sermo LXXXVII: In Assumptione Sanctae Mariae: Hermannus de Runa. 1986. “Sermo LXXXVII: In Assumptione Sanctae Mariae.” In Sermones festivales, edited by Edmundus Mikkers, Josephus Theuws, and R. Demeulenaere, 394–401. Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis 64. Turnholti: Brepols.
Hesbert, René-Jean. 1935. Antiphonale Missarum Sextuplex. Bruxelles: Vromant. Hieronymus, Liber de Nominibus Hebraicis: Hieronymus. 1845. “Liber de Nominibus Hebraicis.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 23:771–858. Paris: Migne.
Hildebertus Cenomanensis, De Incarnatione: Hildebertus Cenomanensis. 1854. “Sermones de Sanctis. LV. In festo annuntiationis Beate Mariae. Sermo unicus. De Incarnatione.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 171:605–10. Paris: Migne.
Honorius Augustodunensis, Sigillum Beatae Mariae ubi exponuntur Cantica Canticorum: Honorius Augustodunensis. 1854. “Sigillum Beatae Mariae ubi exponuntur Cantica Canticorum.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 172:495–542. Paris: Migne.
Johnson, Luke Timothy. 1991. The Gospel of Luke. Sacra Pagina Series 3. Collegeville, MN: Liturgical Press.
Jougan, Alojzy. 2013. Słownik kościelny łacińsko-polski. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.
Kittel, Gerhard, and Gerhard Friedrich, eds. 1964–1976. Theological Dictionary of the New Testament. Translated by Geoffrey W. Bromiley. 10 vols. Grand Rapids, MI: Eerdmans. (= TDNT).
Knight, Mark. 2010. “Wirkungsgeschichte, Reception History, Reception Theory.” Journal for the Study of the New Testament 33 (2): 137–46. https://doi.org/10.1177/0142064x10385858.
Kochaniewicz, Bogusław. 2002. “Matka Boża w posoborowej liturgii Kościoła.” Salvatoris Mater 4 (1): 157–99.
Kudasiewicz, Józef. 2003. “Odpowiedź Jezusa na błogosławieństwo ewangelicznej niewiasty (Łk 11,22) [powinno być: Łk 11,27]. Przyczynek do mariologii św. Łukasza.” Kieleckie Studia Teologiczne 2:112–17.
Laurentin, René. 1989. Matka Pana: Krótki traktat teologii maryjnej. Translated by Zygmunt Proczek. Theotokos 1. Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów.
Lechner, G. M. 1994. “Tempel.” In Marienlexikon, edited by Remigius Baumer and Leo Scheffczyk, 6:367–69. St. Ottilien.
Liddell, Henry George, Robert Scott, and Henry Stuart Jones. 1996. A Greek-English Lexicon. 9th ed. Oxford: Clarendon.
Mickiewicz, Franciszek. 2011. Rozdziały 1–11. Vol. 1 of Ewangelia według św. Łukasza. Nowy Komentarz Biblijny. Nowy Testament 3. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła.
Migut, Bogusław. 2019. Liturgia jako teologia żywa. Lublin: Wydawnictwo KUL. Missale Romanum ex decreto Cacrosancti Oecumenici Concilii Vaticanii II instauratum auctoritate Pauli pp. VI promulgatum Ioannis Pauli pp. II cura recognitum. 2002. Editio typica tertia.
Città del Vaticano: Typis Vaticanis. (= MR).
Moulton, James Hope, and George Milligan. 1930. The Vocabulary of the Greek Testament. Peobody, MA: Hendrickson.
Napiórkowski, Andrzej. 2016. Kościół w Maryi, Maryja w Kościele. Kraków: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II; Kielce: Jedność.
Oleś, Piotr. 2013. “Letania more solito dicantur. Przyczynek do badań nad pobożnością maryjną wśród średniowiecznych dominikanów.” Folia Historica Cracoviensia 19:43–57.
Petrus Damianus, Carmina sacra et preces: Petrus Damianus. 1853. “Carmina sacra et preces.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 145:917–85. Paris: Migne.
Popowski, Remigiusz. 1995. Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu. 2nd ed. Warszawa: Vocatio.
Powell, Mark Allan. 2009. What is Narrative Criticism? Minneapolis, MN: Fortress.
Przyczyna, Wiesław, and Ryszard Wróbel. 2003. “Maryja wzorem słuchacza słowa Bożego.” Salvatoris Mater 5 (2): 90–103.
Rabanus Maurus, De Universo libri viginti duo: Rabanus Maurus. 1852. “De Universo libri viginti duo.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 111:9–614. Paris: Migne.
Raja, R. J. 2001. “Księga Judyty.” In Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego: Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek, 2nd ed., edited by William Reuben Farmer, 617–26. Warszawa: Verbinum.
Ratzinger, Joseph. 2002. Wzniosła Córa Syjonu: Rozważania mariologiczne. Translated by Janusz Królikowski. Poznań: Pallottinum.
Ravasi, Gianfranco. 2010. “Błogosławieństwo.” Przewodnik Katolicki, no. 7, https://www.przewodnik-katolicki.pl/Archiwum/2010/Przewodnik-Katolicki-7-2010/Przewodnik-liturgiczny/Blogoslawienstwo.
Rubin, Miri. 2009. Mother of God: A History of the Virgin Mary. New Haven, CT: Yale University Press.
Rupertus Tuitiensis, De divinis officiis libri XII: Rupertus Tuitiensis. 1854. “De divinis officiis libri XII.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 170:9–333. Paris: Migne.
Sherwood, Stephen K. 1993. “‘Blest is the womb that bore you...’ (Lc 11, 22–28).” Ephemerides
Mariologicae 43:257–62.
Sobór Watykański II. 1964. Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium. (= LG).
Sondel, Janusz. 2009. Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków. Kraków: Universitas.
Stabryła, Wojciech M. 2008. “‘Matka Pana’ (Łk 1,43) w świetle krytyki historyczno-literackiej. Czy św. Łukasz wyznaje Boże macierzyństwo Maryi?” Salvatoris Mater 10 (4): 23–41.
Starowieyski, Marek, ed. 2017. Apokryfy Nowego Testamentu. 2nd ed. Vol. 1, bk. 1. Kraków: WAM.
Stock, Alex. 2012. Lateinische Hymnen. Berlin: Verlag der Weltreligionen.
Szymik, Stefan. 2013. Współczesne modele egzegezy biblijnej. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Thönnes, Dietmar. 1993. Die Euchologie der Collectio Missarum de Beata Maria Virgine: Textkritische Quellenforschung und systematisch-theologische Studien. Frankfurt am Main: Lang.
Tronina, Antoni. 1995. Zawitaj Pani Świata: Obrazy i symbole biblijne w Godzinkach o Niepokalanym Poczęciu NMP. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów.
Valentini, Alberto. 2002. “Pierwsze zapowiedzi oddawania czci Matce Pana (Łk 1,39–45).” Salvatoris Mater 4 (4): 11–33.
Welzen, Huub. 2011. “Exegetical Analyses and Spiritual Readings of the Story of the Annunciation (Luke 1:26–38).” Acta Theologica 31 (Suppl. 15): 21–36. https://doi.org/10.4314/actat.v31i1s.3.
Włodarczyk, Stanisław. 1993. “Kwestie struktury, źródeł i rodzaju literackiego Łk 1–2.” In Agnus et Sponsa. Prace ofiarowane o. prof. Augustynowi Jankowskiemu OSB, edited by Tomasz M. Dąbek and Tomasz Jelonek, 303–14. Kraków: Unum.
Zeller, Dieter. 1990. Charis bei Philon und Paulus. Stuttgarter Bibelstudien 142. Stuttgart: Katholisches Bibelwerk.
Żak, Łukasz. 2008. “Niepokalane poczęcie Najświętszej Maryi Panny w mariologicznej myśli kard. Josepha Ratzingera.” Salvatoris Mater 10 (2): 345–55.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Stefan Szymik MSF, prof. dr hab., Katedra Egzegezy Ewangelii i Pism Apostolskich KUL, sekretarz Stowarzyszenia na rzecz Wspierania Biblistyki „Verbum Sacrum”.
https://orcid.org/0000-0001-9544-2976Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Waldemar Pałęcki MSF, prof. dr hab., kierownik Katedry Historii Liturgii KUL, przewodniczący Stowarzyszenia Liturgistów Polskich w latach 2015-2021.
https://orcid.org/0000-0002-2154-9356
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
