JANOSIK NA SPISZU: „RYTUAŁ ESTETYCZNY” A TOŻSAMOŚĆ REGIONALNA
Janusz Barański
Abstrakt
Przedmiotem analizy jest twórczość rzeźbiarza-samouka z Niedzicy na Spiszu, która wpisuje się w narracje polityk regionalnych ostatniej dekady. Wykazuje ona znamiona swoistej art brut, rzeźby wymykającej się oglądowi estetyki i historii sztuki, pełni natomiast funkcję materialnego atrybutu rozproszonego rytuału służącego grze tożsamościowej w obrębie społeczności lokalnej. Funkcję tę podziela zresztą z innymi sferami estetyki – od form architektonicznych, poprzez wystrój wnętrz i ozdoby ogrodowe, po elementy dawnego folkloru (strój, muzyka, taniec). Znaczenia dzieł konstytuują się na metapoziomie praktyk codzienności kulturowej, której istotną cechą jest ścieranie się polskości i słowackości, globalizacji i rewitalizacji lokalności, mniejszościowych idei lokalnych/obcych elit i zapatrywań większości mieszkańców.
Słowa kluczowe:
estetyka, art brut, tożsamość regionalna, rytuał, dziedzictwo kulturowe, tradycjaBibliografia
Balara M., Spiski kotlik dukatów. Gawędy ludowe, wyd. 2, popr., Kraków 2013.
Bourdieu P., Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, przeł. P. Biłos, Warszawa 2005.
Condon K., „Learning, Though”: Environmental Art. As a Creative Process, w: Arts in Earnest. North Carolina Folklife, ed. by D.W. Patterson, Ch.G. Zug III, Durham 1990, s. 179–191.
Foucault M., Nadzorować i karać, przeł. T. Komendant, Warszawa 1998.
Gablik S., Conversations Before the End of Time. Dialogues an Art, Life & Spiritual Renewal, New York 1995, s. 410–433 [online], [dostęp: 11.06.2012]. Dostępny w Internecie: <www.nyu. edu/classes/bgk/web/gablik.pdf>.
Geertz C., Interpretacja kultur. Wybrane eseje, przeł. M. Piechaczek, Kraków 2005. Glassie H., The Spirit of Folk Art. The Girard Collection at the Museum of International Folk Art, New York 1989.
Hatcher E.P., Art as Culture. An Introduction to the Anthropology of Art, New York 1985.
Krajewski M., Kultury kultury popularnej, wyd. 2, Poznań 2005.
Lubaś M., Tradycjonalizacje kultury. O zaletach i ograniczeniach koncepcji „tradycji wymyślonych”, w: Tworzenie i odtwarzanie kultury. Tradycja jako wymiar zmian społecznych. Studia z dziedziny antropologii społecznej, pod red. G. Kubicy, M. Lubasia, Kraków 2008, s. 33–70.
Maquet J., The Aesthetic Experience. An Anthropologist Looks at the Visual Arts, New Haven 1986.
Ossowski S., Dzieła, t. 1: U podstaw estetyki, Warszawa 1966.
Olędzki J., Kultura artystyczna ludności kurpiowskiej, Wrocław 1971.
Piątkowska K., Kultura a ikonosfera. Etnologiczne studium wybranych przykładów ze wsi współczesnej, Łódź 1994.
Piwocki K., Artyści dnia siódmego, Katowice 1971.
Sontag S., Styles of Radical Will, New York 1969. Tomicki R., Kultura – Dziedzictwo – Tradycja, w: Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, pod red. M. Biernackiej, M. Frankowskiej, W. Paprockiej, t. 2, Wrocław 1981, s. 353–370.
Turner V., Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie, przeł. W. Usakiewicz, Kraków 2005.
Westermann M., Introduction, w: Anthropologies of Art, ed. by M. Westermann, New Haven 2005, s. VII–XXXI.
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
