Trzy twarze gniewu. Jak Jan Kasjan pisał na nowo o starym temacie
Abstrakt
W niniejszym krótkim studium śledzimy wybrane aspekty problemu gniewu w pismach Jana Kasjana w kontekście wcześniejszych rozważań filozoficznych i tradycji monastycznej. Pisząc na ten gniewu, Kasjan musiał poruszyć kwestie teologiczne (jaki jest Bóg sam w sobie), egzegetyczne, antropologiczne, etyczne i to, co wynika z teorii ascezy monastycznej. Tak daleko idąca złożoność zagadnienia wynika z jednej strony z bogatego filozoficznego i egzegetycznego tła rozważań, a z drugiej – z głębokich intuicji Kasjana, który aż nazbyt dobrze sobie zdawał sprawę, że gniew nie jest czymś prostym w ocenie, zawsze złym (skoro gniewa się Bóg lub człowiek może wybuchnąć gniewem na widok grzechu). Owa równowaga pism monastycznych jest czymś, co także po wiekach, nawet współczesnego czytelnika, powinno zastanowić.
Słowa kluczowe:
Jan Kasjan, egzegeza, gniew, filozofia, monastycyzmBibliografia
Źródła
Apoftegmaty Ojców Pustyni (tł. M. Borkowska) (Źródła Monastyczne 4; Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2007) I.
Athénagore, Supplique au sujet des chrétiens et Sur la résurrection des morts (red. B. Pouderon) (SCh 379; Paris: Cerf 1992); tł. polskie: Atenagoras z Aten, Prośba za chrześcijanami. O zmartwychwstaniu umarłych (tł. S. Kalinkowski) (Warszawa: Pax 1985).
Évagre le Pontique, Les six centuries des „Kephalaia gnostica” (red. A. Guillaumont) (Patrologia Orientalis 28; Trunhout: Brepols 1985).
Homerus, Ilias (red. G. Dindorf – C. Hentze) (Lipsiae: B.G. Teubneri 1914); tł. polskie: Homer, Iliada (tł. K. Jeżewska) (Warszawa: Prószyński i S-ka 2005).
Jean Cassien, Conférences (red. E. Pichery) (SCh 42, 54, 64; Paris: Cerf 1955, 1958, 1959); tł. polskie: Jan Kasjan, Rozmowy z Ojcami (tł. A. Nocoń) (Źródła Monastyczne 28, 70; Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2002, 2015) I-II.
I papiri copti del Museo Egizio di Torino (red. F. Rossi) (Torino: Ermanno Loescher 1887) I.
Seneca, Moral Essays (red. J.W. Basore) (Loeb Classical Library 214; Cambridge, MA – London: Harvard University Press 1928) I; tł. polskie: Seneka, Dialogi (tł. L. Joachimowicz) (Warszawa: Pax 1998).
Opracowania
Barison P., „Ricerche sui monasteri dell’Egitto bizantino ed arabo secondo i documenti dei papiri greci”, Aegyptus 18 (1938) 29-148.
Baron A., Neoplatońska idea Boga a ewangelizacja (Myśl Teologiczna 50; Kraków: WAM 2005).
Bunge G., Wino demonów. Nauka Ewagriusza z Pontu o gniewie i łagodności (tł. A. Ziernicki) (Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2009).
Casiday A., Reconstructing the Theology of Evagrius Ponticus. Beyond the Heresy (Cambridge: Cambridge University Press 2013).
Casiday A., Tradition and Theology in St. John Cassian (Oxford: Oxford University Press 2006).
Chadwick O., John Cassian. A Study in Primitive Monasticism (Cambridge: Cambridge University Press 1950).
Dodds E.R., Grecy i irracjonalność (tł. J. Partyka) (Bydgoszcz: Homini 2002).
Drioton E., „La discussion d’un moine anthropomorphite audien avec le patriarche Théophile d’Alexandrie”, Revue de l’Orient Chrétien 10 (1915) 92-100, 113-128.
Goodrich R.J., Contextualizing Cassian. Aristocrats, Asceticism, and Reformation in Fifth-Century Gaul (Oxford: Oxford University Press 2007).
Greek-English Lexicon (red. H.G. Liddell – R. Scott) (Oxford: Clarendon Press 1958).
Hiżycki S., „Czy mnich może złamać obietnicę daną przełożonemu? O pewnym prowokującym wątku w XVII Rozmowie Jana Kasjana”, Cenobium 24 (2017) 67-78.
Jaeger W., Teologia wczesnych filozofów greckich (tł. J. Wocial) (Kraków: Homini 2007).
Joachmowicz L., „Wstęp”, [w:] Seneka, Dialogi (tł. L. Joachimowicz) (Warszawa: Pax 1998) 45-49.
Kirk G.S. – Raven J.E. – Schofield M., Filozofia przedsokratejska (tł. J. Lang) (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1999).
Long A.A., Stoic Studies (Berkeley, CA – Los Angeles – London: University of California Press 1996).
Marsili S., Giovanni Cassiano ed Evagrio Pontico (Studia Anselmiana 5; Roma: Editrice Anselmiana 1936).
Misiarczyk L., Osiem logismoi w pismach Ewagriusza z Pontu (Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2007).
Nehring P., „Św. Augustyn – asceta, mnich, biskup”, [w:] Św. Augustyn, Pisma monastyczne (tł. P. Nehring – M. Starowieyski – R. Szaszka) (Źródła Monastyczne 27; Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2002) 23-135.
Nocoń A., „Przyjaźń w ujęciu Jana Kasjana”, [w:] Jan Kasjan, O przyjaźni. Rozmowa XVI z abba Józefem (tł. A. Nocoń) (Z Tradycji Mniszej 49; Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2011) 7-29.
Nussbaum M.C., The Therapy of Desire. Theory and Practice in Hellenistic Ethics (Princeton – Oxford: Princeton University Press 2009).
Oxford Latin Dictionary (red. C.T. Lewis) (Oxford: Clarendon Press 1984).
A Patristic Greek Lexicon (red. G.W.H. Lampe) (Oxford: Clarendon Press 1984).
Plezia M., Słownik języka łacińskiego (Warszawa: PWN 1999) IV.
Sheridan M., „Hiob i Paweł. Filozofia i egzegeza w Rozmowie VI”, [w:] Jan Kasjan, Rozmowy z Ojcami (tł. A. Nocoń) (Źródła Monastyczne 70; Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2015) II, 53-92.
Sheridan M., Kasjan i formowanie się autorytatywnej tradycji”, [w:] Jan Kasjan, Rozmowy z Ojcami (tł. A. Nocoń) (Źródła Monastyczne 70; Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2015) II, 23-51.
Sheridan M., Language for God in Patristic Tradition. Wrestling with Biblical Anthropomorphism (Downers Grove, IL: IVP Academic 2015).
Sorabji R., Emotion and Peace of Mind. From the Stoic Agitation to Christian Temptation (Oxford: Oxford University Press 2000).
Stewart C., Kasjan mnich (tł. T. Lubowiecka) (Źródła Monastyczne 34; Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2004).
Wipszycka E., Drugi dar Nilu czyli o mnichach i klasztorach w późnoantycznym Egipcie (Źródła Monastyczne. Monografie 3; Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2014).
Vogüé A de., Histoire littéraire du mouvement monastique dans l’antiquité (Paris: Cerf 2002) VI.
Opactwo Tynieckie
Szymon Hiżycki, benedyktyn tyniecki, studiował w Rzymie na Sant’Anselmo i Pontificio Istituto Orientale. Redaktor serii „Źródła Monastyczne” oraz edycji pism Kasjana i serii anonimowych apoftegmatów.
https://orcid.org/0000-0001-7901-4971Licencja
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
