Paradygmat podmiotowości – refleksje pedagogiczne
Roman Jusiak
Abstrakt
Paradygmat: osoba jako podmiot, współcześnie zyskuje na znaczeniu. Podmiotowość jest fundamentalnym dezyderatem w naukach społecznych, szczególnie w pedagogice. Kategoria „podmiotowość” różnie jest definiowana. Najczęściej rozumiana jest jako wartość osobowa i społeczna, jako ideał społeczny oraz założenie ontologii społecznych, a także założenie o prymacie podmiotowo działających jednostek w stosunku do struktury społecznej. Tego typu problematyka jest podejmowana przez różne dyscypliny. Najczęściej zajmuje się nim filozofia, psychologia, socjologia i pedagogika. W ramach różnych koncepcji filozoficznych warto zwrócić szczególną uwagę na personalizm, który interpretuje człowieka i całą rzeczywistość w kontekście fenomenu osoby ludzkiej. Natomiast w psychologii podkreśla, że człowiek jest podmiotem swojej działalności, gdy jest autonomiczny wobec otoczenia i świadomie wpływa na świat zewnętrzny oraz analizuje różnego rodzaju determinacje wewnętrzne osoby ludzkiej. Pedagogika traktuje zagadnienie podmiotowości, jako idea, wartość, cel oraz postulat aktywności wychowawczej, czyli coś co należy osiągnąć. Zbudowanie swojej podmiotowości jest istotne dla każdego człowieka. Jednostka, aby funkcjonować w sposób podmiotowy powinna właściwie ukształtować swoją osobowość. Zadaniem pedagogów jest pomoc człowiekowi w kształtowaniu własnej podmiotowości oraz umiejętności bycia samodzielnym.
Słowa kluczowe:
podmiot, podmiotowość, osoba, autonomiaBibliografia
Brągiel J., Pedagogiczne credo Janusza Korczaka, w: Korczakowskie dialogi, J. Bińczycka (red.), Wydawnictwo Akademickie ŻAK, Warszawa 1999, s. 193- 210.
Furmański W., Rola religii w systemie wychowania Janusza Korczaka, Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 1993, s. 26 – 27.
Granat W., Osoba ludzka. Próba definicji, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006.
Heller M., Filozofia przyrody. Zarys historyczny, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004.
Jarymowicz M., Psychologiczne podstawy podmiotowości: szkice teoretyczne, studia empiryczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Jusiak R., Pedagogia społeczna Kościoła katolickiego, Wydawnictwo KUL, Lublin 2013.
Kowalczyk S., Liberalizm i jego filozofia. Katowice 1995.
Kowalczyk S., Człowiek a społeczność. Zarys filozofii społecznej, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005.
Krąpiec A.M., Ja człowiek, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005.
Krąpiec M.A., Osoba, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 7, Lublin 2006, s. 873-875.
Matyjas B., Aktywność kulturowa dzieci i młodzieży w teorii i praktyce pedagogicznej J. Korczaka, Wydawca: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego; Kielce 1996.
Szacki J., Historia myśli socjologicznej, PWN, Warszawa 2006, s. 40.
Tarnowski J., Korczak Janusz, w: Encyklopedia katolicka, B. Miguti inni (red.), t. 9, Lublin 2002, k. 833.
Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, Wydawnictwo KUL, Lublin 1982, s. 18-20.
Wojtyła K., Osoba i czyn, Kraków 1969.
Vanier J., Każda osoba jest historią świętą, Poznań 1999.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
