Obrzędy i rytuały inicjacyjne w Casamance (Senegal). Analiza etnohistoryczna
Adam Pomieciński
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-1788-1065
Moustapha Sall
Uniwersytet Cheikh Anta Diop w Dakarze , SenegalAbstrakt
W artykule przedstawiono wybrane elementy organizacji społecznej i kulturowej niektórych grup (Baynounk i Diola) żyjących obecnie w Casamance, regionie położonym w południowo-zachodniej części Senegalu. Na podstawie danych historycznych oraz antropologicznych ukazano chronologię osadnictwa w regionie oraz jego specyfikę. Owa „specyfika” interpretowana jest przez pryzmat obrzędów i rytuałów inicjacyjnych (także przedinicjacyjnych) u Baynounk i Diola. Rytuały te mają istotne znaczenie w kontekście kulturowych różnic, które podnoszone są w sytuacji konfliktu i dążeń separatystycznych mieszkańców Casamance. Są one wciąż bardzo żywe, pomimo zachodzących procesów modernizacyjnych wzmacniają ich tożsamości regionalne. Tekst oparty został na dostępnych źródłach historycznych oraz materiałach etnograficznych pozyskanych podczas kilku wyjazdów terenowych do Casamance w Senegalu.
Słowa kluczowe:
obrzędy, rytuały, Casamance, Senegal, Baynounk, DiolaBibliografia
Becker C., Martin V., Essai sur l’histoire du Saaloum, „Revue Sénégalaise d’Histoire” 1981, nr 1 (2), s. 3–24.
Bérenger-Féraud J.L., Les peuplades de la Sénégambie: histoire, ethnographie, mœurs et coutumes, légendes, etc., E. Leroux, Paryż 1879.
Bodian M., Le lien diasporique à l’épreuve de la transformation des rituels chez les immigrés diola en Europe, „Hommes & Migrations” 2021, nr 1 (1332), s. 189–196. (Crossref)
Boulègue J., L’ancien royaume du Kasa (Casamance), „BIFAN” 1980, nr 42 (3), s. 475–486.
Brooks G., Landlords and Strangers: Ecology, Society and Trade in Western Africa, 1000–1630, Westview Press, Boulder, Colo 1993.
Bühnen S., Place Names and Historical Source: An Introduction with Examples From Southern Senegambia and Germany, “History of Africa” 1992, no. 19, s. 45–110. (Crossref)
de Lespinay C., La disparition de la langue Baynunk: fin d’un peuple ou processus irreversible, „Centre de Recherches Africaines” 1987, nr 5, s. 2–29.
de Lespinay C., Un lexique Bagnon-Floupe de la fin du XVIIe siècle: Apport à l’Histoire du Peuplement de la Casamance, w: Migrations Anciennes et Peuplement Actuel des Côtes Guinéennes, red. G. Gaillard, L’Harmattan, Paryż, s. 193–213.
de Sapir O.L., Shell Middens of Lower Casamance and Problems of Diola Protohistory, “West African Journal of Archaeology” 1971, no. 1, s. 23–54.
Diagne A.M., Notes sur les coutumes des Diola du Fogny Oriental, „Bulletin de l’Enseignement de l’AOF” 1933, nr 83, s. 85–192.
Durkheim É., Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii, tłum. A. Zadrożyńska, PWN Warszawa 1990.
Hecquard H., Voyage sur la côte et dans l’intérieur de l’Afrique occidentale, Imprimerie Bénard et Cie, Paryż 1855.
Konarski M., Casamance – wojna księdza Senghora, 21 luty 2008, Portal Spraw Zagranicznych, https://psz.pl/116-bezpieczenstwo/maciej-konarski-casamance-wojna-ksiedza-senghora (dostęp: 05.09.2023).
Lévi-Strauss C., Myśl nieoswojona, tłum. A. Zajączkowski, PWN, Warszawa 1969.
Lightfoot K.G., Martinez A., Frontiers and Boundaries in Archaeological Perspective, “Annual Review of Anthropology” 1995, no. 24, s. 471–492. (Crossref)
Maclaud Dr., Notes anthropologiques sur les Diola de la Casamance, „L’Anthropologie” 1907, nr 18, s. 69–98.
Mané M., Contribution à l’histoire du Kaabu, des origines au XIXe siècle, „BIFAN” 1878, nr B 40/1, s. 87–159.
Mark P., Art, Ritual, and Folklore: Dance and Cultural Identity among the Peoples of the Casamance, „Cahiers d’études africaines”, nr 136 (34), s. 563–584. (Crossref)
Mark P., Les Portugais de la Sénégambie et de Bissau. Identité et architecture, w: Migrations Anciennes et Peuplement Actuel des Côtes Guinéennes, red. G. Gaillard, L’Harmattan, Paryż 2000, s. 467–485.
Monod T., da Mota T., Mauny R., Description de la Côte Occidentale d’Afrique (Sénégal au Cap de Monte, Archipels) par Valentin Fernandes (1506–1510), Bissau 1951.
Ndiaye A., Casamance: le pouvoir des femmes du bois sacré, „Le Monde Afrique” 2015, https://www.lemonde.fr/afrique/article/2015/12/16/casamance-le-pouvoir-des-femmes-du-bois-sacre-3-3_4833051_3212.html (dostęp: 10.09.2023).
Pélissier P., Les paysans du Sénégal. Les civilisations agraires du Cayor à la Casamance, Imprimerie Fabrègue, Saint Yrieix 1966.
Pomieciński A., Vorbrich R., Człowiek i piroga. Rybołówstwo rzemieślnicze w Senegalu, Muzeum Etnograficzne w Toruniu, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań–Toruń 2021.
Roche C., Conquête et résistance des peuples de Casamance, NEA, Dakar 1976.
Roche C., Histoire de la Casamance. Conquête et résistance: 1850–1920, Karthala, Paryż 1985.
Sall M., Histoire et Archéologie du peuplement Baynounk en Basse-Casamance (Sud-Ouest, Sénégal), w: La construction historique de l’espace du Sénégal XIe-XVIe siècle, red. R. Fall, M. Fall, M. Mané, HGS Editions, Dakar 2019, s. 583–601.
Sall M., Les réseaux commerciaux baynounk en Sénégambie (Afrique de l’Ouest) du VIIIe au XVIIe siècle, w: The Sea in History. The Medieval World. La mer dans l’histoire. Le moyen-âge, red. M. Balard, C. Buchet, Boydell & Brewer Incorporated, Rochester 2017, s. 654–666. (Crossref)
Schefer C., Cada Mosto (Alvise de). Relation des voyages à la côte occidentale d’Afrique (1445–1471), Leroux, Paryż 1895.
Thomas L.V., Les Diola. Essai d’analyse fonctionnelle sur une population de Basse Casamance, IFAN, Dakar 1959.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0002-1788-1065
Uniwersytet Cheikh Anta Diop w Dakarze
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
