MAŁŻEŃSTWO I RODZINA W ŚWIADOMOŚCI POLAKÓW – ANALIZA SOCJOLOGICZNA
Janusz Mariański
Abstrakt
W niniejszym artykule zajmujemy się niemal wyłącznie świadomościowymi aspektami życia małżeńskiego i rodzinnego, czyli tym, jak młodzież i dorośli Polacy postrzegają i oceniają oraz wartościują wybrane elementy życia małżeńskiego i rodzinnego. Większość problemów dotyczących rodziny jako grupy społecznej i instytucji społecznej, struktury rodziny i procesów społecznych w niej zachodzących, związków rodziny z mikrostrukturami, mezostrukturami i makrostrukturami społecznymi, pozostaje poza obszarem naszych analiz socjologicznych. Zajmujemy się świadomością rodzinną czy ideologią prorodzinną, uznawanymi wartościami i normami prorodzinnymi. Subiektywna czy świadomościowa płaszczyzna życia małżeńskiego i rodzinnego jest uwarunkowana wielorako różnorodnymi odniesieniami w makro- i mikrostrukturze, ale i sama oddziałuje na postawy i zachowania ludzi, przede wszystkim członków rodziny. Można by ogólnie szacować, że w środowiskach młodzieżowych w Polsce około 25% badanych aprobuje wartości i normy katolickiej etyki małżeńskiej i rodzinnej, około 50% prezentuje postawy selektywne i około 25% całkowicie odeszło od tej moralności. W odniesieniu do całego społeczeństwa aprobata tych wartości i norm kształtuje się na poziomie około 40%, aprobata częściowa i dezaprobata częściowa (postawy selektywne) – 40% i pełna dezaprobata – 20%. Gdybyśmy chcieli oszacować wyłącznie postawy katolików wobec wartości i norm prorodzinnych, należałoby przyjęte wskaźniki nieco zmienić, w kierunku większej aprobaty tych wartości i norm (wzrost aprobaty przynajmniej o 5%). Wszystkie proponowane oszacowania mają jedynie charakter prawdopodobny a bardziej precyzyjne procedury obliczeń mogłyby wprowadzić nawet znaczące korektury
Słowa kluczowe:
małżeństwo i rodzina, wartości i normy moralne, świadomość prorodzinna, zapłodnienie pozaustrojowe in vitroBibliografia
Adamczyk G., Kondycja moralna społeczeństwa polskiego w świetle wyników badań socjologicznych, w: Sprawności moralne w wychowaniu – wyzwania i rzeczywistość, red. I. Jazukiewicz, E. Kwiatkowska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2012, s. 111–143.
Baniak J., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży gimnazjalnej na tle kryzysu jej tożsamości osobowej. Studium socjologiczne, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2010.
Biernat T., Dyczewski L., Sobierajski P., Szulich-Kałuża J., Wyobrażenia młodzieży w Polsce o małżeństwie, „Paedagogia Christiana” 2007, nr 1, s. 137–155.
Boguszewski R., Kontrowersje wokół różnych zjawisk dotyczących życia małżeńskiego i rodzinnego, Komunikat z badań CBOS nr 54/2008, Warszawa 2008.
Boguszewski R., Rodzina – jej współczesne znaczenie i rozumienie, Komunikat z badań CBOS” CBOS nr 33/2013,
Warszawa 2013. Boguszewski R., (Nie) religijna moralność katolików w Polscei, „Zeszyty Naukowe KUL” 2014, 54, nr 1. Boguszewski R., Religijność a zasady moralne, Komunikat z badań CBOS nr 15/2014, Warszawa 2014.
Boguszewski R., Opinie o dopuszczalności stosowania zapłodnienia in vitro, Komunikat z badań CBOS nr 96/2015, Warszawa 2015.
Boguszewski R., Feliksiak M., Gwiazda M., Kalka J., Młodzież o sobie: wartości, obyczajowość, grupy odniesienia, w: Młodzież 2013. Opinie i Diagnozy nr 28, red. M. Grabowska, J. Kalka, Warszawa 2014, s. 112–159.
Bruce S., Socjologia. Bardzo krótkie wprowadzenie, tłum. M. Stopa, Wydawca Prószyński i S-ka, Warszawa 2000.
Budzyńska E., Rodzina jako wartość? Dylematy socjologa, w: Rodzina jako wartość: wzory – modele – redefinicje, red. W. Muszyński, Wydawnictwo Adam Marszałek. Toruń 2015, s. 21–37.
Czapiński J., Indywidualna jakość i styl życia, w: Diagnoza Społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków, red. J. Czapiński, T. Panek, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa 2015, s. 183–313.
Donati P. [wystąpienie dyskusyjne], w: Rodzina we współczesnej Europie. Rola Kościoła katolickiego w procesie integracji europejskiej, red. R. Budnik, M. Góra, Wydawnictwo „Wokół nas”, Gliwice 2014, s. 135–140.
Dyczewski L., Rodzina, społeczeństwo, państwo, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1994.
Dyczewski L., Wyobrażenia młodzieży o małżeństwie i rodzinie pomiędzy tradycją a nowoczesnością, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009.
Guzik A., Marzęcki R., Stach Ł., Pokolenie ’89. Aksjologia i aktywność młodych Polaków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2015.
Hipsz N., Prawo a moralność – opinie o zachowaniach kontrowersyjnych społecznie, Komunikat z badań CBOS nr 153/2014, Warszawa 2014.
Hipsz N., Społeczne oceny alternatyw życia małżeńskiego, Komunikat z badań CBOS nr 32/2013, Warszawa 2013.
Jaguś I., Plany matrymonialne młodzieży akademickiej w Lublinie, „Małżeństwo i Rodzina” 2005, 4, nr 1–2, s. 65–68.
Jaguś I., Małżeństwo w opinii lubelskich studentów, w: Moralność współczesnego społeczeństwa polskiego. Założenia i rzeczywistość, red. J. Baniak, Redakcja Wydawnictw UAM – Wydział Teologiczny, Poznań 2008, s. 155–167.
Jasińska-Kania A., Orientacje aksjologiczne Polaków na tle europejskim, w: Jedna Polska? Dawne i nowe zróżnicowania społeczne, red. A. Kojder, Wydawnictwo WAM. Komitet Socjologii PAN, Kraków 2007, s. 111–131.
Jasińska-Kania A., Dynamika zmian wartości Polaków na tle europejskim: EVS 1990 – 1999 – 2008, w: Polska po 20 latach wolności, red. M. Bucholc, S. Mandes, T. Szawiel, J. Wawrzyniak, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011, s. 225–239.
Jasińska-Kania A., Zmiany wartości Polaków a proces transformacji, europeizacji i globalizacji, w: Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie, red. A. Jasińska-Kania, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2012, s. 318–341.
Jasińska-Kania A., Przemiany wartości Polaków, „Instytut Idei” 2014, nr 5, s. 52–58. Kamiński K., Wpływ religijności narzeczonych na poglądy dotyczące regulacji poczęć i przerywania ciąży, „Rocznik Teologii Katolickiej” 2014, T. 13, nr 2, s. 101–114.
Kamiński K., Małżeństwo i rodzina w świadomości nupturientów. Studium socjologiczne, Lublin, 2015 (mps pracy doktorskiej).
Komorska-Pudło M., Psychospołeczne uwarunkowania postaw młodzieży wobec seksualności, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2015.
Kowalczuk K., Cele i dążenia życiowe Polaków, Komunikat z badań CBOS nr 161/2010, Warszawa 2010.
Kozak J., Dzieci postmoderny? Studium socjologiczne nad religijnością studentów, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, Sandomierz 2014.
Kozak J., Małżeństwo i rodzina w świadomości nupturientów w Polsce i Wielkiej Brytanii. Studium socjologiczne na 120-lecie istnienia Polskiej Misji Katolickiej Anglii i Walii, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, Lublin 2015.
Kwak A., Od i do małżeństwa i rodziny: „czas” rodziny – „czas” jednostki, w: Wielość spojrzeń na małżeństwo i rodzinę, red. A. Kwak, M. Bieńko, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012, s. 39–60.
Kwak A., Współczesny świat zmian – alternatywy dla małżeństwa, w: Kobiety i mężczyźni w „postrodzinnym” świecie, red. E. Paprzycka, J. Czerniecka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014, s. 5–19.
Lewicka M., Wzory życiowe studentów. Małżeństwo – rodzina – formy alternatywne, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2014.
Lewicka M., Rodzina nadal wartością najwyższą? Kierunki przemian współczesnej rodziny, w: Rodzina jako wartość: wzory – modele – redefinicje, red. W. Muszyński. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2015 s. 38–49.
Majchrzak K., Kiełtyka E., Krzysiak Sz., Kobiela K., Materek M., Postawy społeczne i obyczajowe studentów Instytutu Politologii, w: Kim jesteśmy? Studenci Instytutu Politologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie w świetle badań ankietowych, red. R. Marzęcki, Ł. Stach, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2011, s. 92–116.
Mariański J., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej – stabilność i zmiana, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012.
Marody M., Jednostka po nowoczesności. Perspektywa socjologiczna, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2014.
„Relatio Synodi” III Nadzwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów: „Wyzwania duszpasterskie dla rodziny w kontekście nowej ewangelizacji” (5–19 października 2014 r.), „Wiadomości KAI” 2014, nr 44, s. 14–22.
Rola M., Świadomość moralna maturzystów lubelskich, w: Religijne wymiary życia społecznego, red. H. Mielicka-Pawłowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2013, s. 193–207.
Skoczylas K., Młodzież wiejska Kujaw Wschodnich wobec wybranych wartości moralnych, „Ateneum Kapłańskie” 2015, 164, nr 3, s. 536–551.
Sowa-Behtane E., Młodzież ponowoczesna, Wydawnictwo WAM, Kraków 2015, s. 71–77. Styk J., Role społeczne rodziny. Refleksje socjologiczne, „Twórczość Ludowa” 1996, nr 4, s. 9–10.
Szafraniec K., Młodzi 2011, Wydawca: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2011.
Święs K., Obraz współczesnej młodzieży w Polsce, „Warszawskie Studia Pastoralne” 2014, 9, nr 2, s. 33–54.
Tułowiecki D., Bez Boga, Kościoła i zasad? Studium socjologiczne nad religijnością młodzieży, Wydawnictwo PETRUS, Kraków 2012.
Tyszka Z., System metodologiczny wieloaspektowy integralnej analizy życia rodzinnego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2001.
Więckiewicz B., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży akademickiej. Stacjonarni studenci dziennikarstwa UKSW i UW (w druku).
Wyniki badania „Aktualne problemy i wydarzenia” (nr 289). Komunikat z badań CBOS (do użytku wewnętrznego), Warszawa 2014.
Wyniki badania „Aktualne problemy i wydarzenia” (nr 305). Komunikat z badań CBOS (do użytku wewnętrznego), Warszawa 2015.
Zieliński J., Działalność resocjalizacyjna Ochotniczych Hufców Pracy w kontekście świadomości istotnych obowiązków małżeńskich młodzieży OHP, w: Rodzina jako wartość: wzory – modele – redefinicje, red. W. Muszyński, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2015, s. 227–245.
Baniak J., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży gimnazjalnej na tle kryzysu jej tożsamości osobowej. Studium socjologiczne, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2010.
Biernat T., Dyczewski L., Sobierajski P., Szulich-Kałuża J., Wyobrażenia młodzieży w Polsce o małżeństwie, „Paedagogia Christiana” 2007, nr 1, s. 137–155.
Boguszewski R., Kontrowersje wokół różnych zjawisk dotyczących życia małżeńskiego i rodzinnego, Komunikat z badań CBOS nr 54/2008, Warszawa 2008.
Boguszewski R., Rodzina – jej współczesne znaczenie i rozumienie, Komunikat z badań CBOS” CBOS nr 33/2013,
Warszawa 2013. Boguszewski R., (Nie) religijna moralność katolików w Polscei, „Zeszyty Naukowe KUL” 2014, 54, nr 1. Boguszewski R., Religijność a zasady moralne, Komunikat z badań CBOS nr 15/2014, Warszawa 2014.
Boguszewski R., Opinie o dopuszczalności stosowania zapłodnienia in vitro, Komunikat z badań CBOS nr 96/2015, Warszawa 2015.
Boguszewski R., Feliksiak M., Gwiazda M., Kalka J., Młodzież o sobie: wartości, obyczajowość, grupy odniesienia, w: Młodzież 2013. Opinie i Diagnozy nr 28, red. M. Grabowska, J. Kalka, Warszawa 2014, s. 112–159.
Bruce S., Socjologia. Bardzo krótkie wprowadzenie, tłum. M. Stopa, Wydawca Prószyński i S-ka, Warszawa 2000.
Budzyńska E., Rodzina jako wartość? Dylematy socjologa, w: Rodzina jako wartość: wzory – modele – redefinicje, red. W. Muszyński, Wydawnictwo Adam Marszałek. Toruń 2015, s. 21–37.
Czapiński J., Indywidualna jakość i styl życia, w: Diagnoza Społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków, red. J. Czapiński, T. Panek, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa 2015, s. 183–313.
Donati P. [wystąpienie dyskusyjne], w: Rodzina we współczesnej Europie. Rola Kościoła katolickiego w procesie integracji europejskiej, red. R. Budnik, M. Góra, Wydawnictwo „Wokół nas”, Gliwice 2014, s. 135–140.
Dyczewski L., Rodzina, społeczeństwo, państwo, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1994.
Dyczewski L., Wyobrażenia młodzieży o małżeństwie i rodzinie pomiędzy tradycją a nowoczesnością, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009.
Guzik A., Marzęcki R., Stach Ł., Pokolenie ’89. Aksjologia i aktywność młodych Polaków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2015.
Hipsz N., Prawo a moralność – opinie o zachowaniach kontrowersyjnych społecznie, Komunikat z badań CBOS nr 153/2014, Warszawa 2014.
Hipsz N., Społeczne oceny alternatyw życia małżeńskiego, Komunikat z badań CBOS nr 32/2013, Warszawa 2013.
Jaguś I., Plany matrymonialne młodzieży akademickiej w Lublinie, „Małżeństwo i Rodzina” 2005, 4, nr 1–2, s. 65–68.
Jaguś I., Małżeństwo w opinii lubelskich studentów, w: Moralność współczesnego społeczeństwa polskiego. Założenia i rzeczywistość, red. J. Baniak, Redakcja Wydawnictw UAM – Wydział Teologiczny, Poznań 2008, s. 155–167.
Jasińska-Kania A., Orientacje aksjologiczne Polaków na tle europejskim, w: Jedna Polska? Dawne i nowe zróżnicowania społeczne, red. A. Kojder, Wydawnictwo WAM. Komitet Socjologii PAN, Kraków 2007, s. 111–131.
Jasińska-Kania A., Dynamika zmian wartości Polaków na tle europejskim: EVS 1990 – 1999 – 2008, w: Polska po 20 latach wolności, red. M. Bucholc, S. Mandes, T. Szawiel, J. Wawrzyniak, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011, s. 225–239.
Jasińska-Kania A., Zmiany wartości Polaków a proces transformacji, europeizacji i globalizacji, w: Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie, red. A. Jasińska-Kania, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2012, s. 318–341.
Jasińska-Kania A., Przemiany wartości Polaków, „Instytut Idei” 2014, nr 5, s. 52–58. Kamiński K., Wpływ religijności narzeczonych na poglądy dotyczące regulacji poczęć i przerywania ciąży, „Rocznik Teologii Katolickiej” 2014, T. 13, nr 2, s. 101–114.
Kamiński K., Małżeństwo i rodzina w świadomości nupturientów. Studium socjologiczne, Lublin, 2015 (mps pracy doktorskiej).
Komorska-Pudło M., Psychospołeczne uwarunkowania postaw młodzieży wobec seksualności, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2015.
Kowalczuk K., Cele i dążenia życiowe Polaków, Komunikat z badań CBOS nr 161/2010, Warszawa 2010.
Kozak J., Dzieci postmoderny? Studium socjologiczne nad religijnością studentów, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, Sandomierz 2014.
Kozak J., Małżeństwo i rodzina w świadomości nupturientów w Polsce i Wielkiej Brytanii. Studium socjologiczne na 120-lecie istnienia Polskiej Misji Katolickiej Anglii i Walii, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, Lublin 2015.
Kwak A., Od i do małżeństwa i rodziny: „czas” rodziny – „czas” jednostki, w: Wielość spojrzeń na małżeństwo i rodzinę, red. A. Kwak, M. Bieńko, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012, s. 39–60.
Kwak A., Współczesny świat zmian – alternatywy dla małżeństwa, w: Kobiety i mężczyźni w „postrodzinnym” świecie, red. E. Paprzycka, J. Czerniecka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014, s. 5–19.
Lewicka M., Wzory życiowe studentów. Małżeństwo – rodzina – formy alternatywne, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2014.
Lewicka M., Rodzina nadal wartością najwyższą? Kierunki przemian współczesnej rodziny, w: Rodzina jako wartość: wzory – modele – redefinicje, red. W. Muszyński. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2015 s. 38–49.
Majchrzak K., Kiełtyka E., Krzysiak Sz., Kobiela K., Materek M., Postawy społeczne i obyczajowe studentów Instytutu Politologii, w: Kim jesteśmy? Studenci Instytutu Politologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie w świetle badań ankietowych, red. R. Marzęcki, Ł. Stach, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2011, s. 92–116.
Mariański J., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej – stabilność i zmiana, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012.
Marody M., Jednostka po nowoczesności. Perspektywa socjologiczna, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2014.
„Relatio Synodi” III Nadzwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów: „Wyzwania duszpasterskie dla rodziny w kontekście nowej ewangelizacji” (5–19 października 2014 r.), „Wiadomości KAI” 2014, nr 44, s. 14–22.
Rola M., Świadomość moralna maturzystów lubelskich, w: Religijne wymiary życia społecznego, red. H. Mielicka-Pawłowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2013, s. 193–207.
Skoczylas K., Młodzież wiejska Kujaw Wschodnich wobec wybranych wartości moralnych, „Ateneum Kapłańskie” 2015, 164, nr 3, s. 536–551.
Sowa-Behtane E., Młodzież ponowoczesna, Wydawnictwo WAM, Kraków 2015, s. 71–77. Styk J., Role społeczne rodziny. Refleksje socjologiczne, „Twórczość Ludowa” 1996, nr 4, s. 9–10.
Szafraniec K., Młodzi 2011, Wydawca: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2011.
Święs K., Obraz współczesnej młodzieży w Polsce, „Warszawskie Studia Pastoralne” 2014, 9, nr 2, s. 33–54.
Tułowiecki D., Bez Boga, Kościoła i zasad? Studium socjologiczne nad religijnością młodzieży, Wydawnictwo PETRUS, Kraków 2012.
Tyszka Z., System metodologiczny wieloaspektowy integralnej analizy życia rodzinnego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2001.
Więckiewicz B., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży akademickiej. Stacjonarni studenci dziennikarstwa UKSW i UW (w druku).
Wyniki badania „Aktualne problemy i wydarzenia” (nr 289). Komunikat z badań CBOS (do użytku wewnętrznego), Warszawa 2014.
Wyniki badania „Aktualne problemy i wydarzenia” (nr 305). Komunikat z badań CBOS (do użytku wewnętrznego), Warszawa 2015.
Zieliński J., Działalność resocjalizacyjna Ochotniczych Hufców Pracy w kontekście świadomości istotnych obowiązków małżeńskich młodzieży OHP, w: Rodzina jako wartość: wzory – modele – redefinicje, red. W. Muszyński, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2015, s. 227–245.
Mariański, J. (2020). MAŁŻEŃSTWO I RODZINA W ŚWIADOMOŚCI POLAKÓW – ANALIZA SOCJOLOGICZNA. Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 58(4), 77–103. Pobrano z https://czasopisma.kul.pl/index.php/znkul/article/view/11404
Janusz Mariański
januszm@kul.lublin.pl
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
