„Τὸ πνεῦμα καὶ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα” (1 Tes 5,23). Stoickie źródła rozumienia ducha w Pierwszym Liście do Tesaloniczan
Piotr Pasterczyk
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-5061-6458
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest interpretacja 1 Tes 5,23 z perspektywy filozofii stoickiej. Ta interpretacja chce dać odpowiedź na dwa następujące pytania: Po pierwsze, dlaczego Paweł z Tarsu odnosi się do trialistycznej konstytucji ludzkiego bytu złożonego z ducha, duszy i ciała, zamiast do dualistycznej konstytucji opartej o złożenie z duszy i z ciała. Po drugie, jakie jest znaczenie terminu „duch” (πνεῦμα) zastosowanego w 1 Tes 5,23. Dotychczasowa egzegeza tego fragmentu wyjaśnia ten termin przede wszystkim w odniesieniu do teologicznego opisu Ducha Świętego, który odzwierciedla hebrajski termin ruah. Taka egzegeza 1 Tes 5,23 wydaje się stać w konflikcie z dualistyczną antropologią (Platon, Arystoteles) stosowaną zwykle przez Pawła w jego listach (napięcie między duchem i ciałem). Ponadto taka interpretacja może być rozumiana jako panteistyczne i monistyczne wyjaśnienie ludzkiego bytu. Zaproponowana w tym artykule odpowiedź jest zakorzeniona w interpretacji terminu πνεῦμα w jego filozoficznych źródłach stoickich. Paweł z Tarsu był bowiem ukształtowany w hellenistycznym Tarsie i mógł mieć kontakt ze stoicką filozofią, która była tradycyjnie nauczana w tym mieście. Taka interpretacja wyjaśnia w wystarczający sposób sens formuły „duch wasz (τὸ πνεῦμα), dusza (ἡ ψυχὴ) i ciało (τὸ σῶμα)”, co jednak nie oznacza, że jej autor rozumiał ludzki byt w świetle materialistycznej interpretacji ducha i duszy filozofii stoickiej. Oznacza jedynie zastosowanie stoickiej formuły antropologicznej dla wyrażenia totalności ludzkiego bytu, która była Pawłowi potrzebna w teologicznym opisie końca (παρουσία) w Pierwszym Liście do Tesaloniczan.
Słowa kluczowe:
pneuma, dusza, ciało, stoicyzm, 1 Tes 5,23, trializm, dualizmBibliografia
Arendt, H., The Life of the Mind (San Diego, CA – New York – London: Harcourt 1978) I–II.
Augustinus, De civitate Dei, tł. pol. W. Kubicki: Augustyn, Państwo Boże (Kęty: Antyk 2002).
Bester, D. – Janowski, B., „Anthropologie des Alten Testaments”, Der Mensch im alten Israel (red. B. Janowski – K. Liess) (Herders Biblische Studien 59; Freiburg im Breisgau: Herder 2009) 3–40. (Crossref)
Boring, M.E., I and II Thessalonians. Commentary (Louisville: Westminster John Knox 2015).
Boyarin, D., A Radical Jew. Paul and the Politics of Identity (Berkeley, CA – Los Angeles, CA – London: University of California Press 1994).
Bruce, F.F., 1 and 2 Thessalonians (Word Biblical Commentary 45; Waco, TX: Word Books 1982).
Cicero, De Natura Deorum. Academica (tł. H. Rackham) (Loeb Classical Library 268; Cambridge, MA: Harvard University Press 1967).
Cicero, Tusculan Disputations (tł. J.E. King) (Loeb Classical Library 141; Cambridge, MA: Harvard University Press 1927). (Crossref)
Corcilius, K. – Perler, D. (red.), Partitioning the Soul (Berlin: De Gruyter 2014). (Crossref)
Cottingham, J., „Cartesian Trialism”, Mind 94 (1985) 218–230. (Crossref)
Cottingham, J., Cartesian Reflections. Essays on Descartes’s Philosophy (Oxford: Oxford University Press 2008).
Dąbek, T.M., „Duch, dusza i ciało w 1 Tes 5,23”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 40 (1987) 288–296. (Crossref)
Diels, H. – Kranz, W., Die Fragmente der Vorsokratiker (Zürich: Weidman 1996) I. Engberg-Pedersen, T., Cosmology and Self in the Apostle Paul. The Material Spirit (Oxford: Oxford University Press 2010).
Fredriksen, P., Paul. The Pagan’s Apostle (New Haeven, CT – London: Yale University Press 2017). (Crossref)
Gardner, P., Religious Experience of St. Paul (New York: Williams & Norgate 1913).
Gieschen, Ch., „Body, Self, and Spirit. The Meaning of Paul’s Anthropological Terminology in 1 Thessalonians 5:23”, The Press of the Text (red. A.H. Bartelt – J. Kloha – P.R. Raabe) (Eugene, OR: Pickwic 2017) 85–100.
Gnilka, J., Paulus von Tarsus. Apostel und Zeuge (Freiburg im Breisgau: Herder 1996).
Grant, F.C., „St. Paul and Stoicism”, The Biblical World 45/5 (1915) 268–281. (Crossref)
Janowski, B., „Hans Walter Wolff und die alttestamentliche Anthropologie”, Neu Aufbrechen, den Menschen zu suchen und zu erkennen (red. J.C. Gertz – M. Oeming) (Biblisch-Theologische Studien 139; Neukirchen-Vluyn: Neukirchener Theologie 2013) 77–112.
Jewett, R., Paul’s Anthropological Terms (Leiden: Brill 1971). (Crossref)
Kirk, G.S. – Raven, J.E. – Schofield, M., Filozofia przedsokratejska (tł. J. Lang) (Warszawa – Poznań: PWN – Axis 1999).
Koch, A., Commentar über den ersten Brief des Apostels Paulus an die Thessalonicher (Berlin: Oehmigke 1855).
Kowalski, M., „Stoicka pneuma a Pawłowa koncepcja Ducha w Rz 8. Cz. 1: Argumentacja Rz 8 i przegląd badań nad stoicką pneumą u Pawła”, Biblical Annals 8/3 (2018) 421–456. (Crossref)
Levison, L.R., The Spirit in First-Century Judaism (Leiden – Boston, MA: Brill 2002). (Crossref)
Liddell, H.G. – Scott, R., A Greek-English Lexicon (Oxford: Clarendon 1996).
Malherbe, A.J., Letters to the Thessalonians (Anchor Bible 32B; New York: Doubleday 2000). (Crossref)
Marshall, I.H., 1 and 2 Thessalonians (New Century Bible Comentary; GrandRapids: Eerdmans 1983).
Njikeh, K.D., „Derician Trialism: The Concept of Human Composition into the Mind, Submind and Body Substances/Components”, International Journal of Philosophy 1 (2019) 17–19. (Crossref)
Plutarch, De stoicorum repugnantiis, tł. ang. H. Cherniss: Plutarch, Moralia (Loeb Classical Library 470; Cambridge, MA: Harvard University Press 1976) XIII/2, 412–604.
Plutarch, De tranquillitate animi, tł. ang. W.C. Helmbold: Plutarch, Moralia (Loeb Classical Library 337; Cambridge, MA: Harvard University Press 1939) VI, 166–245.
Rigaux, B., Saint Paul, Les Épîtres aux Thessaloniciens (Paris: Gabalda – Gembloux: Duculot 1956).
Sedley, D., „Hellenistic Physics and Metaphysics”, The Cambridge History of Hellenistic Philosophy (Cambridge: Cambridge University Press 2005) 355–411.
Sellars, J., Stoicism (Chesham: Acumen 2007). (Crossref)
Snell, B., Die Entdeckung des Geistes (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 2000).
Sorabji, R., Matter, Space, and Motion (London: Duckworth 1988).
Stacey, W.D., The Pauline View of Man In Relation to Its Judaic and Hellenistic Background (London: Macmillan 1956).
Stępień, J., Listy do Tesaloniczan i pasterskie (Poznań – Warszawa: Pallotinum 1979).
Vawter, B., Introduction to the Pauline Epistles. I Thessalonians. II Thessalonians (Collegeville: Liturgical Press 1969).
Vernant, J.-P. (red.), Der Mensch der griechischen Antike (Frankfurt – New York: Campus 1993).
Weima, J.A.D., 1–2 Thessalonians (Baker Exegetical Commentary on the New Testament; Grand Rapids, MI: Baker Academic 2014).
Wolff, H.W., Anthropologie des Alten Testaments (Gütersloch: Gütersloher Verlagshaus 2010).
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Rev. Piotr Pasterczyk, born in 1968 in Rzeszów, Poland, studied theology and philosophy at the Catholic University of Lublin (Poland) and Albert-Ludwigs Universität in Freiburg i. Breisgau (Germany). He earned S.T.D. in ecumenical dogmatic theology defending his thesis: Theologie des kirchlichen Amtes (Theology of Church’s Ministry) written under the supervision of prof. Gisbert Greshake and Ph.D. in philosophy discussing his thesis: Der Traum des Sokrates und das Problem der Dialektik im Theaitetos (The Dream of Socrates and the Problem of Dialectic in Theaitetos) written under the guidance of prof. Günther Figal. Since 2009 he serves as an assistant professor in the Institute of Culture as well as in the Institute of Theoretical Philosophy at the John Paul II Catholic University of Lublin.
https://orcid.org/0000-0002-5061-6458Licencja
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
