EWOLUCJONISTYCZNA TEORIA KULTURY W ANTROPOLOGII SPOŁECZNEJ
Wojciech Daszkiewicz
Abstrakt
Ewolucjonizm klasyczny był pierwszą próbą syntezy oraz budowy teorii kultury w antropologii społecznej jako nauce. Do tego kierunku odnosiły się późniejsze pokolenia dokonując korekt i uzupełnień. Ewolucjoniści dali pierwsze próby ujęć teoretycznych zakładając jedność psychiki ludzkiej jako punkt wyjścia do badań porównawczych. Wypracowali aparaturę pojęciową, która weszła w skład wyposażenia każdego antropologa (endo- i egzogamia, totemizm, tabu, animizm, mana itd.). Ewolucjonizm stanowi dziś niewątpliwie historię antropologii i nikt na serio nie mógłby uprawiać tej nauki w oparciu o hipotezy, jakimi posługiwali się jego przedstawiciele.
Słowa kluczowe:
ewolucja kulturowa, przeżytek kulturowy, egzogamia, tabu, totemizm, teoria kulturyBibliografia
Bachofen J.J., Matriarchat, Studium na temat ginajkokracji świata starożytnego podług natury religijnej i prawnej, tłum. R. Reszke, Warszawa 2007.
Bastian A., Ethnische Elementargedanken in der Lehre vom Menschen, Berlin 1896.
Barnard A., Antropologia. Zarys teorii i historii, przeł. S. Szymański, Warszawa 2006.
Chmielewski P., Kultura i ewolucja, Warszawa 1988.
Frazer J.G., Złota gałąź, przeł. H. Krzeczkowski, Warszawa 1978.
Gładkowski K., Etnologia. Koncepcja teoretyczno-metodologiczna Stanisława Poniatowskiego 1884–1945, Olsztyn 2001.
Graebner F., Methode der Ethnologie, Heidelberg 1911.
Gruchoła M., Kultura w ujęciu socjologicznym, „Roczniki Kulturoznawcze” 1 (2010), s. 95–113.
Krawczak E., Antropologia kulturowa. Klasyczne kierunki, szkoły i orientacje, Lublin 2007.
Lowie R.H., The History of Ethnological Theory, New York 1937.
Mach Z., Metoda intensywnych badań terenowych w historii antropologii społecznej, w: Antropologia społeczna Bronisława Malinowskiego, red. M. Flis, A. Paluch, Warszawa 1985, s. 34–49.
Malinowski B., Kultura, tłum. A. Waligórski, w: A. Paluch, Malinowski, Warszawa 1981.
Malinowski B., Szkice z teorii kultury, tłum. H. Buczyńska, H. Stasiak, T. Święcka, Warszawa 1958.
Malinowski B., Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji. Miłość, małżeństwo i życie rodzinne u krajowców z Wysp Trobrianda Brytyjskiej Nowej Gwinei, tłum. J. Chałasiński, A. Waligórski, (Dzieła, t. 2), Warszawa 1980.
McLennan J.F., Primitive Marriage, An Inquiry into the Origin of the Form of Capture in Marriage Ceremonies, Edinburgh 1865.
Morgan L.H., Społeczeństwo pierwotne, czyli badanie postępu ludzkiego od dzikości, poprzez barbarzyństwo do cywilizacji, tłum. A. Bąkowska, Warszawa 1887.
Morgan L.H., Liga Ho-de’no-sau-nee, czyli Irokezów, tłum. B. Hlebowicz, Kęty 2011.
Nowicka E., Głowacka-Grajper M., Słowo wstępne, w: Świat człowieka – świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, red. E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, Warszawa 2009, s. 9–67.
Olszewska-Dyoniziak B., Bronisław Malinowski twórca nowoczesnej antropologii społecznej, Zielona Góra 1996.
Paluch A., Mistrzowie antropologii społecznej, Warszawa 1991. Poniatowski S., O metodzie historycznej w etnologii i znaczeniu jej wyników dla historii, „Przegląd Historyczny” 21 (1917–1918), s. 303–319.
Poniatowski S., Semantyka zagadnień i kierunków socjologicznych, „Przegląd Filozoficzny” 25 (1922), s. 157–183.
Powell J.W., Sketch of Lewis H. Morgan, President of the American Association for the Advancement of Science, „The Popular Science Monthly” 18 (1880), s. 114–121.
Radziszewski I., Geneza religii w świetle nauki i filozofii, Włocławek 1911. Schmidt W., Die kulturhistorische Methode in der Ethnologie, „Anthropos” 6 (1911), s. 1010–1036.
Schmidt W., Der Ursprung der Gottesidee. Eine historisch-kritische und positive Studie, Bd. 1, Münster 1912.
Schmidt W., Handbuch der vergleichenden Religionsgeschichte; Handbuch der Methode der kulturhistorischen Ethnologie, Münster 1937.
Tooker E., Lewis H. Morgan on Iroquois Material Culture, Tuscon-London 1994. Tylor E.B., Antropologia. Wstęp do badania człowieka i cywilizacji, tłum A. Bąkowska, Warszawa 1889.
Tylor E.B., Cywilizacja pierwotna. Badania rozwoju mitologji, filozofji, wiary, mowy, sztuki i zwyczajów, t. 1, tłum. Z.A. Kowerska, Warszawa 1896.
Waligórski A., Antropologiczna koncepcja człowieka, Warszawa 1973.
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
