Charakterystyka postu w euchologii okresu przygotowania paschalnego w "Mszale hiszpańsko-mozarabskim" z 1991 roku
Krzysztof Porosło
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-7513-8483
Abstrakt
Artykuł stara się w pierwszej kolejności ukazać charakterystykę okresu przygotowania paschalnego rytu hiszpańsko-mozarabskiego, szczególnie w odniesieniu do zarówno praktyki wstrzemięźliwości od mięsa, jak i postu. W tym celu została przedstawiona historia kształtowania się tego okresu liturgicznego w pierwszym tysiącleciu oraz charakterystyczne dla tradycji hiszpańskiej cechy wielkiego postu, które w pewnej części są wspólne z innymi tradycjami liturgicznymi tak Zachodu, jak i Wschodu. Na unikatową teologię postnego okresu przygotowania do Paschy w tradycji wizygockiej wpłynęła także teologia św. Izydora z Sewilli, która odcisnęła swój ślad na hiszpańskiej euchologii mszalnej. Sercem artykułu jest zatem prezentacja teologii postu, która wypływa z analizy wielkopostnych oracji Missale Hispano-Mozarabicum. Czterdziestodniowy post, na wzór postu Mojżesza, Eliasza i samego Jezusa, jest rozumiany w rycie hiszpańskim jako ofiara składana Bogu i wstawiennictwa za żywymi i zmarłymi, jako lekarstwo na grzechy i skuteczny środek duchowej walki z diabłem, jako narzędzie uświęcenia człowieka i przygotowania go do Paschy, czy w końcu jako przeciwieństwo rajskiego grzechu polegającego na obżarstwie i nieumiejętności poszczenia Adama i Ewy. Okres quadragesimae i abstynencja w tym czasie są dziesięciną całego roku, którą każdy chrześcijanin powinien ofiarować Bogu.
Słowa kluczowe:
ryt hiszpańsko-mozarabski, wielki post, quadragesima, post, abstynencjaBibliografia
Arocena, Félix María, Adolfo Ivorra, and Alessandro Toniolo, eds. 2009. Concordantia missalis hispano-mozarabici. Monumenta Studia Instrumenta Liturgica 57. Città del Vaticano: Libreria
Editrice Vaticana; Toledo: Arzobispado de Toledo. (= CMHM).
Asurmendi, Jesús María. 1996. “El leccionario de Cuaresma en el misal hispano-mozárabe.” Revista Española de Teología 56 (4): 517–22.
Aurelius Augustinus, Epistula 55, 15–17: Aurelius Augustinus. 1898. Epistula 55, 15–17. Edited by Alois Goldbacher. Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 34/2. Vienna: Tempsky.
Baron, Arkadiusz, and Henryk Pietras, eds. 2006. Dokumenty synodów od 50 do 381 roku. Synody i Kolekcje Praw 1. Kraków: WAM. (= S CL).
Breviarium Gothicum secundum regulam beatissimi Isidori. 1862. In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 86. Paris: Garnier Frères.
Brou, Louis. 1951. “L’Alleluia dans la liturgie mozarabe: Étude liturgico-musicale d’après les manuscrits de chant.” Anuario Musical 6:3–90.
Cánovas, Ignacio Tomás. 2020. “La celebración de los tiempos de Cuaresma y Pascua en la liturgia hispano-mozárabe.” Toletana: Cuestiones de Teología e Historia 43:69–88.
“Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus” [25.01.1983]. 1983. Acta Apostolicae Sedis 75 (cz. 2): 1–317. Tekst polski: [b.a.]. 1984. Kodeks Prawa Kanonicznego. Przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu Polski. Poznań: Pallottinum. Eusebius Eieronymus, Ad Galatas II, 4: Eusebius Hieronymus. “Commentaria in Epistolam ad Galatas II, 4.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 26:377–79. Paris: Garnier Frères.
Férotin, Marius, ed. 1995. Le Liber mozarabicus sacramentorum et les manuscrits mozarabes: Réimpression de l’édition de 1912 et bibliographie générale de la liturgie hispanique, préparées et présentées par Anthony Ward et Cuthbert Johnson. Bibliotheca Ephemerides Liturgicae. Subsidia 78. Instrumenta Liturgica Quaderreriensia 4. Roma: C. L. V. – Edizioni Liturgiche. (= LMS).
Gregorius Magnus, Homilia 16: Gregorius Magnus. 1857. “Homilia 16 in Evangelium.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 76:1134–38. Paris: Garnier Frères.
Isidorus Hispalensis, De ecclesiasticis officiis: Isidorus Hispalensis. 1862. “De ecclesiasticis officiis.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 83:737–826B. Paris: Garnier Frères.
Isidorus Hispalensis, Sententiarum II, 44: Isidorus Hispalensis. 1862. “Sententiarum II.44.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 83:651–54A. Paris: Garnier Frères.
Ivorra, Adolfo. 2012. “Comentario a las lecturas dominicales de la Cuaresma mozárabe.” Liturgia y Espiritualidad 43:59–71.
Ivorra, Adolfo. 2017. Liturgia hispano-mozárabe. Barcelona: Centre de Pastoral Litúrgica.
Izydor z Sewilli. 2012. Sentencje. Translated by Tatiana Krynicka. Źródła Myśli Teologicznej 66. Kraków: WAM. (= ŹMT 66).
Janini, José. 1958. “De institutione quadragesimae apud S. Hieronumum.” Periodica de Re Morali, Canonica, Liturgica 47:41–60.
Janini, José. 1961. “Cuaresma visigoda y carnes tollendas.” Anthologica Annua 9:11–83. (Crossref)
Johannes Cassianus, Conlatio 21, 25–26: Johannes Cassianus. 2004. “Conlatio 21, 25–26.” In Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, 2nd ed., edited by Michael Petschenig and Gottfried
Kreuz, 13:600–602. Wien: Verlag Der Österreichischen Akademie Der Wissenschaften.
Kordel, Michał. 1935. Liturgja mozarabska (hiszpańsko-wizygocka) w dziele “De ecclesiasticis officiis” św. Izydora ze Sewilli: Studjum historyczno-liturgiczne. Kraków: Mysterium Christi.
Leonus Magnus, De quadragesima I, III: Leonus Magnus. 1846. “Sermo 39, 41: De quadragesima I, III.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 54:263–67, 272–74. Paris: Garnier Frères.
Missale Hispano-Mozarabicum. 1991. Vol. 1. Toledo: Conferencia Episcopal Española; Arzobispado de Toledo. (= MHM I).
Missale Mixtum secundum regulam beati Isidori Hispalensis episcopi. 1862. In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 85. Paris: Garnier Frères.
Nadolski, Bogusław. 2006. “Dni krzyżowe.” In Leksykon liturgii, edited by Bogusław Nadolski, 327–28. Poznań: Pallottinum.
Nieścior, Leon. 2019. “Post w czasach ojców Kościoła.” In Post jako praktyka duchowa: Ojcowie Kościoła o poście, edited by Leon Nieścior, 24–26. Kraków: Wydawnictwo M.
Philastrius, Liber de haeresibus 149: Philastrius. 1845. “Liber de haeresibus 149.” In Patrologiae cursus completus: Series Latina, edited by Jacques-Paul Migne, 12:1283–87. Paris: Garnier Frères.
Pinell, Jordi. 1998. Liturgia Hispánica. Barcelona: Centre de Pastoral Litúrgica.
Pitre, Brant. 2022. Wprowadzenie do życia duchowego: Droga modlitwy z Jezusem. Translated by Michał Wilk. Kraków: eSPe.
Plezia, Marian, ed. 1959. Słownik łacińsko-polski. Vol. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Plezia, Marian, ed. 1998. Słownik łacińsko-polski. Vol. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Porosło, Krzysztof. 2021. Pneumatología del missale hispano-mozarabicum „de tempore.” Análisis litúrgico-teológico de la eucología pneumatológica. Barcelona: Centre de Pastoral Litúrgica; Kraków: WAM.
Porosło, Krzysztof. 2023. “Wielość teorii dotyczących epiklezy rytu hiszpańsko-mozarabskiego.” Wrocławski Przegląd Teologiczny 31 (1): 113–38. https://doi.org/10.52097/wpt.5485. (Crossref)
Porosło, Krzysztof. 2024. “Mariology in the Euchology of Advent and Christmas in the Hispanic-Mozarabic Rite.” Verbum Vitae 42 (3): 643–67. https://doi.org/10.31743/vv.16924. (Crossref)
Roszak, Piotr. 2015. Mozarabowie i ich liturgia: Chrystologia rytu hiszpańsko-mozarabskiego. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Taft, Robert Francis. 2014. “Częstotliwość Eucharystii na przestrzeni dziejów.” In Ponad Wschodem i Zachodem: Problemy rozumienia liturgii, edited by Robert Francis Taft, 111–42. Translated by Sebastian Gałecki and Elżbieta Litak. Kraków: Fundacja “Dominikański Ośrodek Liturgiczny”; Wydawnictwo M.
Vives, José, ed. 1963. Concilios visigóticos e hispano-romanos. España Cristiana 1. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas; Instituto Enrique Flórez. (= CVHR).
Vives, José, and Jerónimo Claveras, eds. 1946. Oracional visigótico. Monumenta Hispaniae Sacra 1. Barcelona: Consejo Superior de Investigaciones Científicas; Escuela de Estudios Medievales, Sección de Barcelona. (= OV).
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
Ks. Krzysztof Porosło– doktor teologii dogmatycznej, adiunkt na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Wykładowca, publicysta, autor licznych artykułów naukowych i popularnonaukowych oraz ponad trzydziestu książek, centralny duszpasterz akademicki Archidiecezji Krakowskiej przy Kolegiacie św. Anny w Krakowie. Członek Zespołu Konferencji Episkopatu Polski ds. Nowej Ewangelizacji. Ostatnie publikacje: Serce Eucharystii. Modlitwy eucharystyczne w życiu Kościoła, Kraków: Wydawnictwo WAM 2024; Bierzmowanie – sakrament inicjacji i misji, Kraków: Wydawnictwo Baptysterium 2024; Jestem z wami. Eucharystyczna ofiara i obecność, Kraków: Wydawnictwo św. Stanisław BM, Wydawnictwo Scriptum 2024. Prowadzi swoją stronę internetową: https://baptysterium.pl.
https://orcid.org/0000-0001-7513-8483
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
