Biblijne podstawy nauczania o Duchu Świętym w "Katechezach" Cyryla Jerozolimskiego
Abstrakt
Tekst przedłożonego artykułu przedstawia nauczanie Cyryla Jerozolimskiego († 387) na temat Ducha Świętego w ramach jego interpretacji tzw. symbolu wiary stosowanego w Jerozolimie. Będąc autorem 18 katechez wygłoszonych do katechumenów i 5 skierowanych do neofitów, dwie z nich poświęcił przekazaniu nauki o Duchu Świętym. Są nimi Katecheza XVI i Katecheza XVII umieszczone w cyklu nauk katechetycznych przeznaczonych dla katechumenów. Analiza tekstowa tych katechez doprowadziła do wyselekcjonowania kilku aspektów tego nauczania, mającego charakter biblijnego udokumentowania przekazywanych wątków. Na uwagę zasługują kwestie związane z nazwami Ducha Świętego, z istotą trynitarnych relacji oraz Jego naturą i zbawczymi zadaniami. Poszczególne zagadnienia, jak wykazała analiza, ukazują Cyryla jako wytrawnego teologa i katechetę drugiej połowy IV wieku, a więc przez Soborem Konstantynopolitańskim, na którym dopiero została rozstrzygnięta nauka o Duchu Świętym w spisanym tam Credo.
Słowa kluczowe:
Cyryl Jerozolimski, symbol wiary, Duch Święty, katechezy katechumenalne, przekaz biblijnyBibliografia
Źródła
Basilius, De Spiritu Sancto (red. B. Pruche) (SCh 17 bis; Paris 1968), tłum. A. Brzóstkowska: Św. Bazyli Wielki, O Duchu Świętym (Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1999).
Cyrillus Hierosolymitanus, Catechesis XVI (PG 33,917-966), tłum. W. Kania: Św. Cyryl Jerozolimski, Katechezy przedchrzcielne i mistagogiczne, (BOK 14; Kraków: Wydawnictwo „M” 2000) 257-275.
Cyrillus Hierosolymitanus, Catechesis XVII (PG 33, 967-1012), tłum. W. Kania: Św. Cyryl Jerozolimski, Katechezy przedchrzcielne i mistagogiczne, BOK 14 (Kraków: Wydawnictwo „M” 2000), 277-298.
„Wyznanie wiary 150 Ojców”, Dokumenty Soborów Powszechnych (red. A. Baron – H. Pietras) (Źródła Myśli Teologicznej 24; Kraków: WAM 2001) I, 68-69.
„Wyznanie wiary 318 Ojców”, Dokumenty Soborów Powszechnych (red. A. Baron – H. Pietras) (Źródła Myśli Teologicznej 24; Kraków: WAM 2001) I, 24-25.
Opracowania
Abramowiczówna, Z., Słownik grecko-polski (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1965) IV.
Altaner, A. – Stuiber, A., Patrologia. Życie, pisma i nauka Ojców Kościoła (tł. P. Pachciarek) (Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax).
Andresen, C., „Zur Entstehung und Geschichte des Trinitarischen Personenbegriffes”, Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft 52 (1961) 1-39. (Crossref)
Aranda, A., „El Espíritu Santo en los Símbolos de Cirilo de Jerusalén y Alejandro de Alejadría”, Scripta Theologica 5 (1973) 223-278. (Crossref)
Bellido, C.G., „Pneumatología de San Cirilo de Jerusalén”, Estudios eclesiásticos 58 (1983) 421-490.
Bonato, A., La dottrina trinitaria di Cirillo di Gerusalemme (Studia Ephemeridis Augustinianum 18; Roma: Institutum Patristicum „Augustinianum” 1983).
Calisi, A., Lo Spirito Santo in Cirillo di Gerusalemme (Bari: Chàrisma 2013).
Carpenter, H.J., „Creeds and Baptismal Rites in the First Four Centuries”, The Journal of Theological Studies 44 (1943) 1-11. (Crossref)
Congar, Y., Wierzę w Ducha Świętego (Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów 1995) I.
Crehan, J.H., Early Christian Baptism and the Creed: A Study in Ante-Nicene Theology (London: Burns, Oates & Washbourne 1950).
Daniélou, J., La catechesi nei primi secoli (Torino: Elle Di Ci 1982).
Day, J., „Lent and the Catechetical Program in mid-fourth-century Jerusalem”, Studia liturgica 35 (2005) 129-147. (Crossref)
Fiedrowicz, M., Teologia ojców Kościoła. Podstawy wczesnochrześcijańskiej refleksji nad wiarą (Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2009).
Gryglewicz, F., „Jan Ewangelista o Duchu Świętym w Kościele”, Duch Święty – Duch Boży (red. L. Stachowiak – R. Rubinkiewicz) (Materiały Pomocnicze do Wykładów z Biblistyki 7; Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1985) 89-100.
Gryglewicz, F., Jezusowe przemówienia w czwartej Ewangelii (Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne 1986).
Guillet, J., „Duch Boży”, Słownik teologii biblijnej (red. X. Leon-Dufour; tł. K. Romaniuk) (Poznań – Warszawa: Pallotinum 1982) 226-235.
de Halleux, A., „«Hypostase» et «personne» dans la formation du dogme trinitaire (ca 375–381)”, Revue d`histoire ecclésiastique 79/1 (1984) 313-369; 79/3-4 (1984) 625-670.
Hamman, A., Portrety Ojców Kościoła (tł. zbiorowe) (Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1978).
Jankowski, A., Zarys pneumatologii Nowego Testamentu (Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne 1982).
Kalleres, D.S., „Cultivating True Sight at the Center of the World: Cyril of Jerusalem and the Lenten Catechumenate”, Church History 74 (2005) 431-459. (Crossref)
Kania, W., „Istotne cechy katechezy św. Cyryla Jerozolimskiego”, Vox Patrum 10/18 (1990) 75-81.
Kelly, J.N.D., Początki doktryny chrześcijańskiej (Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1988).
Maggioni, B., „I simboli della fede delle prime comunità cristiane”, Revue philosophique de Louvain 4 (1979) 9-13.
Miguel, J.L.F., „Doctrina di San Cirilo de Jerusalén sobre el Espíritu Santo”, Studium 14 (1974) 3-63.
Paczkowski, C.M., „Teologia świadectwa i doświadczenia w Katechezach Cyryla Jerozlimskiego”, Quaestiones Selectae 8 (2001) 51-73.
Pietras, H., „Geneza Symbolu Apostolskiego”, Symbol Apostolski w nauczaniu i sztuce Kościoła (red. R. Knapiński) (Lublin: TN KUL 1997) 63-76.
Quasten, J., Patrologia. I Padri greci (secoli IV–V) (Casale Monferrato: Marietti 1983) II.
Sesboüé, B. – Wolinski, J., Bóg zbawienia (Historia Dogmatów 1; Kraków: Wydawnictwo „M” 1999).
Simonetti, M., La crisi ariana nel IV secolo (Roma: Institutum Patristicum „Augustinianum” 1975).
Stephenson, A.A, „Cyril of Jerusalem and the Alexandrian Heritage”, Theological Studies 15 (1954) 573-593. (Crossref)
Stephenson, A.A, „Saint Cyril Trinitarian Theology”, Studia Patristica 11 (1972) 234-241.
Studer, B., „Triteismo”, Dizionario patristico e di antichità cristiane (red. A. Di Berardino) (Casale Monferrato: Marietti 1983) II.
Studer, B., Dio salvatore nei Padri della chiesa (Roma: Borla 1986).
Widok, N., „Polemika antyheretycka w Katechezach Cyryla Jerozolimskiego”, Vox Patrum 37/68 (2017) 423-442. (Crossref)
Uniwersytet Opolski
Ks. Norbert Widok, prezbiter diecezji opolskiej, profesor nauk teologicznych, studia specjalistyczne z filologii klasycznej (1986-1991) i z patrologii (1987-1991) odbył na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (Wydział Humanistyczny i Wydział Teologii), które kontynuował (1992-1993) na Papieskim Uniwersytecie Salezjańskim (Wydział Literatury Chrześcijańskiej i Klasycznej) w Rzymie. Od 1994 r. wykłada patrologię i prowadzi zajęcia z języka łacińskiego na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu w Opolu. Obecnie jest kierownikiem Katedry Teologii Biblijnej, Historii Kościoła i Patrologii tego wydziału. Prowadzone przez niego badania naukowe dotyczą piśmiennictwa teologicznego wschodnich Ojców Kościoła. Jest autorem kilku książek i ponad 120 artykułów o tematyce patrystycznej.
https://orcid.org/0000-0001-6829-2933Licencja
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
