Dziadkowie jako znaczący inni w biograficznym doświadczeniu parentyfikacji
Abstrakt
We współczesnych społeczeństwach coraz rzadziej mamy do czynienia z rodzinami wielopokoleniowymi, standardem zaś są rodziny nuklearne, a zatem wąskie systemy obejmujące podsystem rodzicielski i dziecięcy. Gdy w takiej strukturze dochodzi do zakłóceń, kryzysów są to sytuacje sprzyjające mechanizmowi odwracania ról (parentyfikacji). Polega on na czerpaniu przez system z dostępnych mu zasobów, a więc przenoszeniu odpowiedzialności i zadań przynależnych dorosłym na dzieci. Przedmiotem niniejszego opracowania jest szersze postrzeganie rodziny, uwzględniające jej otoczenie, a więc dziadków. Na podstawie narracji autobiograficznych ludzi, którzy doświadczyli parentyfikacji w dzieciństwie, dokonano rekonstrukcji i analizy ich roli jako osób znaczących dla wnuków. Dziadkowie wspierali swoich wnuków, pełnili funkcję strażników rodziny, zapewniali poczucie bezpieczeństwa, wyposażając osoby parentyfikowane w pozytywne doświadczenia i wspomnienia związane z dzieciństwem.
Słowa kluczowe:
Znaczący inni, dziadkowie, parentyfikacjaBibliografia
Appelt K., Współcześni dziadkowie i ich znaczenie dla rozwoju wnuków, w: Szanse rozwoju w okresie późnej dorosłości, red. A. Brzezińska, K. Ober-Łopatka, R. Stec, K. Ziółkowska, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2007, s. 79–95.
Bakiera L., Harwas-Napierała B., Wzory osobowe w rozwoju człowieka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016.
Brzezińska A.I., Jak przebiega rozwój człowieka, w: Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, red. taż, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2013, s. 21–39.
CBOS, Preferowane i realizowane modele życia rodzinnego w Polsce. Komunikat z badań nr 46/2019, oprac. Marta Bożewicz, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2019.
CBOS, Rola dziadków w naszym życiu. Komunikat z badań nr BS/8/2012, oprac. K. Kowalczuk, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2012.
Chase S.H., Wywiad narracyjny. Wielość perspektyw, podejść, głosów, w: Metody badań jakościowych, t. 2, red. N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, s. 15–55.
Chojnacka B., Doświadczenie parentyfikacji. Perspektywa biograficzna, Oficyna Wydawnicza IMPULS, Kraków 2021.
Chojnacka B., Przekraczanie granic subsystemowych w rodzinie – analiza doświadczeń młodych opiekunów (young carers) w kontekście praw dziecka, „Paedagogia Christiana” 2021, nr 2(50), s. 143–164. DOI: 10.12775/PCh.2022.018.
Ciuk S., Latusek-Jurczak D., Etyka w badaniach jakościowych, w: Badania jakościowe, t. 1: Podejścia i teorie, red. D. Jemielniak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
DiCaccavo A., Working with Parentification: Implications for Clients and Counselling Psychologists, “Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice” 2006, no. 79(3), s. 469–478. DOI: 10.1348/147608305X57978. (Crossref)
Dyczewski L., Rodzina twórcą i przekazicielem kultury, TN KUL, Lublin 2003.
Earley L., Cushway D., Parentified Child, “Clinical Child Psychology and Psychiatry” 2002, no. 7(2), s. 163–178. DOI: 10.1177/1359104502007002005. (Crossref)
Hooper L.M., Expanding the Discussion Regarding Parentification and Its Varied Outcomes: Implications For Mental Health Research and Practice, “Journal of Mental Health Counseling” 2007, no. 29(4), s. 322–337. DOI: 10.1201/9781315225302-3. (Crossref)
Jurkovic G.J., Lost Childhoods: The Plight of the Parentified Child, Brunner/Mazel, New York 1997.
Kim H., Rose K.M., Concept Analysis of Family Homeostasis, “Journal of Advanced Nursing” 2014, no. 70(11), s. 2450–2468. DOI: 10.1111/jan.12496. (Crossref)
Kozerska A., Miszczak E., Napora E., Zaangażowanie dziadków w ocenie wnuków z rodzin samotnych matek, „Kultura i Edukacja” 2015, nr 1(107), s. 231–246.
Kwak A., Społeczny i indywidualny wymiar rodzicielstwa, w: Rodzicielstwo: między domem, prawem, służbami społecznymi, red. taż, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2008, s. 18–39.
Minuchin S., Families and Family Therapy, Routledge, New York 2012.
Minuchin S., Montalvo B., Guerney B., Schumer F., Families of the Slums, Basic Books, New York 1967.
Napora E., Relacje z dziadkami w retrospekcyjnych badaniach dorosłych wnucząt, „Psychologia Wychowawcza” 2016, nr 10, s. 84–97. DOI: 10.5604/00332860.1234503.
Pieńkos M., Dziadkowie w wychowaniu wnuków na podstawie opinii osób młodych i starszych, „Forum Pedagogiczne” 2015, nr 2, s. 279–289. (Crossref)
Riessman C.K., Quinney L., Narrative in Social Work: A Critical Review, “Qualitative Social Work” 2005, no. 4(4), s. 391–412. DOI: 10.1177/147332500505864. (Crossref)
Sang J., Cederbaum J.A., Hurlburt M.S., Parentification, Substance Use, and Sex among Adolescent Daughters from Ethnic Minority Families: The Moderating Role of Monitoring, “Family Process” 2013, no. 53(2), s. 252–266. (Crossref)
Schier K., Dorosłe dzieci. Psychologiczna problematyka odwrócenia ról w rodzinie, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2015.
Schütze F., Biographieforschung und Narratives Interview, „Neue Praxis” 1983, no. 3, s. 283–293.
Sęk H., Cieślak R., Wsparcie społeczne – sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane koncepcje teoretyczne, w: Wsparcie społeczne, stres i zdrowie, red. ciż, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
Sullivan H.S., Conceptions of Modern Psychiatry, Oxford, England 1947, cyt za: A.M. Colman, Słownik psychologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Twardowski A., Rola dziadków we wspomaganiu rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami, w: Wspomaganie rozwoju dzieci z rzadkimi zespołami chromosomowymi, red. tenże, Wydawnictwo Naukowe PTP, Poznań 2008, s. 37–53.
Wawrzyniak J.K., Opiekuńczo-wychowawcza rola dziadków w rodzinie, „Pedagogika Rodziny” 2011, nr 1(2), s. 95–103.
Uniwersytet Szczeciński https://orcid.org/0000-0002-5635-3126
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
