Światy wartości mieszkańców miasta. Na przykładzie badań socjologicznych w Zabrzu
Abstrakt
Wartości należą do porządku kultury i stanowią fundamenty życia społecznego. Poprzez ich internalizację w postawy i zachowania oraz w praktyki życia społecznego ludzi, kształtują one profile kulturowe zarówno całych społeczności, jak i osobowości społecznych poszczególnych jednostek. Społeczności tworzą się wokół wspólnoty wartości i ze względu na nie przybierają konkretne postacie, takie jak na przykład naród, państwo, regiony kulturowe, miasta czy wspólnoty wyznaniowe. Profile kulturowe osobowości społecznej jednostek są konsekwencją internalizacji świata wartości w indywidualnie konstruowane i realizowane projekty życia społecznego. Artykuł prezentuje rekonstrukcję systemów wartości mieszkańców miasta, na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych. Skupia się na uwarunkowaniach materialnych deklarowanych orientacji na wartości oraz na hierarchii wartości godnościowych. W hierarchii uznawanych wartości wyodrębnione zostały wartości prymarne, dominujące, nieobojętne, drugorzędne oraz marginalne. Wiele czynników – historycznych i współczesnych, kulturowych i politycznych – determinuje czy modeluje obraz „obywatela miasta” możliwy do rekonstrukcji na podstawie przeprowadzonych badań. Jego najbardziej widoczną cechą jest aksjologiczny dystans, a może nawet przepaść między wartościami prymarnymi a marginalnymi.
Słowa kluczowe:
wartości, hierarchia wartości, miasto, profil aksjologiczny mieszkańca miastaBibliografia
Barciak A., Chojecka E., Fertacz S. (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 1–2, Katowice 2012.
Barciak A., Jankowski A. T. (red), Sosnowiec. Obraz miasta i jego dzieje. T. 1–2, Sosnowiec 2016. Afeltowicz Ł., Gądecki J., Olechnicki K., Szlendak T., Wróblewski M., Efekt Bilbao / kult cargo. Nowe instytucje kultury w Polsce, Elbląg 2018.
Berger P. L., Luckmann T., Społeczne tworzenie rzeczywistości, Warszawa 1983.
Bogunia-Borowska M. (red), Fundamenty dobrego społeczeństwa. Wartości, Kraków 2015.
Burzyński J., Nowoczesny katowiczanin, w: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2, A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.), Katowice 2012, s. 547–554.
Chebab M. R., Rodzina na 5 plus w dwóch odsłonach. Ulica Wolności. 10 reportaży o Zabrzu, Warszawa 2013.
Czarnowski S., Kultura. Dzieła. T. 1, Warszawa 1956.
Górny A., Czas wolny, w: Sosnowiec. Obraz miasta i jego dzieje. T. 2, A. Barciak, A. T. Jankowski (red.), Sosnowiec 2016, s. 571–575.
Górny A., Czas wolny, w: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2, A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.), Katowice 2012, s. 506–510.
Gerlich M.G., „My prawdziwi Górnoślązacy…”. Studium etnologiczne, Katowice-Warszawa 2010. Dymnicka M., Od miejsca do niemiejsca, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 36, 2011, s. 35–52.
Ingarden R., Książeczka o człowieku, Kraków 1987.
Lutyński J., Działania pozorne, „Kultura i Społeczeństwo”, 1997, nr 2, s. 69–78.
Kasperek A., Praca i wzory konsumpcji, w: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2 A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.), Katowice 2012, s. 501– 506.
Kijonka J., Praca i wzory konsumpcji, w: Sosnowiec. Obraz miasta i jego dzieje. T. 2 A. Barciak, A. T. Jankowski (red.), Sosnowiec 2016, s. 567–571.
Kijonka J., Tożsamość współczesnych Górnoślązaków, Katowice 2015.
Nowak S., System wartości społeczeństwa polskiego, „Studia Socjologiczne”, 1979, nr 4, s. 155–173. Mariański J., Godność ludzka – wartość ocalona? Studium socjopedagogiczne, Płock 2017.
Mariański J., Socjologia i moralność. Czym jest i dokąd zmierza socjologia moralności, Toruń 2019. Mariański J., Wartości uroczyste w świadomości maturzystów puławskich w latach 1994–2009–2016, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne”, 2018, nr 2, s. 9–17.
Ossowski S., Konflikty niewspółmiernych skal wartości, w: tenże, Z zagadnień psychologii społecznej, Dzieła, T. 3., Warszawa 1967.
Rembierz M., Edukacja międzykulturowa jako ćwiczenie duchowe. Pedagogiczne wymiary kształtowania kultury duchowej i rozumienia wartości ponadkulturowych w kontekście zróżnicowania religijnego i pluralizmu światopoglądowego, „Edukacja Międzykulturowa”, 2018, nr 2, s. 90–129.
Stróżewski W., Ponadkulturowe wymiary dobra, prawdy i piękna, [w:] tenże, Logos, wartość, miłość, Kraków 2013, s. 361–388.
Swadźba U., Śląski etos pracy: studium socjologiczne, Katowice 2001.
Szmeja M., Śląsk – bez zmian? Ludzie, kultura i społeczność Śląska w perspektywie postkolonialnej, Kraków 2017.
Świątkiewicz W., Integracja kulturowa i jej społeczne uwarunkowania, Katowice 1987.
Świątkiewicz W., Religijność w przestrzeni kulturowej miasta, w: Sosnowiec. Obraz miasta i jego dzieje. T. 2, A. Barciak, A. T. Jankowski (red.), Sosnowiec 2016, s. 575–587.
Świątkiewicz W., Sacrum i tego światy, w: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2, A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.), Katowice 2012, s. 510–518.
Świątkiewicz W., Tradycja i wybór. Socjologiczne studium religijności na Górnym Śląsku, Katowice-Wrocław 1997.
Świątkiewicz W., Wymiary identyfikacji społecznych, w: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2, A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.), Katowice 2012, s. 530–537.
Świątkiewicz W., Wymiary identyfikacji społecznych, w: Sosnowiec. Obraz miasta i jego dzieje. T. 2, A. Barciak, A. T. Jankowski (red.), Sosnowiec 2016, s. 596–602.
Tyszka A., Kultura jest kultem wartości. Aksjologia społeczna – studia i szkice. Kęty 1999. Zagała Z., Kultura obywatelska mieszkańców miasta, w: Sosnowiec. Obraz miasta i jego dzieje. T. 2, A. Barciak, A. T. Jankowski (red.), Sosnowiec 2016, s. 588–592.
Zagała Z., Zorganizowanie społeczne, w: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2, A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.), Katowice 2012, s. 519–527.
Źródła internetowe
Boguszewski R., CBOS, Komunikat. Rodzina – jej znaczenie i rozumienie, 2019, nr 22, online; https:// cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_022_19.PDF [dostęp: 4 sierpnia 2020]. Dziedzina J., Cuda z Michigan, online: https://www.gosc.pl/doc/5727342.Cuda-z-Michigan [dostęp: 5 września 2019].
Efekt Bilbao online:https://archirama.muratorplus.pl/encyklopedia-architektury/efekt-bilbao,62_3345.html, [dostęp: 12 września 2019].
Feliksiak M., Sens życia – wczoraj i dziś. CBOS. Komunikat z badań, 2017, nr 41, online: https:// www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2017/K_041_17.PDF [dostęp: 4 sierpnia 2020].
Piecuch Cz., Stróżewski Władysław Antoni, w: Encyklopedia Filozofii Polskiej, A. Maryniarczyk (red.), online: http://www.ptta.pl/efp/pdf/s/strozewskiw.pdf [dostęp: 4 sierpnia 2020].
Papież Franciszek, Rozważania papieża Franciszka podczas modlitwy na Placu św. Piotra o ustanie pandemii, online: https://www.gosc.pl/doc/6233401.Mocne-slowa-Franciszka-podczas-modlitwy-o-ustanie-pandemii [dostęp: 27 marca 2020].
Filharmonicy Zabrzańscy „To My!”, online: https://www.gosc.pl/doc/6240545.Filharmonicy-Zabrzanscy-To-My / [dostęp: 3 kwietnia 2020].
Uniwersytet Śląski https://orcid.org/0000-0002-8459-5114
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
