Wyobraźnia eschatologiczna. Dialog z antyczną tradycją w I księdze poematu "Crisias" Hilariona z Werony

Katarzyna Joanna Janus

Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie , Polska


Abstrakt

W artykule podjęto próbę filologicznej analizy i interpretacji I księgi eposu Crisias Hilariona z Werony. Wskazano liczne antyczne źródła zarówno z mitologii, jak i historii, które zostały wykorzystane przez pisarza w tworzeniu eschatologicznego imaginarium. Postawiono tezę o zamierzonym przez Hilariona z Werony intertekstualnym charakterze eposu jako swojego rodzaju wyzwaniu dla odbiorcy – kardynała Bessariona. Hilarion z Werony jest mało znanym pisarzem włoskiego quattrocenta, dlatego też w artykule przybliżono środowisko intelektualne, w którym tworzył autor Krysiady. Epos jest zupełnie nieznany w Polsce, prezentowany artykuł może stanowić prolegomena do jego lektury.

Słowa kluczowe:

eschatologia, Crisias, Hilarion z Verony, mitologia, tradycja antyczna



Aeschylus, Eumenides, tł. pol. S. Srebrny: Ajschylos, „Eumenidy”, Antologia tragedii greckiej (opr. S. Stabryła) (Kraków: Wydawnictwo Literackie 1989).

Augustinus, De civitate Dei. Libri XI-XXII (red. B. Dombart – A. Kalb) (Corpus Christianorum Series Latina 48; Turnhout: Brepols 1955).

von Bardenhewer, O., Patrologie (Freiburg im Breisgau: Herder 1894).

Bartoszewski, K., „Epos”, Encyklopedia katolicka (Lublin: TN KUL 1985) IV, 1059.

Blume, C. (red.), Pia dictamina (Analecta Hymnica Medii Aevi 33; Leipzig: Reisland 1899).

Cassius Dio, Historia Romana, tł. ang. E. Cary: Dio’s Roman History (Loeb Classical Library 32, 37, 53, 66, 82–83, 175–177; Cambridge, MA – London: Harvard University Press 1954–1960) I–IX.

Codex Vaticanus Urbinas Latinus 737, https://digi.vatlib.it/view/MSS_Urb.lat.737 [dostęp: 11.06.2021].

Dante Alighieri, Boska komedia (tł. J. Korsak) (Warszawa: Olgebrand 1860).

Domaradzki, M., „Heraklit Alegoreta i filozoficzne znaczenie starożytnej egzegezy Homera”, Ruch Filozoficzny 68/3 (2011) 463–483.

Enee Silvii Piccolominei postea PII PP. II Carmina (red. A. van Heck) (Città del Vaticano: Biblioteca Apostolica Vaticana 1994).

Estreicher, K., Bibliografia polska (Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego 1891) XII.

Forstner, D., Świat symboliki chrześcijańskiej (Warszawa: Instytut Wydawn Pax 1990).

Gallucius Sabinus, T., Orationum volumina duo (Coloniae: apud Ioannem Crithium sub signo Galli 1618).

Granat, W., Ku człowiekowi i Bogu w Chrystusie. Zarys dogmatyki katolickiej (Lublin: TN KUL 1974) II.

Hieronymus, In Ezechielem Pars 2, https://www.documentacatholicaomnia.eu/04z/z_0347–0420_Hieronymus__In_Ezechielem_Pars_2__LT.pdf.html [dostęp: 11.06.2021].

Horatius Flaccus Quintus, Epistulae. Ars poetica, tł. pol. O. Jurewicz: Kwintus Horacjusz Flakkus, Gawędy. Listy. Sztuka poetycka (opr. O. Jurewicz) (Warszawa: PWN 2000).

Jaeger, W., Wczesne chrześcijaństwo i grecka paideia (opr., tł. K. Bielawski) (Bydgoszcz: Homini 1997).

Josephus Flavius, De bello Judaico libri septem (interpret. R. Aquileiensis) (Oxonii: Typographus academicus 1837).

L’art de bien vivre et de bien mourir (Paryż: Bocard 1453).

Livre de la Vigne nostre Seigneur (Bodleian Library MS. Douce 134) (facsimile), https://medieval. bodleian.ox.ac.uk/catalog/manuscript_451 [dostęp: 11.06.2021].

Mâle, É., L’art religieux de la fin du Moyen Âge en France. Étude sur l’iconographie du Moyen Age et sur ses sources d’inspiration (Paris: Colin 1908). (Crossref)

Opec, B., Żywot Pana Jezusa Chrystusa Stworzyciela i Zbawiciela […]. Wedle edycji Jana Hallera z roku 1522 wydany przez Ks. Kan. Polkowskiego z Krakowa (Gniezno: Lange 1844).

Ovidius Naso, P., Metamorphoses (red. W.S. Anderson) (Lipsk:Teubner 1985).

Ovidius Naso, P., Tristia (red. J.B. Hall) (Lipsk: Teubner 1995). (Crossref)

Pesenti, G., „L’autore e la data del poema «Crisias»”, Atheneum. Studii Periodici di Letteratura e Storia (Pavia: Officina d’Arti Grafiche di Boriotti e Zolla 1922) X/1, 123–125.

Piccolomini, Aeneas Silvius, Carmina varia, http://mlat.uzh.ch/?c=15&w=PicEne.Cava [dostęp: 11.06.2021].

Pitra, J.B. (red.), Spicilegium solesmense complectens sanctorum patrum scriptorumque ecclesiasticorum anecdota hactenus opera (Parisiis: Didot 1858).

Plutarch, De viris illustribus, tł. M. Brożek: Plutarch, Żywoty sławnych mężów (opr. T. Sinko) (Wrocław: Osolineum 1955).

Rhetorica ad Herennium. De ratione dicendi ad C. Herennium libri IV (red. F. Marx) (Lipsk: Tuebner 1923).

Romaniuk, K., „Apokryfy. II. Nowy Testament”, Encyklopedia katolicka (Lublin: TN KUL 1985) I, 762.

Rysiewicz, A., Zagadnienia retoryki w analizie poezji polskiej przełomu XVI i XVII wieku (Wrocław: Ossolineum 1990).

Sarbiewski, M.K., Dii gentium. Bogowie pogan (opr., tł. K. Stawecka) (Wrocław: Ossoineum 1972).

Sarbiewski, M.K., O poezji doskonałej czyli Wergiliusz i Homer [De perfecta poesi, sive Vergilius et Homerus] (tł. M. Plezia; opr. S. Skimina) (Wrocław: Ossolineum 1954).

Schmidt, P.G., „Die Crisias des Hilarion von Verona”, Ut Granum Sinapis. A Garland of Neo-Latin Studies in Honour of Jozef Ijsewijn (D. Sacré – G. Tournoy) (Supplementa Humanistica Lovaniensia 12) (Leuven: University Press 1997) 53–57.

Sedulius Caelius, Carmen Paschale, tł. pol. H. Wójtowicz: Sedulius Caelius, Opera omnia – Dzieła wszystkie. Tekst łacińsko-polski (opr. H. Wójtowicz) (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1999) 86–221.

Signa quindecim horribilia de fine mundi et extremo iudicio (Köln: Martin von Werden 1505).

Słowakowic, S., Postliminium cometarum abo raczej niebo z dawna a niesłusznie kometom przez filozofów odebrane, a teraz znowu […] przywrócone (Kraków: Drukarnia Akademicka 1681).

Starowieyski, M. (red), Apokryfy Nowego Testamentu. I. Ewangelie apokryficzne. Opowiadania o Jezusie, Maryi, Józefie i Janie Chrzcicielu (Kraków: WAM 2003).

Starowieyski, M., Barwny świat apokryfów (Poznań: Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha 2015).

Statius Papinius, P., Thebais (Leipzig: Teubner 1908).

Strobl, W., Karl der Grosse im italienischen Renaissance-Humanismus. Die Vita Caroli Magni des Hilarion aus Verona für Francesco Tedeschini-Piccolomini (Wiener Studien – Beihefte 34; Wien: Vöaw 2012).

Valerius Maximus, Factorvm et dictorvm memorabilivm libri novem cum incerto fragmento de praenomonibus (red. C. Kempfius) (Berolini: Reimerus 1854). (Crossref)

Vergilius Maro, P., Aeneis / Eneis (red. O. Ribbeck) (Lipsiae: Teubner 1904).

Witkowska, A., „Miracula średniowieczne – funkcje przekazu ustnego i zapisu literackiego”, Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza (red. B. Geremek) (Wrocław et al.: Ossolineum 1978).

Włodek, Z., „Bessarion”, Encyklopedia katolicka (Lublin: TN KUL 1976) II, 329.

Źródła internetowe:

http://www.mirabileweb.it/risultati.aspx?csel=6&psel=2 https://data.cerl.org/thesaurus/

cnp02221649

http://www.bibliotecaitaliana.it/

Pobierz

Opublikowane
2021-09-30


Janus, K. J. (2021). Wyobraźnia eschatologiczna. Dialog z antyczną tradycją w I księdze poematu "Crisias" Hilariona z Werony. Verbum Vitae, 39(3), 1075–1092. https://doi.org/10.31743/vv.12760

Katarzyna Joanna Janus  katarzynajanusx@wp.pl
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie



Licencja

Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU