Aἰώνιος w literaturze helleńskiej: od Platona do Pseudo-Timajosa
Ewa Osek
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9407-4435
Abstrakt
Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza semantyczna greckiego wyrazu αἰώνιος w literaturze helleńskiej od jej początków do czasów powstawania Nowego Testamentu. Po raz pierwszy termin αἰώνιος wystąpił w Państwie Platona, zaś po Platonie był używany przez helleńskich filozofów, poetów i historyków. Cześć pierwsza artykułu przedstawia etymologię αἰώνιος, część druga – analizę semantyczną tego wyrazu w dialogach Platona, część trzecia – jego znaczenie w filozofii po Platonie, część czwarta – w poezji hellenistycznej, część piąta – w historiografii hellenistycznej. Część szósta zawiera przegląd haseł leksykonów bizantyńskich, w których wystąpił wyraz αἰώνιος. Analiza semantyczna użycia αἰώνιος w literaturze helleńskiej (IV wiek p.n.e. – I wiek n.e.) prowadzi do wniosku, że termin ten w żadnym kontekście nie oznacza czegoś, co jest naprawdę wieczne, tj. bez początku i końca, lecz coś innego: długowieczne, długotrwałe, wiecznotrwałe, nieustanne, niekończące się, nieprzerwane, wieczyste, niezniszczalne, niezmienne. Na 60 wystąpień zaledwie osiem odnosi się do eschatologicznych kar w Hadesie, zaś trzy kolejne dotyczą eschatologicznych nagród. W żadnym z nich nie chodzi o kary czy nagrody, które byłyby faktycznie bez końca, lecz raczej o takie, które będą długotrwałe.
Słowa kluczowe:
αἰώνιος, semantyka, literatura helleńska, okres klasyczny (510-323 p.n.e.), okres hellenistyczny (323-31 p.n.e.)Bibliografia
Adler, A., Suidae Lexicon (Lexicographi Graeci 1; Lipsiae: Teubneri 1928) I.
Arrighetti, G., Epicuro: Opere (Classici della Filosofia 4; Torino: Einaudi 1960).
Aujac, G. – Lebel, M., Denys d’Halicarnasse: Opuscules rhétoriques (Collection des Universités de France, Série grecque; Paris: Belles Lettres 1978-1992) I-V.
Beekes, R.S., Etymological Dictionary of Greek (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series 10; Leiden: Brill 2010) (=Beekes).
Bernabé, A., Poetae epici Graeci: testimonia et fragmenta. II/1. Orphicorum et Orphicis similium testimonia et fragmenta. II/3. Musaeus; Linus; Epimenides; Papyrus Derveni; Indices (BSGRT; Monachii et Lipsiae: Saur – Berolini: de Gruyter 2004-2007) (=PEG). (Crossref)
Boissonade, J.F., Herodiani Partitiones: E codd. Parisinis (Londini: Valpianis 1819).
Büttner-Wobst, Th., Polybii Historiae, wyd. 2 (BSGRT; Stutgardiae: Teubneri 1995) II.
Chantraine, P. et al., Dictionnaire étymologique de la langue grecque: histoire des mots (Paris: Klincksieck 1968-1980) I-IV (=Chantraine).
de Stefani, A., Etymologicum Gudianum quod vocatur (Lipsiae: Teubneri 1909) I.
Diels, H. – Kranz, W., Die Fragmente der Vorsokratiker, wyd. 6 (Berlin: Weidmann 1951-1952) I-III (=D-K).
Fayant, M.-C., Hymnes orphiques (Collection des Universités de France. Série grecque 509; Budé; Paris: Les Belles Lettres 2014).
Goukowsky, P. – Cohen-Skalli, A., Diodore de Sicile: Bibliothèque historique: Fragments (Collection des Universités de France; Paris: Belles Lettres 2006-2014) I-IV (=DS frs.).
Hammer, S. – Brożek, M., Polibiusz: Dzieje (Biblioteka Przekładów z Literatury Antycznej 3; Wrocław: Ossolineum 1957) I.
Herrman, J., Hyperides: Funeral Oration (American Classical Studies 53; Oxford: Oxford University Press 2009).
Heyne, C.G., Homeri Ilias; Scholia minora; Heraclidis Allegoriae Homericae (Oxonii: E typographeo Clarendoniano 1821) I.
Isnardi Parente, M., Senocrate e Ermodoro: Testimonianze e frammenti, wyd. 2 (Testi e Commenti 13; Pisa: Edizioni della Normale 2012).
Jacoby, C., Dionysii Halicarnasei Antiquitatum romanarum quae supersunt, wyd. 2 (BSGRT; Stutgardiae – Lipsiae: Teubneri 1995-1998) I-V (=DH). (Crossref)
Jacoby, F. et al., Die Fragmente der griechischen Historiker (Berlin: Weidmann 1923-) I-(=FGrHist).
Keizer, H.M., Life Time Entirety: A Study of ΑΙΩΝ in Greek Literature and Philosophy, the Septuagint and Philo (Diss. Universiteit van Amsterdam 1999).
Krońska, I. et al., Diogenes Laertios: Żywoty i poglądy słynnych filozofów, wyd. 3 (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1984).
Lasserre, F. – Livadaras, N., Etymologicum Magnum Genuinum (Athens: Parnassos 1992) II.
Latte, K., Hesychii Alexandrini Lexicon (Hauniae: Munksgaard 1953-1966) I-II.
Liddell, H.G. – Scott, R. – Jones, H.S., Greek-English Lexicon, wyd. 9 (Oxford: Clarendon 1996) (=LSJ).
Ławińska-Tyszkowska, J. et al., Kallimach: Dzieła poetyckie. I. Hymny i epigramaty (Biblioteka Antyczna 49; Wrocław: Uniwersytet Wrocławski 2016).
Madyda, W., Trzy stylistyki greckie: Arystoteles, Demetriusz, Dionizjusz (Biblioteka Narodowa II 75; Wrocław: Ossolineum 1953).
Manitius, C., Gemini Elementa astronomiae, wyd. 2 (BSGRT; Stutgardiae: Teubneri 1974).
Mason, A.S., „Why Does Plato Believe in a Timeless Eternity?”, New Essays on Plato: Language and Thought in Fourth-Century Greek Philosophy (red. F.-G. Herrmann) (Swansea: The Classical Press of Wales 2006) 177-188. (Crossref)
Mohr, R.D., „Plato on Time and Eternity”, Ancient Philosophy 6 (1986) 39-46. (Crossref)
Montanari, F. et al., The Brill Dictionary of Ancient Greek (Leiden: Brill 2015) (=Montanari).
Müllerus, C., Fragmenta historicorum Graecorum (Paris: Didot 1841-1884) I-V (=FHG).
Murphy, E., The Antiquities of Egypt: A Translation with Notes of Book I of the ‘Library of History’ of Diodorus Siculus, wyd. 2 (New Brunswick, NJ – London: Transaction 1990).
Niese, B., „Excerpta ex Eudemi Codice Parisino n. 2635”, Philologus suppl. 15 (1922) 145-160.
Obbink, D., Philodemus On Piety (Oxford: Clarendon 1996) I.
Orbán, A.P., Les dénominations du monde chez les premiers auteurs chrétiens (Graecitas Christianorum Primaeva 4; Nijmegan: Dekker 1970).
Pfeiffer, R., Callimachus. II. Hymni et epigrammata (Oxonii: E typographeo Clarendoniano 1953).
Podbielski, H. – Narecki, K., Trzy greckie stylistyki i dwa traktaty retoryczne z okresu Cesarstwa Rzymskiego. Pseudo-Longinus; Pseudo-Arystydes; Anonymus Seguerianus; Apsines (Źródła i Monografie 429; Lublin: TN KUL 2016).
Ramelli, I. – Konstan, D., Terms for Eternity: Aionios and Aidios in Classical and Christian Texts (Piscataway, NY: Gorgias 2007).
Sacks, K.S., „Diodoros of Sicily and the Hellenistic Mind”, Diodoros of Sicily: Historiographical Theory and Practice in the Bibliotheke (red. L.I. Hau – A. Meeus – B. Sheridan) (Studia Hellenistica 58; Leuven: Peeters 2018) 43-63.
Smith, A., Porphyrii Philosophi fragmenta (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana; Stuttgart: Teubner 1993).
Stern, M., Greek and Latin Authors on Jews and Judaism. I. From Herodotus to Plutarch (Publications of the Israel Academy of Sciences and Humanities; Jerusalem: Israel Academy of Sciences and Humanities 1976) (=GLAJJ).
Theiler, W., Posidonios: Die Fragmente (Texte und Kommentare 10/1; Berlin: de Gruyter 1982) I. (Crossref)
Thesleff, H., The Pythagorean Texts of the Hellenistic Period (Acta Academiae Aboensis. Ser. A, Humaniora 30/1; Åbo: Åbo Akademi 1965).
Tobin, T.H., Timaios of Locri: On the Nature of the World and the Soul (Texts and Translations 26. Graeco-Roman Religion Series 8; Chico, CA: Scholars Press 1985).
Tosi, R., „Typology of Lexicographical Works”, Brill's Companion to Ancient Greek Scholarship (red. F. Montanari – S. Matthaios – A. Rengakos) (Brill’s Companions in Classical Studies; Leiden: Brill 2015) I, 622-636. (Crossref)
van der Horst, P.W., The Sentences of Pseudo-Phocylides (Studia in Veteris Testamenti Pseudepigrapha 4; Leiden: Brill 1978).
Vogel, F. – Fischer, C.T., Diodorus: Bibliotheca historica, wyd. 3 (BSGRT; Stutgardiae: Teubneri 1985) I-V (=DS).
von Arnim, I., Stoicorum veterum fragmenta (Stutgardiae: Teubneri 1903-1924) I-IV (=SVF).
Wozniczka, P., „Diodoros’ Narrative of the First Sicilian Slave Revolt (c. 140/35-132 B.C.) – A Reflection of Poseidonios’ Ideas and Style?”, Diodoros of Sicily: Historiographical Theory and Practice in the Bibliotheke (red. L.I. Hau – A. Meeus – B. Sheridan) (Studia Hellenistica 58; Leuven: Peeters 2018) 221-246.
Wuensch, R., Ioannis Laurentii Lydi Liber de mensibus (BSGRT; Leipzig: Teubner 1898).
Zarewicz, D., Przywoływanie bogów – mit, magia, misteria w starożytnej Grecji (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa 2017).
Żybert, E., Hymny orfickie (Bibliotheca Curiosa 6; Wrocław: Atut 2012).
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Ewa Osek, filolog klasyczny, pracownik naukowo-dydaktyczny w Instytucie Literaturoznawstwa KUL, doktor habilitowany nauk humanistycznych w dyscyplinie literaturoznawstwo, profesor nadzwyczajny KUL, członek International Society for Neoplatonic Studies. Główny obszar zainteresowań: filologia klasyczna, literatura starogrecka, religia w literaturze późnego antyku, tak zwana literatura orficka, neoplatonizm. Autorka kilku książek, kilkudziesięciu artykułów naukowych oraz kilkunastu tłumaczeń tekstów autorów starogreckich, m.in. Platona, Porfiriusza z Tyru, Marinusa z Samarii. Uczestniczyła czynnie w wielu konferencjach naukowych w Polsce i zagranicą.
https://orcid.org/0000-0002-9407-4435Licencja
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
