The Chameleon in St. Jerome’s Biblical Exegesis
Łukasz Krzyszczuk
Uniwersytet Wrocławski. Wydział Filologiczny. Instytut Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych. Pracownia Starożytnego Bliskiego Wschodu i Tradycji Biblijnej , PolandAbstract
This article shows how Jerome employed information about flora and fauna derived from the works of naturalists in the case of the chameleon, an exotic animal mentioned in his Commentary on Zephaniah, written in 393. In his allegorical explanation of Zep 2:12-15, the Bethlehem-based monk compared the color-changing ability of the chameleon to the sinful conduct of the hypocrites, who only pretend to be Christians. Since Jerome’s biblical commentaries are consistent with the larger exegetical tradition of the era, the testimonies of other Christian authors have been invoked as well. This allows us to trace, within the exegesis of the Greek Fathers of the Church, the sources of Jerome’s commentaries on the Prophetic Books of the Old Testament.
Keywords:
Christian antiquity, patristic biblical exegesis, Jerome, Book of ZephaniahReferences
Ambrosius Mediolanensis, Hexaemeron (ed. K. Schenkl) (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum; Praga – Wien – Leipzig: Tempsky –Tempsky – Freytag 1896); tł. polskie: Św. Ambroży, Hexaemeron (tł. W. Szołdrski) (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 4; Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1969).
Aristoteles, Historia animalium (ed. D.M. Balme) (Cambridge Classical Texts and Commentaries 38; Cambridge: Cambridge University Press 2002); tł. polskie: Arystoteles, „Zoologia” (tł. P. Siwek) w: Arystoteles, Dzieła wszystkie (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2003) III.
Augustinus Hipponensis, De Trinitate (ed. W.J. Mountain – F. Glorie) (Corpus Christianorum. Series Latina 50; Turnhout: Brepols 1968); tł. polskie: Św. Augustyn, O Trójcy Świętej (tł. M. Stokowska) (Biblioteka Filozofii Religii; Kraków: Wydawnictwo Znak 1996).
Biblia Sacra iuxta Vulgatam versionem. Editio quinta (ed. R. Weber – R. Gryson) (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 2013).
Cassiodorus, Historia tripartita (ed. W. Jacob – R. Hanslik) (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 71; Wien: Hölder – Pichler – Tempsky 1952).
Cassiodorus, Variae (ed. T. Mommsen) (Monumenta Germaniae Historica. Auctores Antiquissimi 12; Berlin: Weidmann 1961).
Cosmas Hierosolymitanus, Ad carmina Sanctii Gregorii Theologi (PG 38,341-670).
Gregorius Nazianzenus, Orationes IV-V contra Julianum Imperatorem (ed. J. Bernardi) (Sources Chrétiennes 309; Paris: Les Éditions du Cerf 1983) 86-381; tł. polskie: Grzegorz z Nazjanzu, Mowy wybrane (zepół tłum. pod red. S. Kazikowskiego) (Warszawa: PAX 1967) 63-133.
Gregorius Nazianzenus, De vita sua (PG 37,1029-1166); tł. polskie: Grzegorz z Nazjanzu, Opowieść o moim życiu (tł. A.M. Komornicka) (Poznań: W drodze 2003).
Haymo Halberstatensis, Enarratio in Sophoniam prophetam (PL 117,195-212).
Hieronymus, Apologia adversus libros Rufini (ed. P. Lardet) (Sources Chrétiennes 303; Paris: Les Éditions du Cerf 1983); tł. polskie: Hieronim, Apologia przeciw Rufinowi (tł. S. Ryznar) (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 51; Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1989).
Hieronymus, Commentarii in Danielem (ed. F. Glorie) (Corpus Christianorum. Series Latina 75A; Turnhout: Brepols 1964).
Hieronymus, Commentarii in Epistolam Paulinam ad Ephesios (PL 26,439-554).
Hieronymus, Commentarii in Esaiam (ed. M. Adriaen) (Corpus Christianorum. Series Latina 73A; Turnhout: Brepols 1963).
Hieronymus, Commentarii in Ezechielem (ed. F. Glorie) (Corpus Christianorum. Series Latina 75; Turnhout: Brepols 1964).
Hieronymus, Commentarii in Osee (ed. M. Adriaen) (Corpus Christianorum. Series Latina 76; Turnhout: Brepols 1969).
Hieronymus, Commentarii in Sophoniam (ed. M. Adriaen) (Corpus Christianorum. Series Latina 76A; Turnhout: Brepols 1970).
Hieronymus, Commentarii in Zachariam (ed. M. Adriaen) (Corpus Christianorum. Series Latina 76A; Turnhout: Brepols 1970).
Hieronymus, Commentarius in Abdiam (ed. M. Adriaen) (Corpus Christianorum. Series Latina 76, Turnhout: Brepols 1969); tł. polskie: Hieronim, „Komentarz do Księgi Abdiasza (Commentarius in Abdiam, CPL 589)” (tł. Ł. Krzyszczuk), Vox Patrum 33/60 (2013) 574-601. (Crossref)
Hieronymus, De viris inlustribus (ed. E.C. Richardson) (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur 14; Leipzig – Berlin: Verlag Hinrichs – Brandenburgische Akademie der Wissenschaften 1896); tł. polskie: Hieronim, O znakomitych mężach (tł. W. Szołdrski) (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 6; Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1970).
Hieronymus, Epistulae (ed. I. Hilberg) (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 54; Wien – Leipzig: Tempsky – Freytag 1910); tł. polskie: Hieronim, Listy (tł. J. Czuj) (Warszawa: PAX 1952-53) I-II.
Hieronymus, In Hieremiam prophetam (ed. S. Reiter) (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum 59; Wien – Leipzig: F. Tempsky – G. Freytag 1913).
Hieronymys, Adversus Iovinianum (PL 23,211-338); tł. polskie:, Hieronim ze Strydonu, Pisma polemiczne. Przeciw Helwidiuszowi. Przeciw Jowinianowi. Przeciw Wigilancjuszowi (tł. L. Nieścior) (Źródła Monastyczne 67; Kraków: Tyniec 2013) 115-384.
Isidorus Hispalensis, Etymologiae (ed. J. Oroz Reta – M.A. Marcos Casquero) (Biblioteca de Autores Cristianos 647; Madrid: BAC Editorial 2004).
Plinius Maior, Naturalis historia (ed. T.E. Page) [w:] Pliny, Natural history. Books 8-11 (Loeb Classical Library 353; Cambridge – London: Harvard University Press 2006) III; tł. polskie: K. Morta, Świat egzotycznych zwierząt u Solinusa (Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2004).
Septuaginta, id est Vetus Testamentum graece iuxta LXX interpretes (ed. A. Rahlfs) (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 1979).
Solinus C. Iulius, Collectanea rerum memorabilium (ed. T. Mommsen) (Berlin: Weidmann 1895); tł. polskie: K. Morta: Świat egzotycznych zwierząt u Solinusa (Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2004).
Thomas Cantipratensis, Liber de natura rerum (ed. H. Boese) (Berlin: Walter De Gruyter 1973). (Crossref)
Benedictus XV, „Spiritus Paraclitus”, Acta Apostolicae Sedis 22/10 (1920) 385-422.
Dines J.M., „Jerome and the Hexapla. The Witness of the Commentary on Amos”, Origen’s Hexapla and Fragments. Papers Presented at the Rich Seminar on the Hexapla, Oxford Centre for Hebrew and Jewish Studies, [July] 25th-3rd August 1994 (red. A. Salvesen) (Texte und Studien zum Antiken Judentum 58; Tübingen: Mohr – Siebeck 1998) 421-436.
Fonck L., „Hieronymi scientia naturalis exemplis illustrator”, Biblica 1/4 (1920) 481-499.
Guillet J., „Les exégèses d’Alexandrie et d’Antioche. Conflit ou Malentendu?”, Revue des Sciences Religieuses 34 (1947) 257-302.
Gribomont J., „Le traduzioni. Girolamo e Rufino”, Patrologia, t. 3: Dal Concilio di Nicea (325) al Concilio di Calcedonia (451). I Padri latini, secoli IV-V (red. A. di Berardino – J. Quasten) (Casale Monferrato – Roma – Torino: Marietti 1978) 187-242.
Hagendahl H., „Jerome and the Latin Classics”, Vigiliae Christianae 28/3 (1974) 216-227. (Crossref)
Hagendahl H., Latin Fathers and the Classics. A Study on the Apologists, Jerome and Other Christian Writers (Studia Graeca et Latina Gothoburgensia 6; Göteborg: Elanders 1958).
Jay P., „Saint Jérome et le triple sens de l’Écriture”, Revue d’Études Augustiniennes et Patristiques 26 (1980) 214-227. (Crossref)
Jażdżewska K., „Fizjolog – wczesnochrześcijańska symbolika przyrody”, Fizjolog (Biblioteka Antyczna; Warszawa: Prószyński i S-ka 2003) 9-19.
Kelly J.D.N., Hieronim. Życie, pisma, spory (tłum. R. Wiśniewski) (Biografie Sławnych Ludzi; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2003).
Klawek A., Princeps exegetarum. Ku czci św. Hieronima (420-1920) (Poznań – Warszawa: Księgarnia Św. Wojciecha 1921).
Krzyszczuk Ł., „Wstęp”, Vox Patrum 36/66 (2016) 527-551. (Crossref)
Luebeck E., Hieronymus quos noverit scriptores et ex quibus hauserit (Leipzig: Teubner 1871).
Marrou H.I., Historia wychowania w starożytności (tł. S. Łoś) (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969).
McDermott W.C., „Saint Jerome and Pagan Greek Literature”, Vigiliae Christianae 36/4 (1982) 372-382. (Crossref)
Morta K., „Z etymologii trzech zoonimów”, Rocznik Ostrowskiego Towarzystwa Naukowego 1 (2006) 81-92.
Morta K., „Cirogrillus w «Liber de rerum natura» Tomasza z Cantimpré”, Charisteria Aliciae Szastyńska-Siemion octogenariae oblata ab amicis, collegis, discipulis (red. G. Malinowski – M. Wróbel) (Wrocław: Gajt 2015) = Wratislaviensium Studia Classica olim Classica Wratislaviensia 4 (2015) 197-213.
Morta K., Świat egzotycznych zwierząt u Solinusa (Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2004).
Osek E., „Juliana Apostaty mit o Heliosie”, Vox Patrum 30/55 (2010) 477-498. (Crossref)
Schmitz D., „Schimpfwörter in den Invektiven des Gregor von Nazianz gegen Kaiser Julian”, Glotta 71 (1993) 189-202.
Simonetti M., Między dosłownością a alegorią. Przyczynek do historii egzegezy patrystycznej (przeł. T. Skibiński) (Myśl Teologiczna 26; Kraków: WAM 2000).
Skarsaune O., Og Ordet ble kjød. Studier i oldkirkens teologi (Oslo: Luther 2001).
Stanula E., „Twórcza rola tłumaczy”, [w:] Św. Hieronim, Apologia przeciw Rufinowi (tłum. S. Ryznar) (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 51; Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1989) 5-19.
Stępniewska A., „Żeński klub inteligencji chrześcijańskiej na rzymskim Awentynie IV wieku”, Vox Patrum 22/42-43 (2002) 261-292. (Crossref)
Thibaut A., „La revision hexaplaire de Saint Jérôme”, Richesses et deficiences des anciens psautiers latins (red. P. Salmon) (Collectanea Biblica Latina 13; Roma: Libreria Vaticana 1959) 107-150.
Gaffiot F., Dictionnaire illustré Latin-Français (Paris: Hachette 1934).
Nautin P., „Hieronymus”, Theologische Realenzyklopädie. XV. Heinrich II. – Ibsen (red. G. Müller et al.) (Berlin – New York: Walter de Gruyter 1986). (Crossref)
Radoński K., Święci i Błogosławieni Kościoła Katolickiego. Encyklopedia Hagiograficzna (Warszawa – Poznań – Lublin: Księgarnia Św. Wojciecha 1947).
Słownik tła Biblii (red. J.I. Packer – M.C. Tenney; tłum. Z. Kościuk) (Warszawa: Vocatio 2007).
Stanula E., „Kasjodor”, Pisarze wczesnochrześcijańscy I-VIII w. Mały słownik (red. C. Vidal Manzanares; tłum. E. Burska) (Warszawa: Verbinum 2001) 115.
Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu (red. L. Koehler – W. Baumgartner – J.J. Stamm; red. wyd. pol. P. Dec) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2008) I-II.
Uniwersytet Wrocławski. Wydział Filologiczny. Instytut Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych. Pracownia Starożytnego Bliskiego Wschodu i Tradycji Biblijnej
Łukasz Krzyszczuk, doktorant przy Pracowni Starożytnego Bliskiego Wschodu i Tradycji Biblijnej w Instytucie Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego, magisterium uzyskał na Uniwersytecie Wrocławskim w 2013 r. na postawie pracy: Komentarz do Księgi Abdiasza Hieronima ze Strydonu. Przekład i opracowanie.
License
The author(s) grant (s) to the Licensee a non-exclusive and royalty-free license in accordance with the provisions of the Appendix: LICENSE TO USE THE WORK
