Czy gniew zawsze jest grzechem?
Janusz Królikowski
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , Polskahttp://orcid.org/0000-0003-3929-6008
Abstrakt
Zagadnienie gniewu, którym od wielu wieków zajmuje się refleksja filozoficzna i teologiczna, stanowi jeden z bardzo ważnych tematów moralnych. Już filozofia starożytna dokonała jego opisu, a w oparciu o niego zawsze potępia gniew jako jedną z wyjątkowo destrukcyjnych wad duchowych. Tradycja chrześcijańska, przyjmując takie ujęcie, bardzo wcześnie postawiła pytanie, czy taka jednostronna odpowiedź jest wystarczająca. Przecież także Bóg gniewa się: Chrystus rozgniewał się na kupców świątyni i z gniewem dokona osądu człowieka oraz świata. Już św. Grzegorz Wielki wyraźnie stwierdził, że gniew w słusznej sprawie może być wyrazem gorliwości. Św. Tomasz z Akwinu, w kontekście tradycji średniowiecznej, która wiele uwagi poświeciła wadom głównym, spójnie wykazał, że może istnieć gniew godziwy, a w niektórych wypadkach odgrywa on wprost niezastąpioną rolę, a więc jest możliwy nawet „święty gniew”.
Słowa kluczowe:
wady główne, gniew, grzech, cnotaBibliografia
Alexander Halensis, Summa theologica seu sic origine dicta „Summa fratris Alexandri” (Quaracchi: Collegio San Bonaventura 1930) III.
Aristoteles, De Ethica Nicomachea, [w:] Aristote, Éthique de Nicomaque (red. J. Voilquin) (Paris: Garnier 1950); tł. polskie: Arystoteles, Dzieła wszystkie (Etyka nikomachejska, Etyka wielka, Etyka eudemejska, O cnotach i wadach) (tł. D. Gromska – L. Regner – W. Wróblewski) (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1996) V, 77-300.
Evagrius Ponticus, Antirrheticus (red. W. Frankenberg) (Abhandlungen der königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen. Philologisch-historische Klasse Neue Folge XIII, 2; Berlin: Weidmannsche Buchhandlung 1912) 472-545; tł. polskie: Pisma ascetyczne (tł. B. Spieralska – L. Nieścior) (ŹM 36; Kraków – Tyniec: Wydawnictwo Benedyktynów 2016) II, 149-221.
Gregorius Magnus, Moralia in Job (red. A. de Gaudemaris) (SCh 32bis; Paris: Cerf 1975); tł. polskie: Grzegorz Wielki, Moralia. Komentarz do Księgi Hioba (tł. T. Fabiszak – A. Strzelecka – R. Wójcik) (ŹM 39; Kraków – Tyniec: Wydawnictwo Benedyktynów 2006) I.
Ioannes Cassianus, Institutiones coenobiticae (red. J.-C. Guy) (SCh 109; Paris: Cerf 1965).
Ioannes Climacus, Scala Paradisi (red. P. Trevisan) (Corona Partrum Salesiana, Series Graeca, 8-9; Torino: SEI 1941); tł. polskie: Jan Klimak, Drabina raju (tł. W. Polanowski) (Kęty: Wydawnictwo Marek Derewicki 2011).
Lactantius, De ira Dei (red. Ch. Ingremeau) (SCh 289; Paris: Cerf 1982); tł. polskie: Laktancjusz, Pisma wybrane (tł. J. Czuj) (BOK 16; Poznań: Jan Jachowski, Biblioteka Uniwersytecka 1933) 161-207.
Martinus Bracarensis, De ira (red. P. Farmhouse Alberto) [w:] Mediaevalia. Textos e estudios 4 (1993) 144-165.
Seneca, De ira, [w:] Seneca, I dialohi (red. N. Sacerdoti) (Milano: Istituto Editoriale Italiano 1968) I, 117-335; tł. polskie: Seneka, Pisma filozoficzne (tł. L. Joachimowicz) (Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1965) I, 244-424.
Thomas de Aquino, Commentum in III Sententiarum (Parma: Typis Petri Fiaccadori 1858) II.
Thomas de Aquino, Summa theologica (Paris: P. Lethielleux 1887) III.
Thomas de Aquino, De malo [w:] Tommaso d’Aquino, Il male. Testo latino a fronte (red. E. Fiorentino) (Milano: Rusconi 1999).
Guillelmus Altissiodorensis, Summa aurea (red. J. Ribaillier) (Paris: CNRS – Grottaferrata: Collegio San Bonawentura 1984) II.
Cazelles H., La Bible et son Dieu (Paris: Desclée 1989).
Miggelbrink R., Gniew Boży. Znaczenie pewnej gorszącej tradycji biblijnej (tł. A. Wałęcki) (Kraków: Wydawnictwo WAM 2005).
Królikowski J., Saligia. Wady główne wciąż aktualne (Kraków: Wydawnictwo Dehon 2017).
Leon-Dufour X., „Gniew”, Słownik teologii biblijnej (red. X. Léon-Dufour; tł. i oprac. K. Romaniuk) (Poznań – Warszawa: Pallottinum 1985) 286-293.
Mróz M., Tajemnica ludzkiej nieprawości. Aktualność nauki św. Tomasza z Akwinu o złu moralnym i wadach głównych (Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2010).
Veghetti M., „Passioni antiche: l’io collerico”, Storia delle passioni (a cura di S. Veghetti Finzi) (Roma – Bari: Laterza 1995) 39-73.
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Ks. Janusz Królikowski, kapłan diecezji tarnowskiej, dr hab. w zakresie teologii dogmatycznej, prof. UPJPII, kierownik Katedry Teologii Dogmatycznej, dziekan Wydziału Teologicznego Sekcja w Tarnowie (UPJPII). http://orcid.org/0000-0003-3929-6008
Licencja
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
