Wpływ koncepcji sprawiedliwości Chaima Perelmana na dokonywane dzisiaj rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego
Abstrakt
Artykuł dotyczy koncepcji sprawiedliwości zaproponowanej przez Chaima Perelmana w 1945 roku, stanowiącej kontynuację poglądów Arystotelesa oraz św. Tomasza z Akwinu, jednak pozbawionej ładunku emocjonalnego, który niesie za sobą to pojęcie. Perelman ujmuje swoją tezę w sześć hasłowych formuł sprawiedliwości. Podstawą korzystania z zaproponowanych formuł jest nakaz, mający urzeczywistnić czyn sprawiedliwy, tj. prawidło postulujące jednakowe traktowanie osoby należące do tej samej kategorii istotnej. Autor uwzględnia również rozważania dotyczące tego kto, komu i w jaki sposób ma rozdzielać to, co należne. Perelman zauważa, że stosowanie formuł jest względne i niemożliwe na sposób matematyczny, co prowadzi do wniosku, że rozstrzygnięcie wydawanej decyzji należy pozostawić prawości sędziego. Niebezpieczeństwo stosowania sprawiedliwości w tej formie polega na subiektywnym postrzeganiu rzeczywistości, a przez to na możliwości manipulacji formułami przy ich używaniu.
Słowa kluczowe:
Chaim Perelman, teoria sprawiedliwości, formuły sprawiedliwości, sprawiedliwość, prawość, orzecznictwo Trybunału KonstytucyjnegoBibliografia
Arystoteles, Etyka nikomachejska, przeł. D. Gromska, Warszawa 2007.
Biernat S., Rozdział dóbr przez państwo. Uwarunkowania społeczne i konstrukcje prawne, Wrocław 1989.
Dupréel E., Traktat o moralności, przeł. Z. Glinka, Warszawa 1969.
Hart H.L.A., Pojęcie prawa, przeł. J. Woleński, Warszawa 1998.
Hayek F.A., Droga do zniewolenia, przeł. K. Gruba, L. Klyszcz, J. Margasiński, D. Rodziewicz, M. Kuniński, Kraków 2009.
Kelsen, The Metamorphoses of the Idea of Justice, [w]: Interpretations of Modern Legal Philosophies. „New York Times” 1 stycznia 1947.
Kiereś-Łach J., Filozofia i retoryka. Kontekst myślowy „nowej retoryki” Chaïma Perelmana, Lublin 2015.
Maroń G., Święci patroni prawników. Rzeszów 2011.
Ossowska M., Ch. Perelman – O sprawiedliwości (De la justice), „Ruch Filozoficzny”1948, nr 3–4.
Perelman Ch., Justice, Law and Argument: Essays on Moral and Legal Reasoning, Dordrecht 1980.
Perelman Ch., Logika prawnicza. Nowa Retoryka, przeł. T. Pajor, Warszawa 1984.
Perelman Ch., O sprawiedliwości, przeł. W. Bieńkowska, Warszawa 1959.
Stein E., Budowa osoby ludzkiej. Wykład z antropologii filozoficznej, przeł. G. Sowiński, Kraków 2015.
Tisset P., Les notions de Droit et de Justice, „Revue de Metaphysique et de Morale” 1930, nr 1.
Tkacz S., O zintegrowanej koncepcji zasad prawa w polskim prawoznawstwie, Toruń 2015.
Tkacz S., Rozumienie sprawiedliwości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Katowice 2003.
Zeidler K., Tecław B., Perelman, Sopot 2018.
Ziembiński Z., O pojmowaniu sprawiedliwości, Lublin 1992.
Ziembiński Z., Sprawiedliwość społeczna jako pojęcie prawne, Warszawa 1996.
Źródła internetowe:
Doroszewski W. Słownik Języka Polskiego, online: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/prawosc;5481 278.html [dostęp: 6 sierpnia 2020].
Wybitne Postacie Uniwersytetu #4 – prof. Zygmunt Ziembiński, online: https://www.youtube.com/ watch?v=bVuEKtu-taQ [dostęp: 26 marca 2019].
Orzecznictwo:
Orzeczenie TK z dnia 5 listopada 1986 r., U 5/86.
Orzeczenie TK z dnia 9 marca 1988 r., U 7/87.
Orzeczenie TK z dnia 30 listopada 1988 r., K 1/88.
Orzeczenie TK z dnia 9 maja 1989 r., Kw 1/89.
Orzeczenie TK z dnia 22 sierpnia 1990 r. sygn. K 7/90.
Orzeczenie TK z dnia 22 maja 2013 r., P 37/12.
Orzeczenie TK z dnia 14 kwietnia 2015 r., P 45/12.
Orzeczenie TK z dnia 6 października 2015 r., SK 19/14.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
