Zjawisko technostresu w pracy – przegląd koncepcji badawczych z perspektywy badań pracowników zdalnych
Aleksandra Dudek
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej , Polskahttps://orcid.org/0009-0007-6389-1516
Abstrakt
W artykule podjęto problem technostresu w pracy zdalnej. Zadanie to ma szczególny charakter ze względu na szeroki zakres zagadnienia oraz jego interdyscyplinarność, jak również z uwagi na kontekst – dynamiczny rozwój nowoczesnych technologii oraz ich wpływ na sferę pracy. Celem artykułu jest określenie problemów związanych z opracowaniem koncepcji technostresu w pracy zdalnej oraz jej zastosowaniem w badaniach socjologicznych. Jako materiał źródłowy wykorzystano literaturę naukową i publikacje prezentujące wyniki badań społecznych dotyczących technostresu oraz badania własne. Przegląd literatury umożliwił opis definicji pojęcia „technostres” i powiązanych z nim kluczowych kategorii (kreatory technostresu, inhibitory), a także obszarów prowadzonych badań, podejść badawczych i uzyskiwanych rezultatów. Następnie omówiono propozycję koncepcji badania technostresu w pracy, w tym konceptualizację i elementy operacjonalizacji. Metodologię badań własnych opracowano w ramach podejścia ilościowego: zastosowano metodę sondażu (technika – CAWI, kwestionariusz o wysokim stopniu standaryzacji). Projekt został zrealizowany w 2023 roku i objął pracowników biurowych (księgowych) pracujących w trybie zdalnym. Mimo limitacji badania dostarczyły interesujących danych na temat technostresu, w tym najbardziej dotkniętych nim obszarów (tempo świadczenia pracy, obciążenie zadaniami, ciągła łączność z miejscem pracy). Zidentyfikowano czynniki technostresu (rodzaj stanowiska, częstotliwość pracy zdalnej, forma zatrudnienia) oraz czynniki posiadające największe znaczenie w łagodzeniu stresu (wysoki poziom kompetencji cyfrowych, satysfakcjonująca praca).
Słowa kluczowe:
technostres, praca zdalna, społeczeństwo informacyjne, technologie informacyjno-komunikacyjneBibliografia
Arnetz B.B., Wiholm C., Technological Stress: Psychophysiological Symptoms in Modern Offices, „Journal of Psychosomatic Research” 1997, nr 1 (43), s. 35–42, DOI: 10.1016/s0022-3999(97)00083-4.
Brod C., Technostress: The Human Cost of the Computer Revolution, Addison-Wesley Publishing Company, Reading 1984.
Consiglio C., Massa N., Sommovigo V., Fusco L., Techno-Stress Creators, Burnout and Psychological Health among Remote Workers during the Pandemic: The Moderating Role of E-Work Self-Efficacy, „International Journal of Environmental Research and Public Health” 2023, nr 22 (20), s. 1–23, DOI: 10.3390/ijerph20227051.
Dragano N., Lunau T., Technostress at Work and Mental Health: Concepts and Research Results, „Current Opinion in Psychiatry” 2020, nr 4 (33), s. 407–413, DOI: 10.1097/YCO.0000000000000613.
Geun Kim D., Won Lee C., Exploring the Roles of Self-Efficacy and Technical Support in the Relationship between Techno-Stress and Counter-Productivity, „Sustainability” 2021, nr 8 (13), s. 1–16, DOI: 10.3390/su13084349.
Golka M., Czym jest społeczeństwo informacyjne?, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2005, nr 4 (67), s. 253–265.
Hurbean L., Dospinescu O., Munteanu V., Danaiata D., Effects of Instant Messaging Related Technostress on Work Performance and Well-Being, „Electronics” 2022, nr 16 (11), s. 1–21, DOI: 10.3390/electronics11162535.
Ioannou A., Mindfulness and Technostress in the Workplace: A Qualitative Approach, „Frontiers in Psychology” 2023, nr 14, s. 1–16, DOI: 10.3389/fpsyg.2023.1252187.
Kabalski P., Księgowość w Polsce jako zawód kobiecy. Skala, przyczyny, okoliczności, skutki, Wydawnictwo IUS PUBLICUM, Katowice 2021.
Kot P., Role of Technostress in Job Satisfaction and Work Engagement in People Working with Information and Communication Technologies, „Pakistan Journal of Psychological Research” 2022, nr 3 (37), s. 331–349, DOI: 10.33824/PJPR.2022.37.3.20.
Lanzl J., Social Support as Technostress Inhibitor Even More Important During the COVID-19 Pandemic?, „Business & Information Systems Engineering” 2023, nr 3 (65), s. 329–343, DOI: 10.1007/s12599-023-00799-7.
Nowak J.S., Społeczeństwo informacyjne – geneza i definicje, w: Społeczeństwo informacyjne: krok naprzód, dwa kroki wstecz, red. P. Sienkiewicz, J.S. Nowak, Polskie Towarzystwo Informatyczne – Oddział Górnośląski, Katowice 2008, s. 25–48.
Obrovac Sandqvist S., Persson J., Åberg L., The Effects of Technostress through Virtual Meetings on Employee-level, DiVA https://www.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A1436524&dswid=-443 (dostęp: 22.01.2024).
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 czerwca 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Kodeks pracy, Rozdział 2c – Praca zdalna, Art. 6718 (Dz. U. z 2022 r., poz. 1510).
Salanova M., Llorens S., Ventura M., Technostress: The Dark Side of Technologies, w: The Impact of ICT on Quality of Working Life, red. C. Korunka, P. Hoonakker, Springer Science & Business, Madison 2014, s. 87–104, DOI: 10.1007/978-94-017-8854-0_6.
Singh P., Bala H., Lal Dey B., Filieri R., Enforced Remote Working: The Impact of Digital Platform-Induced Stress and Remote Working Experience on Technology Exhaustion and Subjective Wellbeing, „Journal of Business Research” 2022, nr 151, s. 269–286, DOI: 10.1016/j.jbusres.2022.07.002.
Śledziewska K., Włoch R., Gospodarka cyfrowa. Jak nowe technologie zmieniają świat, WUW, Warszawa 2020, DOI: 10.31338/uw.9788323541943.
Sommovigo V., Bernuzzi C., Finstad G.L., Setti I., Gabanelli P., Giorgi G., Fiabane E., How and When May Technostress Impact Workers’ Psycho-Physical Health and Work-Family Interface? A Study during the COVID-19 Pandemic in Italy, „ International Journal of Environmental Research and Public Health” 2023, nr 3 (20), s. 1–23, DOI: 10.3390/ijerph20021266.
Spagnoli P., Molino M., Molinaro D., Giancaspro M.L., Manuti A., Ghislieri C., Workaholism and Technostress During the COVID-19 Emergency: The Crucial Role of the Leaders on Remote Working, „Frontiers in Psychology” 2020, nr 11, s. 1–9, DOI: 10.3389/fpsyg.2020.620310.
Tarafdar M., Tu Q., Ragu-Nathan B.S., Ragu-Nathan T.S., The Impact of Technostress on Role Stress and Productivity, „Journal of Management Information Systems” 2007, nr 1 (24), s. 301–328, DOI: 10.2753/MIS0742-1222240109.
Tarafdar M., Tu Q., Ragu-Nathan T.S., Impact of Technostress on End-User Satisfaction and Performance, „Journal of Management Information Systems” 2011, nr 3 (27), s. 303–334. DOI: 10.2753/MIS0742-1222270311.
Tarafdar M., Tu Q., Ragu-Nathan T.S., Nathan R., The Consequences of Technostress for End Users in Organizations: Conceptual Development and Empirical Validation, „Information Systems Research” 2008, nr 4 (19), s. 417–433, DOI: 10.1287/isre.1070.0165.
Taser D., Aydin E., Torgaloz A.O., Rofcanin Y., An Examination of Remote E-Working and Flow Experience: The Role of Technostress and Loneliness, „Computers in Human Behavior” 2022, nr 127, s. 1–10, DOI: 10.1016/j.chb.2021.107020.
Walczak-Duraj D., Zmiany współczesnej pracy, zawodów i profesji, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 2022, nr 81, s. 5–27, DOI: 10.18778/0208-600X.81.01.
Wang K., Shu Q., Tu Q., Technostress under Different Organizational Environments: An Empirical Investigation, „Computers in Human Behavior” 2008, nr 6 (24), s. 3002–3013, DOI: 10.1016/j.chb.2008.05.007.
Webster F., Theories of the Information Society, Third Edition, Wydawnictwo Routledge, Londyn 2006.
Weil M.M., Rosen L.D., Technostress: Coping with Technology @Work @Home @Play, John Wiley & Sons Inc, Hoboken 1997.
Zalega T., Praca zdalna – obraz przemian w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej, „Master of Business Administration” 2009, nr 4 (17), s. 35–45.
Zych J., Teleinformatyka dla bezpieczeństwa, Wydawnictwo Naukowe FNCE, Poznań 2018.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej https://orcid.org/0009-0007-6389-1516
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
