Ukrzyżowanie Syna Bożego uśmierzające gniew Boga Ojca. Szkic z historii myśli teologicznej
Marcin Składanowski
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttp://orcid.org/0000-0003-1437-8904
Abstrakt
Zbawcze znaczenie śmierci Chrystusa oraz gniew jako nienawiść Boga względem grzechu przeplatały się w dziejach teologii. W pewnych ujęciach próbowano nawet powiązać krzyżową śmierć Chrystusa z gniewem Bożym w taki sposób, jak gdyby Jego śmierć miałaby ten gniew uśmierzać. Artykuł zarysowuje główne fazy takiej syntezy teologicznej, dążąc do prześledzenia zależności między wiarą w zbawczą wartość śmierci Chrystusa a interpretacjami gniewu Bożego. Najpierw przedstawiany jest rozwój interpretacji śmierci Jezusa w teologii patrystycznej i scholastycznej. Na drugim etapie omawiany jest moment kulminacyjny związku teologii krzyża z teorią gniewu Bożego wyrażający się w reformacyjnej koncepcji zastępstwa karnego i w przejawach jej kontestacji. Z kolei trzeci etap prezentuje współczesne próby ukazania relacji pomiędzy zbawczą wartością krzyża a ideą Bożego gniewu.
Słowa kluczowe:
ukrzyżowanie, odkupienie, zadośćuczynienie, gniew Boży, historia teologiiBibliografia
Ambrosius, De fuga saeculi (PL 14,569-596).
Ambrosius, Enarrationes in Psalmos (PL 14,921-1180).
Anselmus Cantuariensis, Cur Deus homo (PL 158,359-432).
Athanasius Alexandrinus, De incarnatione Domini Nostri Jesu Christi contra Apolinarium (PG 26,1093-1132).
Athanasius Alexandrinus, Epistola ad Epictetum (PG 26,1049-1070).
Athanasius Alexandrinus, Epistola Festalis X (PG 26,1397-1403).
Athanasius Alexandrinus, In Passionem et Crucem Domini (PG 28,185-250).
Augustinus Hipponensis, De civitate Dei (PL 41,13-804).
Augustinus Hipponensis, Epistola CXL (PL 33,538-577).
Balthasar H.U. von, Teodramatyka (tł. W. Szymona) (Kraków: WAM 2009) II/2.
Balthasar H.U. von, Teologia Misterium Paschalnego (tł. E. Piotrowski) (Kraków: WAM 2001).
Barth K., Church Dogmatics (tł. G.W. Bromiley) (London: T&T Clark 2009) IV/1.
Bartnik Cz.S. Dogmatyka katolicka (Lublin: KUL 1999) I.
Bèze Th. de, Novum Testamentum Domini Nostri Jesu Christi (New York: D. Appleton and Company 1884).
Berger K., Po co Jezus umarł na krzyżu? (tł. E. Pieciul) (Poznań: W drodze 2004).
Boff L., Passion of Christ, Passion of the World. The Facts, Their Interpretation, and Their Meaning Yesterday and Today (tł. R.R. Barr) (Maryknoll, NY: Orbis Books 2011).
Bonaventura, Commentaria in quatuor libros Sententiarum Magistri Petri Lombardi (Opera omnia 3; Ad Claras Aquas: Typographia Collegii S. Bonaventurae 1887).
Bradbury R., Cross Theology. The Classical Theologia Crucis and Karl Barth’s Modern Theology of the Cross (Cambridge: James Clarke & Co 2011).
Bultmann R., Theology of the New Testament (tł. K. Grobel) (Waco, TX: Baylor University Press 2007).
Concilium Oecumenicum Tridentinum, Decretum et canones de iustificatione (DH 1520-1583).
Cyprianus Carthaginiensis, Liber de lapsis (PL 4,463-494).
Duns Scotus, Quaestiones in librum quartum Sententiarum (Opera omnia 18; Parisiis: Vivès 1894).
Galot J., De la croix au triomphe de la vie (Paris: Parole et Silence 2003).
Girard R. „The Nonsacrificial Death of Christ”, The Girard Reader (red. J.G. Williams) (New York, NY: Crossroad 1996) 177-188.
Girard R., „Mimesis and Violence”, The Girard Reader (red. J.G. Williams) (New York, NY: Crossroad 1996) 9-19.
Granat W., Chrystus Odkupiciel i Kościół – Jego Mistyczne Ciało (Lublin: TN KUL 1960).
Grocjusz H., Defensio Fidei Catholicae de satisfactione Christi adversus Faustum Socinum Senensem (Lugduni Batavorum: Ioannes Patius 1617).
Gregorius Magnus, Moralium Libri Sive Expositio In Librum Beati Job (PL 75,509-1162).
Gregorius Nazianzenus, Oratio XXX (PG 36,103-134).
Gregorius Nyssenus, Oratio catechetica magna (PG 45,11-106).
Heim S.M., Saved from Sacrifice. A Theology of the Cross (Grand Rapids, MI: Eerdmans 2006).
Hieronymus, Commentatorium in Isaiam Prophetam (PL 24,17-678).
Hilarius Pictaviensis, Tractatus super Psalmos (PL 9,231-890).
Ignatius Antiochenus, Epistola ad Smyrnaeos (PG 5,707-718).
Irenaeus, Adversus haereses (PG 7/1,433-1224).
Ioannes Chrysostomus, Homilia XI in Secundam ad Corinthios Epistolam (PG 61,473-480).
Johnson E.A. „Redeeming the Name of Christ”, Freeing Theology. The Essentials of Theology in Feminist Perspective (red. C. Mowry LaCugna) (New York: HarperOne 1993) 115-137.
Johnson E.A., She Who Is. The Mystery of God in Feminist Theological Discourse (New York: Crossroad 2013).
Iustinus Martyr, Dialogus cum Tryphone Judaeo (PG 6,471-800).
Kalwin Jan, Institutio Christianae religionis (Genevae: Oliva Roberti Stephani 1559).
Kasper W., Mercy. The Essence of the Gospel and the Key to Christian Life (tł. W. Madges) (Mahwah, NJ: Paulist Press 2014).
Klemens VI, Unigenitus Dei Filius (DH 1025-1027).
Luter M., Enarratio Psalmi II (D. Martin Luthers Werke. Kritische Gesamtausgabe 40/2; Weimar: Hermann Böhlau 1911-1914) 192-312.
Luter M., In epistolam S. Pauli ad Galatas Commentarius (D. Martin Luthers Werke. Kritische Gesamtausgabe 40/1-2; Weimar: Hermann Böhlau 1911-1914) I.
Luter M., Operationes in Psalmos (D. Martin Luthers Werke. Kritische Gesamtausgabe 5; Weimar: Hermann Böhlau 1892).
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, „Wybrane zagadnienia z chrystologii”, Od wiary do teologii. Dokumenty Międzynarodowej Komisji Teologicznej 1969–1996 (Kraków: Wydawnictwo Księży Sercanów 2000) 111-132.
Mohler R.A. Jr., „Why They Hate It So: The Denial of Substitutionary Atonement in Recent Theology”, Proclaiming a Cross-Centered Theology (red. M. Dever et al.) (Wheaton, IL: Crossway 2009) 145-170.
Moltmann J., Jesus Christ for Today’s World (tł. M. Kohl) (Minneapolis, MN: Fortress Press 1994).
Moltmann J., The Crucified God. The Cross of Christ as the Foundation and Criticism of Christian Theology (tł. R.A. Wilson – J. Bowden) (Minneapolis, MN: Fortress Press 1993).
Petrus Abaelardus, Apologia seu Fidei confessio (PL 178,105-108).
Petrus Abaelardus, Expositio in Epistolam ad Romanos (PL 178,783-978).
Petrus Lombardus, Sententiarum libri quatuor (PL 192,519-964).
Ratzinger J., Wprowadzenie w chrześcijaństwo (tł. Z. Włodkowa) (Kraków: Znak 2006).
Rutledge F., The Crucifixion. Understanding the Death of Jesus Christ (Grand Rapids, MI: Eerdmans 2015).
Schwager R., „Zorn Gottes. II. Systematisch-theologisch”, Lexikon für Theologie und Kirche (red. W. Kasper et al.) (Freiburg – Basel – Wien: Herder 2009) X, 1490.
Sesboüé B. – Wolinski J., Bóg zbawienia (tł. P. Rak) (Kraków: Wydawnictwo „M” 1999).
Shelton R.L., Cross and Covenant. Interpreting the Atonement for 21st Century Mission (Tyrone, GA: Paternoster 2006).
Składanowski M., Humanizm Krzyża. Staurologia w perspektywie ludzkiego losu (Lublin: KUL 2017).
Sobrino J. Christ the Liberator. A View from the Victims (tł. P. Burns) (Maryknoll, NY: Orbis Books 2001).
Sobrino J., „Jezus Chrystus w perspektywie teologii wyzwolenia”, Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego. Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek (red. W.R. Farmer et al.; tł. E. Burska) (Warszawa: Verbinum 2000) 225-228.
Socinus F., Praelectiones theologicae (Racoviae: Typis Sebastiani Starnacii 1627).
Sproul R.C., „The Curse Motif of the Atonement”, Proclaiming a Cross-Centered Theology (red. M. Dever et al.) (Wheaton, IL: Crossway 2009) 131-143.
Tertullianus, De carne Christi (PL 2,751-792).
Tertullianus, De poenitentia (PL 1,1223-1248).
Thomas Aquinas, Liber de veritate catholicae Fidei contra errores infidelium seu Summa contra Gentiles (Taurini – Romae: Marietti 1961-1967).
Thomas Aquinas, Scriptum super libros Sententiarum magistri Petri Lombardi (Parisiis: Lethielleux 1947) IV.
Thomas Aquinas, Summa theologiae (Cinisello Balsamo: Edizioni Paoline 1988) (=STh).
Wesley J., Explanatory Notes upon the New Testament (New York: Carlton & Porter 1856).
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Ks. Marcin Składanowski, prezbiter diecezji drohiczyńskiej, doktor habilitowany nauk teologicznych, profesor KUL, pracownik Katedry Historii Dogmatów i Teologii Historycznej KUL. Główne obszary badań teologicznych: antropologia i etyka ekumeniczna, staurologia, teologia polityczna.
http://orcid.org/0000-0003-1437-8904Licencja
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
