"Enneady" Plotyna inspiracją dla św. Jana od Krzyża w nauce o drodze do kontemplacji?
Stanisław Zarzycki
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-1566-6695
Abstrakt
Uwzględniając wpływ neoplatonizmu na chrześcijaństwo w starożytności i w średniowieczu, autor pyta o możliwość wpływu Ennead Plotyna na naukę o drodze do kontemplacji św. Jana od Krzyża. Przybliża najpierw plotyńską wizję rzeczywistości, według której z jednej zasady, z Jednego, w procesie emanacji, wyłoniły się byty: umysł, dusza jednostkowa i dusza świata. Następnie ukazuje człowieka i jego powrót do Absolutu poprzez ascezę, kontemplację i ekstazę plotyńską. Analizując Enneady Plotyna i ich interpretację w zakresie doktryny duchowej u znanych komentatorów (A. Bord, J. Baruzi, M. de la Corte, B. Salmona, L. Bouyer), dokonuje porównania opisów wybranych momentów drogi duchowej do kontemplacji i ekstazy u dwóch mistrzów duchowych i interpretuje je z uwzględnieniem różnic doktrynalnych i duchowych pomiędzy neoplatonizmem i chrześcijaństwem. Identyfikując w opisach nieliczne podobieństwa dotyczące zwłaszcza drogi oczyszczenia i uwzględniając zasadnicze i bardziej szczegółowe różnice, przychyla się za Bordem do przyjęcia możliwej inspiracji Ennead Plotyna jedynie w pewnych aspektach opisu doświadczenia duchowego mistyka Karmelu.
Słowa kluczowe:
Jedno, wszechświat, człowiek, powrót do Absolutu, oczyszczenie, kontemplacja, ekstazaBibliografia
de Andia, Y., Henosis. L’Union à Dieu chez Denys L’Aréopagite (Leiden – New York – Köln: Brill 1996). (Crossref)
Arnou, R., Il desiderio di Dio nella filosofia di Plotino (tł. C. Ghielmetti – A. Trotta) (Milano: Vita e Pensiero 1997).
von Balthasar, H.U., Modlitwa i kontemplacja (tł. Z. Włodkowa) (Kraków: Znak 1965).
von Balthasar, H.U., „Zur Ortsbestimmung christlicher Mystik”, W. Bierwaltes – H.U. von Balthasar – A.M. Haas, Grundfragen der Mystik (Einsiedeln: Johannes Verlag 1974) 37–71.
von Balthasar, H.U., Chwała. Estetyka teologiczna. II. Modele teologiczne. 2. Od Dantego do Pegy (tł. E. Marszał – J. Zakrzewski) (Kraków: WAM 2008).
von Balthasar, H.U., Chwała. Estetyka teologiczna. III/1. Metafizyka. 1. Starożytność (tł. L. Łysień) (Kraków: WAM 2010).
Baruzi, J., Saint Jean de la Croix et le problème de l’expérience mystique (Paris: Alcan 1931).
Beierwaltes, W., Platonizm w chrześcijaństwie (tł. P. Domański) (Kęty: Antyk 2003).
Bernard, C.A., „La doctrine mystique de Denys l’Aréopagite”, Gregorianum 68 (1987) 523–566.
Beutler, R. – Theiler, W., „Überblick über Plotins Philosophie und Lehrweise”, Plotins Schriften (Hamburg: Meiner 1971) VI, 101–178.
Bezançon, J.-N., „Le mal et l’existence temporelle chez Plotin et saint Augustin”, Recherches Augustiniennes et Patristiques 3 (1965) 133–160. (Crossref)
Bord, A., Plotin et Jean de la Croix (Paris: Beauchesne 1996).
Borriello, L., „Linie antropologiczne w systemie doktrynalnym św. Jana od Krzyża”, Mistyczne doświadczenie Boga (Kraków: Wydawnictwo Papieskiej Akademii Teologicznej 1993) 21–33.
Bouyer, L., Mysterion. Dal mistero alla mistica (Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 1998).
Bréhier, E., Histoire de la philosophie. I. Antiquité et Moyen Age (Paris: Quadrige/PUF 1981).
Cilento, V., „La mistica ellenica”, La mistica non cristiana (red. E. Ancilli) (Brescia: Morcelliana 1969) 187–304.
de Corte, M., „L’expérience mystique chez Plotin et Saint-Jean de la Croix”, Études Carmélitaines 20 (1935) 164–215.
de Corte, M., „Plotin et Nuit de L’Esprit”, Études Carmélitaines 23 (1938) 102–115.
Cyciura, P., Święty Tomasz z Akwinu a platonizm. Metafizyka i teoria poznania (Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego 2008).
Dembińska-Siury, D., Plotyn (Warszawa: Wiedza Powszechna 1995).
Desalvo, C., L’”Oltre” nel presente. La filosofia dell’uomo in Gregorio di Nissa (Milano: Vita e Pensiero 1996).
Enneades praemissio Porphyrii de vita Plotini (ed. R. Volkmann) (Leipzig: 1883–1884) I–II, tł. pol. A. Krokiewicz: „Porfiriusz: o życiu Plotyna oraz o układzie jego ksiąg”, Plotyn, Enneady (Warszawa: Wydawnictwo AKME 2000) I, 62–88.
Eulogio de la Vierge du Carmel, „Denys L’Aréopagite (Le Pseudo). Au 16 siècle. 2. Saint Jean de la Croix”, Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique (red. M. Viller et al.) (Paris: Beauchesne 1957) III, 399–408.
Gatti Perer, M.L., Plotino e la metafisica della contemplazione (Milano: Vita e Pensiero 1996).
Hadot, P., Filozofia jako ćwiczenie duchowe (tł. P. Domański) (Warszawa: Fundacja Aletheia 2003).
Hadot, P., Plotyn albo Prostota spojrzenia (tł. P. Bobowska-Nastarzewska) (Kęty: Antyk 2004).
Henry, P., – Schwyzer, H.-R., Plotini Opera, editio minor (Oxford: E Typographeo Clarendoniano 1964–1982, tł. pol. A. Krokiewicz: Plotyn, Enneady (Warszawa: Wydawnictwo AKME 2000) I–III (= Plotini Opera).
Koch, J., „Augustinischer und Dionysischer Neuplatonismus und das Mittelalter”, Kant-Studien 48 (1956–1957) 117–133. (Crossref)
Legowicz, J., Historia filozofii starożytnej Grecji i Rzymu (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1986).
Lucien-Marie de Saint-Joseph, „Jean de la Croix (saint)”, Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique (red. M. Viller) (Paris: Beauchesne 1974) VIII, 408–447.
Maritain, J., Distinguer pour unir ou les degrés du savoir (Paris: Desclée De Brouwer 1946).
McGinn, B., Die Mystik im Abendland. I. Ursprünge (Freiburg – Basel – Wien: Herder 1991).
D’Onofrio, G., Historia Teologii. II. Epoka średniowieczna (tł. W. Szymona) (Kraków: Wydawnictwo M 2010).
des Places, E., La Religion Grecque. Dieu, cultes, rites et sentiment religieux dans la Grèce antique (Paris: Picard 1969).
Ruiz-Salvador, F., „Giovanni della Croce”, La mistica, fenomenologia e riflessione teologica (red. E. Ancilli – M. Paparozzi) (Roma: Città Nuova Editrice 1984) I, 547–597.
Ruiz-Salvador, F., Święty Jan od Krzyża. Pisarz – pisma – nauka (tł. J.E. Bielecki) (Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych 1998).
Salmona, B., „Identità metafisica e uguaglianza per amore. Plotino e S. Giovanni della Croce”, Ephemerides Carmelli 20 (1969) 79–125.
Salmona, B., „Il neoplatonismo”. La mistica. Fenomenologia e riflessione teologica (red. E. Ancilli – M. Paparozzi) (Roma: Città Nuova Editrice 1984) II, 587–612.
Salmona, B., „Plotino”, Dizionario enciclopedico di spiritualità (red. E. Ancilli et al.) (Roma: Città Nuova Editrice 1990) III, 1965–1973.
San Juan de la Cruz, Obras Completas (Edicion critica, notas y apendices por L.R. de la Iglesia) (Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos 1982), tł. pol. B. Smyrak: św. Jan od Krzyża Doktor Kościoła, Dzieła (Kraków: Wydawnictwo oo. Karmelitów Bosych 1986).
Schmitt, V.E., Contemplatio. Die Mystik des Karmel aus Quellen frühchristlicher Kontemplation (Würzburg: Echter 2007).
Seidl, H., „L’union mystique dans l’explication philosophique de Plotin”, Revue Thomiste 83 (1985) 253–264.
Špidlίk, T. – Gargano, I., Duchowość Ojców Kościoła. A. Duchowość Ojców Greckich i Wschodnich (tł. K. Franczyk – J. Serafin) (Historia Duchowości 3; Kraków: Homo Dei 2004) 5–178.
Sudbrack, J., „Einführung”, Geschichte der christlichen Spiritualität. I. Von den Anfängen bis zum 12. Jahrhundert (red. B. McGinn – J. Meyendorff – J. Leclerq) (Würzburg: Echter 1993) 11–20.
Sułowski, Z., „Arabowie. III. Historia”, Encyklopedia katolicka (red. F. Gryglewicza – R. Łukaszyka – Z. Sułowskiego) (Lublin: TN KUL 1973) I, 851–853.
Swieżawski, S., Człowiek średniowieczny (Warszawa: IFIS PAN 1999).
Święta Teresa od Jezusa, „Księga fundacji”, Święta Teresa od Jezusa, Dzieła (tł. H.P. Kossowski) (Kraków: Wydawnictwo OO. Karmelitów Bosych 1987) II, 446–745.
Tatarkiewicz, W., Historia filozofii. I. Filozofia starożytna i średniowieczna (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1978).
Théry, P.G., „Denys au Moyen Age. L’Aube de la «nuit obscure»”, Études Carmélitaines 23 (1938) 68–74.
Troullard, J., „Raison et mystique chez Plotin”, Revue d’études augustiniennes et patristiques 20 (1974) 3–14. (Crossref)
Urbański, S., „Droga do zjednoczenia z Bogiem według św. Jana od Krzyża”, Na drodze zjednoczenia z Bogiem (red. J.W. Gogola) (Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych 2000) 93–112.
Vanneste, J., „La doctrine des trois vois dans la Théologie Mystique du Pseudo-Denys l’Aréopagite”, Studia Patristica 8 (1966) 462–467.
Waaijman, K., Der mystische Raum des Karmels. Eine Erklärung der Karmelregel (Mainz: Matthias- Grünewald-Verlag 1997).
Zmorzanka, A., „Hipostaza”, Powszechna encyklopedia filozofii (Lublin: Polskie Towarzystwo
Tomasza z Akwinu 2003) IV, 477–483.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Ks. Stanisław T. Zarzycki, pallotyn, doktor habilitowany nauk teologicznych, pracownik Instytutu Nauk Teologicznych Wydziału Teologii KUL. Autor kilku książek z zakresu teologii duchowości, m.in. Dietricha von Hildebranda filozoficzno-teologiczne podstawy duchowości serca (Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1997), Rozwój życia duchowego i afektywność (Lublin: Wydawnictwo KUL 2008) i wielu artykułów dotyczących antropologii życia duchowego, rozwoju duchowego, medytacji, teologii modlitwy i kontemplacji, duchowości sakramentów św., mistyki, duchowości porównawczej.
https://orcid.org/0000-0002-1566-6695Licencja
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
