FLORIANA ZNANIECKIEGO SOCJOLOGIA WIEDZY POTOCZNEJ – ZARYS PROBLEMATYKI
Mariusz Zemło
Abstrakt
Florian Znaniecki mimo że był zdecydowanym oponentem socjologii wiedzy, poczynił wiele ustaleń, dzięki którym przyczynił się do umocnienia jej pozycji w refleksji naukowej. W niniejszym tekście wyłowiono wątki, dzięki którym klasyk socjologii wzbogaca namysł nad społecznym uwikłaniem wiedzy. W ten sposób starano się dowieść, że uczony, którego teksty poddano analizie realizował konstruktywny scenariusz badawczy dla socjologii wiedzy wbrew nastawieniu, jakie w stosunku do niej eksponował. Interpretatorzy poglądów Znanieckiego, badając jego dorobek związany z socjologią wiedzy, głównie skupiają swoją uwagę na wiedzy naukowej – uznając, że w tym obszarze poczynił największe odkrycia (co jest poniekąd słuszne), lub też, wychodząc z założenia, że inne rodzaje wiedzy niekoniecznie znalazły się w orbicie jego zainteresowań. Natomiast uwaga autora artykułu skupiona została nie na wiedzy naukowej, ale na wiedzy potocznej, celem pokazania, że także i wokół niej namysł uczonego jest znaczący. Z dorobku, jaki po sobie pozostawił Znaniecki, wydobyto aspekty związane z tym rodzajem wiedzy i w oparciu o nie poczyniono próbę zbudowania w miarę spójnego obrazu jego socjologii wiedzy potocznej. Obraz ten nie miał być wyczerpujący, nie było to zamiarem autora opracowania, ale wiodącym celem tekstu było jedynie wskazanie punktów wyznaczających zasadnicze jego dominanty. Z racji, że sam Znaniecki wysuwał wiele zastrzeżeń pod adresem socjologów zajmujących się wiedzą, prowadzony wywód wzmocniono odniesieniami mocującymi podejmowane przez autora Społecznych ról uczonych wątki w tradycji dyscypliny, by nie było wątpliwości, że mamy do czynienia z rozważaniami mieszczącymi się w granicach socjologii wiedzy. Nadto należy dodać, że wszystkie wspomniane dominanty nie wychodziły poza socjologiczne ramy interpretacyjne – wbrew obawom Znanieckiego, że przy tego typu przedsięwzięciach mamy z tym do czynienia – co uprawomocnia ich socjologiczny charakter.
Słowa kluczowe:
Florian Znaniecki, socjologia wiedzy, wiedza potocznaBibliografia
Berger P.L., Luckmann T., Społeczne tworzenie rzeczywistości, transl. J. Niżnik, PIW, Warszawa 1983.
Chmielewski A., Socjologia wiedzy Floriana Znanieckiego, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 2009, no. 2, pp. 223–331.
Dudkiewicz H., Problematyka socjologii wiedzy w dorobku myśli teoretycznej Floriana Znanieckiego, „Studia i materiały z dziejów nauki polskiej” 1973, E series, book. 5, pp. 331–369.
Durkheim E., Elementarne formy życia religijnego, transl. A. Zadrożyńska, PWN, Warszawa 1990.
Goćkowski J., Epistemiczna i techniczna funkcja socjologii, w: Teoria socjologiczna Floriana Znanieckiego a wyzwania XXI wieku, [red.] E. Hałas, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1999, pp. 111–139.
Goćkowski J., Ludzie „systemu” i ludzie „problemu”. Wieczna wojna w teatrze życia naukowego, Wydawnictwo i drukarnia „Secesja”, Kraków 2000.
Kuszyk M., Teoretyczne podstawy socjologii wiedzy w koncepcji Floriana Znanieckiego, w: Socjologia wiedzy i jej wrogowie, red. J. Mizińska, J. Kociuba, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1995, pp. 96–110.
Kuszyk-Bytniewska M., Floriana Znanieckiego socjologia wiedzy i nauki – przesłanki ontologiczne i założenia epistemologiczne, w: Teoretyczne podstawy socjologii wiedzy, red. P. Bytniewski, M. Chałubiński, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2006, pp. 155–168.
Mead G.H., Social Consciousness and the Consciousness of Meaning, „Psychological Bulletin” 1910, vol. 7. pp. 397–405.
Niżnik J., System wiedzy a problem ładu: Niektóre uwikłania teoretyczne socjologii wiedzy Floriana Znanieckiego, „Kultura i Społeczeństwo” 1988, nr 3, pp. 61–69.
Szacki J., Wstęp, in: F. Znaniecki, Społeczne role uczonych, PWN, Warszawa 1984, pp. VII–XXII.
Schutz A., Reflections on the Problem of Relevance, ed. R.M. Zaner, Yale University Press, New Haven and London 1979.
Schutz A., Well-informed Citizen, in: A. Schutz, Collected Papers II, Martinus Nijhoff, The Hague 1964, pp. 120–134.
Schutz A., Luckmann T., The Structures of the Life-World, Heinemann, London 1974.
Szacki J., Znaniecki, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.
The Sociology of Knowledge, in: Encyclopedia of Sociology, eds. E.F. Borgatta, R.J.V. Montgomery, Macmillan, New York 2000, pp. 2953–2960.
Zemło M., Socjologia wiedzy w tradycji interakcyjno-fenomenologicznej, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2003.
Znaniecki F., The Methods of Sociology, Farrar & Rinehart, New York 1934.
Znaniecki F., Social Action, Farrar & Rinehart, New York 1936.
Znaniecki F., The Scientific Function of the Sociology of Education, „Educational Theory” 1951, no. 2, pp. 69–78.
Znaniecki F., Basic Problems of Contemporary Sociology, „American Sociological Review” 1954, vol. 19, no. 5, pp. 519–524.
Znaniecki F., Socjologia wychowania, vol. 1: Wychowujące społeczeństwo, PWN, Warszawa 1973.
Znaniecki F., Socjologia wychowania, vol. 2: Urabianie osoby wychowanka, PWN, Warszawa 1973.
Znaniecki F., Przedmiot i zadania nauki o wiedzy, w: F. Znaniecki, Społeczne role uczonych, PWN, Warszawa 1984, pp. 1–109.
Znaniecki F., Społeczna rola uczonego, w: F. Znaniecki, Społeczne role uczonych, PWN, Warszawa 1984, pp. 279–478.
Znaniecki F., Teraźniejszość i przyszłość socjologii wiedzy, in: F. Znaniecki, Społeczne role uczonych, PWN, Warszawa 1984, pp. 479–494.
Znaniecki F., Społeczne role uczonych a historyczne cechy wiedzy, in: F. Znaniecki, Społeczne role uczonych, PWN, Warszawa 1984, pp. 520–602.
Znaniecki F., Wstęp do socjologii, PWN, Warszawa 1988. Znaniecki, Nauki o kulturze, transl. J. Szacki, PWN, Warszawa 1992.
Znaniecki F., Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, PWN, Warszawa 2001.
Znaniecki F., Relacje społeczne i role społeczne. Niedokończona socjologia systematyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
