Instytucja odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy – czy współcześnie obowiązujące porządki prawne zapewniają skuteczną (prawną i sądową) ochronę poszkodowanemu i państwu? – kilka uwag na temat prawa niemieckiego, polskiego or
Agata Krygier
Abstrakt
Instytucja odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy ma swoje korzenie w starożytnych systemach prawnych, w szczególności w prawie rzymskim. Ze względu na fakt, iż Rzymianie nie wyróżniali państwa jako osoby prawnej w dzisiejszym tego słowa znaczeniu, w sposób jasny wyjaśnia dlaczego winny urzędnik (łac. magistratus) ponosił osobistą odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu swoich obowiązków. W tym systemie prawnym, państwo w pełni chroniło swoje interesy, podczas gdy poszkodowani mogli pozywać tylko niektórych urzędników, co nie gwarantowało im (tj. poszkodowanym) skutecznej (prawnej i sądowej) ochrony. Na przestrzeni wieków, instytucja ta stopniowo ewoluowała od osobistej odpowiedzialności urzędnika do odpowiedzialności państwa, m.in. w Niemczech i w Polsce. Współcześnie, uczeni jak i praktykujący prawnicy zastanawiają się, czy obowiązujące przepisy prawne w obu państwach zapewniają skuteczną (prawną oraz sądową) ochronę za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy: poszkodowanemu względem państwa z jednej strony, a państwu względem winnego urzędnika z drugiej strony. Wydaje się, że nie ma zbyt wielu wątpliwości w odniesieniu do ochrony poszkodowanego, czego nie można stwierdzić w stosunku do ochrony interesów państwa. Zastanawiające jest również zagadnienie, w jaki sposób instytucja ta funkcjonuje w prawie Unii Europejskiej? Ponieważ obecnie instytucja odpowiedzialności państwa, a w szczególności jej skuteczność, jest szeroko dyskutowana w środowisku prawnym, głównym celem autorki jest podjęcie próby odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule niniejszej publikacji.
Słowa kluczowe:
prawo rzymskie, prawo Unii Europejskiej, niemieckie prawo cywilne, polskie prawo cywilne, delikty, odpowiedzialność państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy, ochrona prawna i sądowa, interes poszkodowanego a interes państwaBibliografia
Legal Acts:
Beamtenstatusgesetz of 17th June, 2008 (with amendments).
Bundesbeamtengesetz of 5th February, 2009 (with amendments).
German Civil Code of 18th August, 1896 (with amendments).
Polish Civil Code of 23rd April, 1964 (Dz.U. No. 16, item 93 with amendments).
Polish Penal Code of 6th June, 1997 (Dz.U. 1997 No 88, item 553 with amendments).
The Basic Law for the Federal Republic of Germany of 8th May, 1949.
The Constitution of the Republic of Poland of 2nd April, 1997 (Dz.U. No. 78, item 483).
The Public Functionaries’ Financial Liability for Flagrant Breaches of Law Act of 20th January 2011 (Dz.U. 2011 No 34, item 173).
Cases:
Francovich v Italy; C-6/90 (1991).
Judgements:
The judgment of Polish Constitutional Tribunal of 4th December 2001, SK 18/00 OTK 2001, No 8, item 256.
Literature:
Bagińska E., Odpowiedzialność odszkodowawcza za wykonywanie władzy publicznej, Warszawa 2006, p. 1.
Bagińska E., Opinia prawna o projekcie ustawy o szczególnych zasadach odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa, Druk Sejmowy No 1407
Banaszczyk Z., Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej, 2nd ed., Warszawa 2015, p. 123-165.
Bieranowski A., Bogdalski P., Goettel M., Prawo cywilne. Zarys wykładu, Warszawa 2009, p. 203.
Błachucki M., Ustawa o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa i jej wpływ na postępowania administracyjne, in: Analiza i ocena zmian Kodeksu Postępowania Administracyjnego w latach 2010-2011, ed. M. Błachucki, T. Górzyńska, G. Sibiga, Warszawa 2012, p. 43-65.
Czachórski W., Brzozowski A., Safjan M., Skowrońska-Bocian E., Zobowiązania. Zarys wykładu, 11th Ed., Warszawa 2009, p. 239.
Dębiński A., Misztal-Konecka J., Wójcik M., Prawo rzymskie publiczne, Warszawa 2010, p. 21-22.
Fuchs M., Pauker W., Delikts- und Schadenersatzrecht, 8th ed., Berlin Heidelberg 2012, p. 204-209.
Karakocali A., Magistrate: The most political body of Roman Republic, in: Ankara Bar Review, Vol. 6,2/2013, p. 65-80.
Kohl J., Die Lehre von der Unrechtsunfähigkeit des Staates, Köln-Berlin-Bonn-München 1977, p. 11.
Kołodko P., Uwagi na temat odpowiedzialności ,,Magistratus Populi Romani” w świetle prawa prywatnego oraz prawa publicznego, in: Zeszyty Prawnicze, 14.3/2014, p. 117-174.
Kuźmicka-Sulikowska J., Zasady odpowiedzialności deliktowej w świetle nowych tendencji w ustawodawstwie polskim, Warszawa 2011 , p. 328.
Łętowska E., Odpowiedzialność odszkodowawcza administracji, in: System prawa administracyjnego, t. III, ed. T. Rabska, J. Łętowski, Wrocław 1978, p. 452-453.
Mommsen T., Römisches Staatsrecht, V. 1, Graz – Austria 1969, p. 698-699.
Opinia Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych o Projekcie ustawy o szczególnych zasadach odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych za naruszenie prawa, Kraków 15 maja 2006 r.
Półtorak N., Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa w prawie Wspólnot Europejskich, Zakamycze 2002.
Wróblewski B.P., Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa za działania ustawodawcy, Warszawa 2011, p. 3.
Websites:
file:///C:/Users/Lenovo/Downloads/zatrudnienie_i_wynagrodzenia_w_2014.pdf [Access: on the 29th of May 2017].
http://serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i-kariera/galerie/864777,duze-zdjecie,2,w-ue-zatrudnienie-w-administracji-publicznej-spada-w-polsce-urzednikow-jest-coraz-wiecej.html [Access: on the 29th of May 2017].
http://www.dbb.de/fileadmin/pdfs/2016/zdf_2016.pdf [Access: on the 29th of May 2017].
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
