Axiological problems emerging from contemporary Polish literature. The case of Jakub Żulczyk’s prose
Dorota Kulczycka
Abstract
The author of the article proposes the thesis that contemporary Polish literature, in many instances that include the prose and screenplays of Jakub Żulczyk, does not merely diagnose a particular moral condition of Polish society, but also generates it. Pierre F. Bourdieu’s term „symbolic violence” aptly describes this process, which involves the creation of negative or pathological behaviours. What is particularly dangerous is an increasing vulgarization of literary language, which proceeds according to the principle of the vicious circle: the author is initially inspired by the language of the street, which he subsequently enriches with new vulgar expressions. Those are, in turn, incorporated in the language. The impact of this kind of literature on the readers appears to be consistent with processes recognized by psychology such as priming, modelling, and developing scripts. Although the article makes references to Jakub Żulczyk›s prose, the phenomena it describes are not restricted to Polish literature, but universal. What might interest foreign readers are the psychological consequences of reading popular novels which exhibit the features and tendencies on which the article focuses.
Keywords:
Polish prose, axiology, reception of a literary work, modeling, priming, scriptsReferences
„Gazeta Międzyszkolna”, 8 sierpnia 2016, http://www.gazetamiedzyszkolna.pl/2016/08/08/czytelnictwo-az-86-mlodych-ludzi-czyta-ksiazki/, [dostęp: 2018-04-05].
„Newsweek Polska”, 21 kwietnia 2017. Zob.: http://www.newsweek.pl/styl-zycia/raport-czytelnictwa-w-polsce-ile-ksiazek-czytaja-polacy-,artykuly,409201,1.html, [dostęp: 2018-04-05].
Belcer A., Promowanie czytelnictwa i bibliotek z pomysłem: przegląd wybranych akcji czytel-niczych, „Podkarpackie Studia Biblioteczne”, Nr 4 (2015), http://psb.ur.edu.pl/sites/default/files/pdf/promowanie_czytelnictwa_i_bibliotek_z_pomyslem.pdf, [dostęp: 2018-06-21].
Biblia Wujka – Pismo święte Starego i Nowego Testamentu, w przekładzie polskim W.O. Ja-kuba Wujka S.J., tekst poprawili oraz wstępami i krótkim komentarzem opatrzyli: ks. S. Styś S.J., ks. W. Lohn S.J., Kraków 1962.
Bronk A. SVD, Krajobraz postmodernistyczny, „Ethos” Rok 9, 1996 nr 1-2 (33-34), s. 79-100.
Chrońmy dzieci i młodzież przed pornografią, http://www.citizengo.org/pl/157711-do-ministra-cyfryzacji-szanowny-panie-ministrze-w-obliczu-ogolnej-dostepnosci-internetu-bez, [dostęp: 2018-03-10].
Dzięki odstawieniu używek odzyskałem pracę (https://www.youtube.com/watch?v=YRLbV947O7s - dostęp: 2018-05-11).
Farnicka M., Liberska H., Niewiedział D., Psychologia agresji, wybrane problemy, Warszawa 2016.
Farnicka M., Przemiany realizacji zadań rozwojowych. Ewolucja czy rewolucja?, Zielona Góra 2011.
Godlewska P., Świecki seksuolog: pornografia może doprowadzić do końca Kościoła!, [wy-wiad z Bogdanem Stelmachem], aktualizacja 18.12.2017, [dostęp: 2018-06-20].
Gołaszewska M., Kim jest artysta?, Warszawa 1986.
Gołaszewska M., Estetyka i antyestetyka, Warszawa 1984.
Gołaszewska M., Kryzys estetyki?, Kraków 1983.
Grzegorczyk A., Anioł po katastrofie, Warszawa 1995.
Horubała A., Cienka zupka Gretkowskiej, „Do Rzeczy. Tygodnik Lisickiego”, nr 35/237, 28 sierpnia – 3 września 2017, s. 40-42.
Horubała A., Żulczyk rządzi!, „Do Rzeczy. Tygodnik Lisickiego”, nr 19/221, 8-14 maja 2017, s. 42-44 – recenzja książki, Wzgórze psów.
http://bibliotekachojnice.pl/hasla-promujace-czytanie-ksiazek/; https://zsgsiedlec.wordpress.com/2016/05/03/nagrodzone-hasla-reklamujace-biblioteke-i-czytanie/; [dostęp: 2018-06-21].
Jazownik L., Wyzwolić moc lektury. Aksjologiczno-dydaktyczny sens dzieła literackiego, Zie-lona Góra 2004.
Kahneman D., Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, tł. P. Szymczak, Poznań 2002.
Kobieta śmierdząca człowiekiem, [z Jakubem Żulczykiem] rozmawiały A. Drotkiewicz i A. Dziewit-Meller, „Wysokie Obcasy”, 30 listopada 2008, http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,96856,5992077,Kobieta_smierdzaca_czlowiekiem.html, [dostęp: 2018-05-06].
Koch S., Psychologia wobec przejawiających się koncepcji jednolitej wiedzy, tłum. R. Sta-chowski, w: Behawioryzm i fenomenologia, red. T.W. Wann, (różni tłumacze), Kraków 2002, s. 11-62.
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, wydanie jedenaste, Wie-dza Powszechna, Warszawa 1980.
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, wydanie jedenaste, War-szawa 1980.
Koszewska A., Koncepcja antropologiczna zawarta w rozprawie Osoba i czyn Karola Wojtyły jako podstawa refleksji o twórczości artystycznej, w: Kultura nie tylko literacka. W kręgu myśli Karola Wojtyły –Jana Pawła II, część 2, „Scripta Humana” t. 10, redakcja naukowa D. Kulczycka i A. Seul, Zielona 2018.
Krahé B., Agresja, przekł. J. Suchecki, Gdańsk 2005.
Lorenz K., Odwrotna strona zwierciadła. Próba historii naturalnej ludzkiego poznania, tłum. K. Wolicki, seria Biblioteka Myśli Współczesnej, http://www.objawienia.pl/sub/lorenz/lorenz0.html, [dostęp: 2018-04-18].
Lyotard J.-F., Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy, przeł. M. Kowalska i J. Mi-gasiński, Warszawa 1997.
Mądrzycki T., Psychologiczne prawidłowości kształtowania się postaw, Warszawa 1977.
Mead G. H., Umysł, osobowość i społeczeństwo, przeł. Z. Wolińska, wstępem opatrzyła A. Kłoskowska, Warszawa 1975.
Niwińska A., Ocalić od porno, „Do Rzeczy. Tygodnik Lisickiego”, nr 2/255, z 8-14 stycznia 2018 r., s. 36-37. Bogdan Stelmach, seksuolog: Pornografia powoduje przewlekłą chorobę mózgu, 10 lutego 2017, http://telewizjarepublika.pl/bogdan-stelmach-seksuolog-pornografia-powoduje-przewlekla-chorobe-mozgu,44417.html, [dostęp: 2018-06-20].
O wartościowaniu w badaniach literackich, pod red. S. Sawickiego, W. Panasa, Lublin 1986.
Sawicki S., Chrześcijańskie wartości poezji Norwida, Lublin 1986.
Sawicki S., Wartość - sacrum - Norwid, Lublin 1994.
Shattuck R., Wiedza zakazana. Od Prometeusza do pornografii, przekład M. Borowska, Kra-ków 1999.
Skinner B. F., Poza wolnością i godnością, przeł. W. Szelenberger, przedmową opatrzył J. Szacki, Warszawa 1978.
Skinner B. F., Pół wieku behawioryzmu, tłumaczenie Jerzy Siuta, w: Behawioryzm i fenome-nologia…, s. 99-135.
Słowacki J., Beniowski, oprac. A. Kowalczykowa, BN seria I nr 13/14, Wrocław 1996.
Stróżewski W., W kręgu wartości, Kraków 1992.
Szahaj A., Co to jest postmodernizm?, „Ethos” Rok 9, 1996 nr 1-2 (33-34), s. 63-78.
Tavris C., Wade C., Psychologia. Podejścia oraz koncepcje, przekł. J. Gilewicz, Warszawa 1999.
Taylor Ch., Etyka autentyczności, przekład A. Pawelec, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 1996.
Wóycicki K., Rozbiór literacki w szkole. Podręcznik dla nauczycieli, Warszawa 1921.
Wysocki G., Nie jestem polskim Kingiem ani Tarantino. Jak to w ogóle brzmi?, [wywiad z Jakubem Żulczykiem], 10 listopada 2017, https://magazyn.wp.pl/artykul/jakub-zulczyk-nie-jestem-polskim-kingiem-ani-tarantino-jak-to-w-ogole-brzmi, [dostęp: 2018-03-12].
Żulczyk J., Instytut, Kraków 2010.
Żulczyk J., Radio Armageddon, Warszawa 2015.
Żulczyk J., Ślepnąc od świateł, Warszawa 2015.
Żulczyk J., Wzgórze psów, Warszawa 2017. Żulczyk J., Zmorojewo. Powieść fantastyczno-przygodowa, Warszawa 2011.
Żulczyk J., Zrób mi jakąś krzywdę, Warszawa 2018.
License
This is an open access journal.
Beginning with Issue 1/2024, all texts published under a Creative Commons Attribution CC BY 4.0 licence.
The texts in Issues from 3/2018 to 4/2023 are published under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives CC BY-NC-ND 4.0 licence.
For aricles till 2/2018 your use is permitted by an applicable exception or limitation – see: Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
