Duch Święty jako żywioły natury w symbolicznych interpretacjach Starego Testamentu w tradycji łacińskiej
Krzysztof Bardski
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-8340-3993
Abstrakt
Artykuł stanowi owoc badań nad patrystyczną i średniowieczną symboliką Ducha Świętego, na podstawie tekstów Starego Testamentu, wyrażoną przy pomocy obrazów sił natury, takich jak wiatr, woda i ogień. Zostały przedstawione i omówione najważniejsze interpretacje należące do tradycji Kościoła łacińskiego.
Słowa kluczowe:
Pismo Święte, Duch Święty, symbol, alegoria, wiatr, woda, ogieńBibliografia
Bibliografia
Magisterium Kościoła
Benedykt XVI, Verbum Domini (2010).
Sobór Watykański II, Dei verbum (1965).
Dzieła Ojców Kościoła i pisarzy średniowiecznych
Aelred z Rievaulx, In adventu Domini (PL 184,817-828).
Aelred z Rievaulx, Sermones de tempore (PL 195,209-360).
Alan z Lille, Distinctiones dictionum theologicalium (PL 210,687-1012).
Alkuin (Pseudo-Beda), De divinis officiis (PL 101,1173-1286).
Ambroży, De officiis ministrorum (PL 16,25-194).
Ambroży, De Spiritu sancto (red. O. Faller) (CSEL 79; Wien: Hoelder – Pichler – Tempsky 1964); PL 16,703-742; tłum.A. Strzelecka: Ambroży, O Duchu Świętym (POK 31; Poznań: WT UAM 2015).
Angelomus z Luxeuil, Enarrationes in Cantica canticorum (PL 115,551-628).
Anzelm z Canterbury, Orationes (PL 158,855-1016).
Anzelm z Laon (Pseudo), Enarrationes in Cantica canticorum (PL 162,1187-1227).
Augustyn, De Trinitate (red. W.J. Mountain – F. Gloire) (CCL 50-50A; Turnholti: Brepols 1968).
Augustyn, Enarrationes in Psalmos (red. E. Dekkers – J. Fraipont) (CCL 38-40; Turnholti: Brepols 1956); tłum. J. Sulowski: Augustyn, Objaśnienia Psalmów (PSP 37-42; Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1986).
Augustyn, Quaestiones in Heptateuchum (red. J. Fraipont) (CCL 33, Turnholti: Brepols 1958); tłum. J. Sulowski: Augustyn, Problemy Heptateuchu, , PSP 46-47; Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1990).
Augustyn, Sermones de Scripturis (PL 38, 23-994).
Beda, In Lucae Evangelium expositio (red. D. Hurst) (CCL 120; Turnholti: Brepols 1960).
Beda (Pseudo), Commentarii in Pentateuchum. Exodus (PL 91,285-332).
Beda (Pseudo), Homiliae (PL 94,267-516).
Brunon z Asti, Sententiae (PL 165,875-1078).
Brunon z Würzburga, Expositio Psalmorum (PL 142,39-530).
Eucheriusz z Lyonu, Formulae spiritalis intelligentiae (PL 50,727-772 [wersja dłuższa z interpolacjami z Bedy]); (red. C. Wotke) (CSEL 31; Vindobonae: Tempsky – Lipsiae: Freytag 1894) 3-62 [wersja krótsza].
Filip z Harveng, Moralitates in Cantica canticorum (PL 203,181-490).
Garnier z Langres (Pseudo), Allegoriae in universam sacram scripturam (PL 112,849-1088).
Gerhohus z Reichesberg, Expositio in canticum Habacuc (PL 194,1027-1046).
Gilbert Foliot, Expositio in Cantica canticorum (PL 202,1147-1304).
Gerhohus z Reichesberg, Commentarius aureus in Psalmos et cantica ferialia (PL 193,619-1814)
Grzegorz Wielki, Concordia quorumdam testimoniorum S. Scripturae (PL 79,659-678).
Grzegorz Wielki, Homiliae in Ezechielem, lib. 1-2; Homélies sur Ézéchiel (red. Ch. Morel) (SCh 327-360; , Paris: Cerf 1986-1990) I-II; tłum. A. Wilczyński: Grzegorz Wielki, Homilie na Księgę Ezechiela (Źródła Monastyczne 81; Kraków: Tyniec 2019) I.
Grzegorz Wielki, Moralia in Job [lib. 23-35] (red. M. Adriaen) (CCL 143B; Turnholti: Brepols 1985); tłum. A. Wilczyński: Grzegorz Wielki, Moralia. Komentarz do Księgi Hioba. V. Księgi XXIII-XXVII (Źródła Monastyczne 75; Kraków: Tyniec 2015).
Herveus z Déols, Commentaria in Isaiam (PL 181,17-592).
Hildegarda z Bingen, Liber divinorum operum simplicis hominis (PL 197,741-1038).
Jan z Rouen, De officiis ecclesiasticis. Ad Maurilium (PL 147,27-62).
Paschaziusz Radbertus, Expositio in Lamentationes Hieremiae libri quinque (red. B. Paulus) (CCCM 85; Turnhout: Brepols 1988).
Piotr Lombard, Commentaria in Psalmos (PL 191,55-1296).
Raban Maur, De universo (PL 111,9-614).
Rupert z Deutz, Commentariorum in duodecim prophetas minores (PL 168,9-836).
Rupert z Deutz, De Sancta Trinitate et operibus eius (red. H. Haacke) (CCCM 21-24; Turnholti: Brepols 1971-1972).
Ryszard ze św. Wiktora, Explicatio in Cantica canticorum (PL 196,405-524).
Opracowania współczesne
Bardski, K., Lektyka Salomona. Biblia – symbol – interpretacja (Rozprawy Naukowe 6; Warszawa: WAW 2011).
Bardski, K., Słowo oczyma Gołębicy. Metodologia symboliczno-alegorycznej interpretacji Biblii oraz jej teologiczne i duszpasterskie zastosowanie (Rozprawy Naukowe 3; Warszawa: WAW 2007).
Cirlot, J.E., Słownik symboli (tł. I. Kania) (Kraków: Znak 2000).
Girard, M., Les symboles dans la Bible. Essai de théologie biblique enracinée dans l’expérience humaine universelle (Montréal: Bellarmin – Paris: Cerf 1991).
Jones, L.P., The Symbol of Water in the Gospel of John (JSNTSup 145; Sheffield: Sheffield Academic Press 1997).
Klinkowski, J., „Symbolika światłości według św. Jana na tle starożytnej kultury”, Wrocławski Przegląd Teologiczny 18/1 (2010) 57-72.
Macquarrie, J., „Symbolism Case Study: Light as a Religious Symbol”, The Bible in its Literary Milieu. Contemporary Essays (red. V.L. Tollers – J.R. Maier) (Grand Rapids, MI: Eerdmans 1979) 396-410.
McNutt, P.M., „Egypt as an «Iron Furnace»: A Metaphor of Transformation – A Writer’s Perspective”, Society of Biblical Literature. Seminar Papers Series 27 (1988) 293-301.
Mickiewicz, F., Ewangelia według świętego Łukasza (Częstochowa: Święty Paweł 2012) II
Patterson, R.D., „The Imagery of Clouds in the Scriptures”, Bibliotheca Sacra 165/1 (2008) 13-27.
Sans, I.M., „Dios Fuego”, Estudios Eclesiásticos 77/1 (2002) 73-97.
Strömberg Krantz, E., Des Schiffes Weg mitten im Meer. Beiträge zur Erforschung der nautischen Terminologie des Alten Testaments (Coniectanea Biblica. Old Testament Series 19; Lund : Gleerup 1982).
Wiggins, S.A., „Tempestuous Wind Doing Yhwh’s Will: Perceptions of Wind in the Psalms”, Scandinavian Journal of the Old Testament 13/1 (1999) 3-23. (Crossref)
Wodecki, B., „Morze w Piśmie Świętym”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 58/2 (2005) 97-118. (Crossref)
Woschitz, K.M., Fons vitae – Lebensquell. Sinn- und Symbolgeschichte des Wassers (Forschungen zur europäischen Geistesgeschichte 3, Freiburg: Herder 2003).
Wróbel, R., „Starożytna symbolika morza i łodzi w wypowiedziach Ojców Kościoła”, Vox Patrum 52 (2008) 1245-1256.
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa
Ks. Krzysztof Bardski, prezbiter archidiecezji warszawskiej, profesor nauk teologicznych, profesor zwyczajny UKSW, doktor nauk biblijnych Papieskiego Instytutu Biblijnego w Rzymie, kierownik Katedry Hermeneutyki i Teologii Biblijnej na Wydziale Teologicznym UKSW, wykładowca PWTW, tłumacz i redaktor Biblii Ekumenicznej i Biblii Edycji Świętego Pawła, ekspert Narodowego Centrum Nauki, autor książek o tematyce biblijnej i patrystycznej oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych i popularnych. Specjalizuje się w zakresie filologii, translatoryki i hermeneutyki biblijnej, historii interpretacji Biblii w tradycji chrześcijańskiej i żydowskiej.
https://orcid.org/0000-0002-8340-3993Licencja
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
