Samozatrudnienie jako forma aktywności zawodowej osób 50 plus z perspektywy badań sytuacji pracy
Jagoda Jezior
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-3357-8821
Abstrakt
Artykuł jest poświęcony problematyce działalności gospodarczej na własny rachunek rozpatrywanej w kontekście zmian dokonujących się na polskim rynku pracy oraz znaczenia zjawiska samozatrudnienia w rozwiązywaniu kwestii bezrobocia i aktywizacji zawodowej. Zgodnie z przyjętą perspektywą badawczą uwaga została skoncentrowana na sytuacji pracy osób prowadzących działalność gospodarczą, zwłaszcza jednoosobową. Jakkolwiek celem analizy był opis wybranych aspektów sytuacji pracy osób z kategorii określanej jako 50 plus, to w celach porównawczych uwzględniono przedstawicieli młodszych grup wiekowych. Materiał źródłowy pochodzi z badań sondażowych wykonanych w latach 2011 i 2019 w województwie lubelskim. Omówienie wyników tych badań napotyka na ograniczenia spowodowane m.in. dyferencjacją zbiorowości osób samozatrudnionych, podobnie jak kategorii 50 plus, ale też właściwościami prób badawczych. Niemniej wykazano charakterystyczne różnice sytuacji pracy ze względu na wiek, w tym (późny) wiek podejmowania własnej działalności gospodarczej. Wobec procesu starzenia się polskiego społeczeństwa i zmian równowagi pokoleniowej na rynku pracy należy również podkreślić istotny wpływ samozatrudnienia na możliwości wykorzystania potencjału starszych uczestników tego rynku oraz formowanie wzorów aktywności zawodowej.
Słowa kluczowe:
działalność gospodarcza na własny rachunek, samozatrudnienie, sytuacja pracy, kategoria 50 plus, aktywność zawodowaBibliografia
Bąk E., Nietypowe formy zatrudnienia na rynku pracy, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009.
Bylok F., Swadźba U., Walczak-Duraj D., Praca i konsumpcja w perspektywie tworzenia ładu aksjonormatywnego, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 2017.
Carland J.W., Hoy F., Boulton W.R., Carland J.A.C., Differentiating Entrepreneurs from Small Business Owners: A Conceptualization, w: Entrepreneurship: Concepts, Theory and Perspective, eds. Á. Cuervo, D. Ribeiro, S. Roig, Springer, Bancaja, Berlin 2007, s. 73–81, DOI: 10.1007/978-3-540-48543-8_3. (Crossref)
Cieślik J., Samozatrudnienie w Polsce na tle tendencji ogólnoświatowych: wyzwania w sferze polityki wspierania przedsiębiorczości i zabezpieczenia emerytalnego przedsiębiorców, „Studia BAS” 2019, nr 2 (58), s. 9–28, DOI: 10.31268/StudiaBAS.2019.10. (Crossref)
Dawson Ch., Henley A., “Push” versus “Pull” Entrepreneurship: An Ambiguous Distinction?, “International Journal of Entrepreneurial Behaviour & Research” 2012, no. 18 (6), s. 697–719, DOI: 10.1108/13552551211268139. (Crossref)
Duraj T., Przyszłość cywilnoprawnych stosunków zatrudnienia, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 2019, nr 88, s. 5–16, DOI: 10.18778/0208-6069.88.01. (Crossref)
Eurofound, Labour Market Change: Trends and Policy Approaches Towards Flexibilisation. Challenges and prospects in the EU series, Publications Office of the European Union, Luxembourg 2020, https://www.eurofound.europa.eu/ (dostęp: 29.07.2023).
Glinka B., Kulturowe uwarunkowania przedsiębiorczości w Polsce, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008.
Hoogendoorn B., van der Zwan P., Thurik R., Sustainable Entrepreneurship: The Role of Perceived Barriers and Risk, “Journal of Business Ethics” 2019, no. 157, s. 1133–1154, DOI: 10.1007/s10551-017-3646-8. (Crossref)
Janicka K., Sytuacja pracy a struktura społeczna. W poszukiwaniu nowego wymiaru pozycji społeczno-zawodowej, IFiS PAN, Warszawa 1997.
Jezior J., Społeczno-kulturowe i rynkowe czynniki kształtowania sytuacji pracy przedsiębiorców: na podstawie badań małych firm w województwie lubelskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2009.
Jezior J., Sytuacja pracy na własny rachunek – cechy i uwarunkowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2022.
Kubot Z., Podmioty stosunku pracy, w: Prawo pracy. Zarys wykładu, red. Z. Kubot, T. Kuczyński, Z. Masternak, H. Szurgacz, Difin, Warszawa 2005, s. 82–89.
Maksim M., Wiśniewski Z., Innowacyjne metody przeciwdziałania bezrobociu osób starszych, „Rynek Pracy” 2019, nr 3 (170), s. 7–14, https://rynekpracy.praca.gov.pl/api/files/view/1771705.pdf (dostęp: 4.09.2023).
Musiała A., Prawna problematyka świadczenia pracy przez samozatrudnionego ekonomicznie zależnego, „Monitor Prawa Pracy” 2014, nr 2, s. 69–73.
Musiała A., Zatrudnienie niepracownicze, Difin, Warszawa 2011.
Niewiadomska A., Samozatrudnienie jako forma rozwoju przedsiębiorczości osób starszych w Polsce, „Edukacja Ekonomistów i Menadżerów” 2016, nr 3 (41), s. 89–104.
Popowska M, „Srebrni przedsiębiorcy” w świetle badań europejskich, „Przedsiębiorstwo we współczesnej gospodarce – teoria i praktyka” 2014, nr 1, s. 29–37.
Richert-Kaźmierska A., Dyskryminacja versus admiracja. Pracownicy w starszym wieku w wybranych teoriach i koncepcjach ekonomicznych, „Optimum. Studia Ekonomiczne” 2018, nr 1 (91), s. 16–32, DOI: 10.15290/oes.2018.01.91.02. (Crossref)
Richert-Kaźmierska A., Wasilczuk J., Zatrudnienie czy samozatrudnienie – dylematy wspierania aktywności zawodowej osób starszych, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2014, nr 1 (167), s. 148–155.
Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2022, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2022, https://stat.gov.pl/ (dostęp: 10.08.2023).
Samozatrudnienie: analiza wyników badań, red. Drozdowski R., Matczak P., Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Radom 2004.
Savickas M.L., Career Construction Theory and Practice, w: Career Development and Counseling. Putting Theory and Research to Work, eds. S.D. Brown, R.W. Lent, John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey 2013, s. 147–184, https://www.hzu.edu.in/uploads/2020/9/Career%20Development%20and%20Counseling_%20Putting%20Theory%20and%20Research%20to%20Work.pdf (dostęp: 29.07.2023).
Skrzek-Lubasińska M., Dyskusja nad pojęciem „samozatrudnienie”. Problemy definicyjne i analityczne, w: Samozatrudnienie: konieczność czy wybór przedsiębiorczych?, red. M. Skrzek-Lubasińska, R. Sobiecki, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2017, s. 13–39.
Skrzek-Lubasińska M., Gródek-Szostak Z., Różne oblicza samozatrudnienia, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2019.
Słomczyński K.M., Kohn M.L., Sytuacja pracy i jej psychologiczne konsekwencje. Polsko-amerykańskie analizy porównawcze, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1988.
Sobolewska-Poniedziałek E., Przedsiębiorczość osób starszych. Implikacje dla rozwoju srebrnej gospodarki, w: Preparation to Ageing and Old Age, red. M. Šerák, Ł. Tomczyk, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków 2019, s. 159–184, DOI: 10.24917/9788395373725.7.
Starzenie się społeczeństwa – wyzwanie dla rynku pracy, aktywizacja pracowników 50+ (prac. zbior.), PARP 2020, https://www.parp.gov.pl/storage/publications/pdf/Starzenie_sie_spoleczenstw.pdf (dostęp: 28.03.2023).
Swadźba U., Social Attitudes Towards Professional Work of the 55+ Generation. Comparative Analysis of Poland, the Czech Republic, and Hungary, “Economics & Sociology” 2022, vol. 15, no. 1, s. 23–39, DOI: 10.14254/2071-789X.2022/15-1/2. (Crossref)
Szaban J., Skrzek-Lubasińska M., Self-Employment and Entrepreneurship: A Theoretical Approach, “Journal of Management and Business Administration. Central Europe” 2018, no. 2 (26), s. 89–120, DOI: 10.7206/jmba.ce.2450-7814.230. (Crossref)
Szafraniec K., Pokolenia i polskie zmiany: 45 lat badań wzdłuż czasu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2022. (Crossref)
Szukalski P., Czy obniżenie wieku emerytalnego w 2017 r. spowodowało spadek aktywności zawodowej wśród starszych pracowników?, „Rynek Pracy” 2020, nr 4 (175), s. 43–53.
Tarnawa A., Zbierowski P., O badaniu GEM, w: Raport z badania Global Entrepreneurship Monitor Polska 2021, red. A. Tarnawa, PARP, Warszawa 2021.
The Missing Entrepreneurs 2021: Policies for inclusive entrepreneurship and self employment, OECD Publishing, Paris 2021, DOI: 10.1787/71b7a9bb-en (dostęp: 17.06.2023). (Crossref)
Urbaniak B., Starzejąca się generacja pracowników na rynku pracy, w: Problemy społeczne. Trwałość i zmienność w dynamicznej rzeczywistości. Księga jubileuszowa z okazji 45-lecia pracy naukowej i dydaktycznej Profesor Jolanty Grotowskiej-Leder, red. A. Kacprzak, M. Gońda, I. Kudlińska-Chróścicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2022, s. 223–240, DOI: 10.18778/8220-767-5.14. (Crossref)
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, Dz. U. 2004 Nr 173, poz. 1807.
Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, Dz. U. 2018 poz. 646, z późn. zm.
Wach K., Przedsiębiorczość seniorów jako komponent przedsiębiorczości inkluzywnej: wstępna synteza, „Horyzonty Wychowania” 2015, nr 32 (14), s. 99–112, DOI: 10.17399/HW.2015.143205.
Walczak-Duraj D., Miejsce pracy w systemie wartości. Wyzwania wynikające z rozwoju technologii cyfrowych, „Zeszyty Naukowe KUL” 2019, 62, 4 (248), s. 91–115, DOI: 10.31743/zn.2019.62.4.05. (Crossref)
Walczak-Duraj D., Zmiany współczesnej pracy, zawodów i profesji, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 2022, nr 81, s. 5–27, DOI: 10.18778/0208-600X.81.01. (Crossref)
Wasilczuk J.E., Starzejący się przedsiębiorca w Polsce i na świecie, „Przedsiębiorstwo we współczesnej gospodarce – teoria i praktyka” 2014, nr 1, s. 51–59.
Wiśniewski J., Istota samozatrudnienia, „Studia z Zakresu Prawa, Administracji i Zarządzania” 2013, nr 3 (16), s. 35–59.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0003-3357-8821
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
