UWAGI NA TEMAT „RYTUAŁÓW OFIAROWANIA” I SZTUKI PERFORMANCE
Jolanta Męderowicz
Abstrakt
Roli odwzorowań czy raczej zapożyczeń form gestów rytualnych nie sposób pominąć w przestrzeni sztuki. Ważne okazują się tu zwłaszcza odniesienia do kategorii rytów ofiarowania, symbolicznie kodowanych szczególnie przez neoawangardę lat 60. i 70. XX wieku, czytelnych na gruncie wypowiedzi i działań polskich artystów sztuki performance. „Rytuał” oraz „performance” to wiodące kategorie, które namaściły, nie tylko semantycznie, pomodernistyczną wizję kultury. Jednakże, jak wykazują liczne przykłady sztuki performance, artyści posługują się tym wzorem kulturowym zwykle po to, by podjąć na nowo dyskusję na temat człowieka, roli artysty i sztuki w dobie tzw. płynnej ponowoczesności, oraz aby demaskować jej demony. Artyści sztuki performance wielokrotnie podkreślali, że performance nie może być współczesnym rytuałem w żadnym sensie, ponieważ ze swojej natury jest przeciwna ona wszelkiej rytualizacji. Jej celem zawsze była manifestacja indywidualności i wolności twórczej oraz podważanie stereotypów i klisz kulturowych.
Słowa kluczowe:
rytuał, rytualizacja, victimage mechanism, sztuka performance, neoawangarda, Jerzy Bereś, Włodzimierz Borowski, Zbigniew WarpechowskiBibliografia
Bereś J., Fakt twórczy. Pojęcie dzieła cz. 1, w: tenże, Wstyd. Między podmiotem a przedmiotem, Kraków 2002.
Dawidowski W., Pozytywna strona pokusy, „Tygodnik Powszechny” 2007, nr 8. Eucharystia to najwspanialsze performance. Rozmowa ze Zbigniewem Warpechowskim, „Presje”, red. nacz. P. Rojek i in., Kraków 2013.
Girard R., Kozioł ofiarny, tłum. Mirosława Goszczyńska, Łódź 1987.
Goldberg R., Ritual, w: Performance Art. From Futurism to the Present, London 1988. Grotowski J., Performer, w: tenże, Teksty z lat 1965–1969, wybór i red. J. Degler, Z. Osiński, wyd. 2 popr. i uzup., Wrocław 1990.
Jappe E., Performance, Ritual, Prozess – Handbuch der Aktionskunst in Europa, München-New York 1993.
Kolankiewicz L., Wstęp: ku antropologii widowisk, w: Antropologia widowisk. Zagadnienia i wybór tekstów, red. L. Kolankiewicz, wyd. 2 zm., popr. i rozsz., Warszawa 2010.
Ku prywatyzacji religii?, red. A.A. Szafrański, Lublin 2013.
Leśniewska A.M., Puławy 66, I Sympozjum Artystów Plastyków i Naukowców 2–23 sierpień 1966, Lublin 2006.
Marx J., Rozmowa z Andrzejem Partumem, „Poezja” 1982, nr 7.
Męderowicz J., Układ, siła, zmiana w działaniach Zdzisława Kwiatkowskiego, w: Xtreme, Galeria 13 muz, Szczecin 2014.
Performance, praca zbiorowa, wybór tekstów G. Dziamski, H. Gajewski, J.S. Wojciechowski, Warszawa 1984.
Romejko A., Teoria mimetyczno-ofiarnicza – wprowadzenie do antropologii Rene Girarda, „Studia Gdańskie” 2002–2003, t. 15–16.
Rosińska Z., Psychoanalityczne myślenie o sztuce, Warszawa 1985.
Rothenbuhler E.W., Komunikacja rytualna. Od rozmowy codziennej do ceremonii medialnej, tłum. J. Barański, Kraków 2004.
Słownik sztuki XX wieku, napisany pod kierunkiem G. Durozoi, Warszawa 1998. Truszkowski J., Histeria filozofii, Poznań 2000.
Turner V., Od rytuału do teatru. Powaga zabawy, przekł. M. i J. Dziekanowie, Warszawa 2005.
Warpechowski Z., Performare, Łódź 1979.
Warpechowski Z., Zasobnik. Autorski opis trzydziestu lat drogi życia poprzez sztukę performance, Gdańsk 1998.
Warpechowski Z., Statecznik, Lublin 2004. Warpechowski Z., Performare III, w: tenże, Podręcznik bis, Kraków 2006.
Netografia:
De Marinis M., Badania nad rytuałem w pracy Grotowskiego [tekst wygłoszony podczas konferencji: Poszukiwania rytualne w polskim teatrze, Uniwersytet Paryż IV – Sorbona, Paryż 13 –14.10. 2006], [online], [dostęp: 19.01.2015]. Dostępny w Internecie: <http://www.grotowski. net/performer/performer-1/badania-nad-rytualem-w-pracy-grotowskiego?page=4>.
Kuhner H., Rytuały. Hermann Nitsch, [online], [dostęp: 11.11.2014]. Dostępny w Internecie: <http:// viennanet.info/wp-content/uploads/2009/08/the-rituals-of-nitsch.pdf>.
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
