Brudna wspólnota: od Polski pod rządami komunizmu do dzisiejszej korupcji orężnej
Abstrakt
Koncepcja „brudnej wspólnoty” wydaje się dziś jeszcze bardziej znacząca niż wtedy, gdy Adam Podgórecki zidentyfikował to zjawisko w komunistycznej Polsce lat 80. Wówczas ukazywała ona dynamikę społeczeństwa niedoboru zasobów, w którym zaufana rodzina i przyjaciele działali w nieformalnych sieciach społecznych, aby zapewnić sobie dobra i usługi. Poprzez klikowe i ściśle powiązane sieci ludzie radzili sobie z niedoborami i nieufnością wobec państwa. W kolejnych dekadach „brudna wspólnota” przybrała nowe wymiary, ponieważ te nieformalne sieci dostosowywały się do instytucji rynkowych i demokratycznych nowej Polski i pomagały je kształtować. Obecnie aktualność tej koncepcji wykracza poza Polskę i obszar postkomunistyczny. Istotnym zagrożeniem dla demokracji są brudne sieci powiązań i to, jak strategicznie posługują się korupcją, używając jej jako oręża. W tym eseju badam koncepcję Podgóreckiego, związane z nią dziedzictwo i jej zastosowanie poza jej pierwotnym kontekstem. Sugeruję pytania przewodnie do badań.
Słowa kluczowe:
brudna wspólnota, sieci społeczne, nieformalne systemy, nieformalna wymiana, nieformalność, korupcja, struktura społeczna, elastyczne sieci, nomadzi instytucjonalni, klany, korupcja z użyciem broniBibliografia
Banfield E.C., The Moral Basis of a Backward Society, The Free Press, Glencoe, Illinois 1958. (Crossref)
Belton C., Putin’s People: How the KGB Took Back Russia and Then Took On the West, Farrar, Straus, Giroux, New York, NY 2020.
Bennhold K., The Former Chancellor Who Became Putin’s Man in Germany, “The New York Times”, 23 April 2022, https://www.nytimes.com/2022/04/23/world/europe/schroder-germany-russia-gas-ukraine-war-energy.html (accessed: 14.08.2024).
Firlit E., Chłopecki J., When Theft Is Not Theft, in: The Unpanned Society: Poland During and After Communism, ed. J.R. Wedel, Columbia University Press, New York, NY 1992, p. 95–109.
Gliński P., Acapulco Near Konstancin, in: The Unpanned Society: Poland During and After Communism, ed. J.R. Wedel, Columbia University Press, New York, NY 1992, p. 144–152.
Huss O., Pozsgai-Alvarez J., Strategic Corruption as a Threat to Security and the New Agenda for Anti-Corruption, 16 March 2022, https://www.corruptionjusticeandlegitimacy.org/post/strategic-corruption-as-a-threat-to-security-and-the-new-agenda-for-anti-corruption (accessed: 17.09.2024).
Kamiński A.Z., Kurczewska J., Main Actors of Transformation: The Nomadic Elites, in: The General Outlines of Transformation, eds. E. Allardt, W. Wesołowski, IFIS PAN Publishing, Warsaw, p. 132–153.
Kawalec S., The Dictatorial Supplier, in: The Unpanned Society: Poland During and After Communism, ed. J.R. Wedel, Columbia University Press, New York, NY 1992, p. 128–143.
Kosals L., Essay on Clan Capitalism in Russia, “Acta Oeconomica” 2007, vol. 57, no. 1, p. 67–85. (Crossref)
Kryshtanovskaya O., The Real Masters of Russia, in: Argumenty i Fakty, May 1997 (reprinted in Johnson’s Russia List).
Kurczewski J., Kurczewska J., ’Solidarność’ i Obywatelskie Nauki Społeczne, in: Ku Demokracji. Księga z okazji jubileuszu prof. dr hab. Iwony Jakubowskiej-Branickiej, eds. M. Sfitat, B. Kamiński, B. Walczak, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warsaw 2024, p. 43–59.
Mueller III, R.S., Report on the Investigation into Russian Interference in the 2016 Presidential Election, vol. 1, 2, U.S. Department of Justice, Washington, D.C. 2019 (redacted version of 18.04.2019).
Orbán A., Power, Energy and the New Russian Imperialism, Praeger Security International, London 2008. (Crossref)
Pawlik W., Intimate Commerce, in: The Unpanned Society: Poland During and After Communism, ed. J.R. Wedel, Columbia University Press, New York, NY 1992, p. 78–94.
Podgórecki A., Polish Society: A Sociological Analysis, “Praxis International” 1987, vol. 7, no. 1, p. 57–78.
Podgórecki A., Socjologiczna teoria prawa, transl. Ł.M. Kwaśniewska, R. Smogór, Wydawnictwo Interart, Warsaw 1998.
Śmigielska J., There’s the Beef, in: The Unpanned Society: Poland During and After Communism, ed. J.R. Wedel, Columbia University Press, New York, NY 1992, p. 110–121.
Tarkowska E., Tarkowski J., ‘Amoralny familizm’, czyli o dezintegracji społecznej w Polsce lat osiemdziesiątych, in: Grupy i więzi w systemie monocentrycznym, IFiS PAN, Warsaw 1990, p. 37–69.
The Unpanned Society: Poland During and After Communism, ed. J.R. Wedel, Columbia University Press, New York, NY 1992.
Umowa o kartki, ed. J. Kurczewski, IPSiR UW, Warsaw 1985.
Wedel J.R., Collision and Collusion: The Strange Case of Western Aid to Eastern Europe, Palgrave, New York, NY 2001.
Wedel J.R., Dirty Togetherness: Institutional Nomads, Networks, and the State-Private Interface in Central and Eastern Europe and the Former Soviet Union, “Polish Sociological Review” 2003, no. 142, p. 139–159.
Wedel J.R., From Power Elites to Influence Elites: Resetting Elite Studies for the 21st Century, “Theory, Culture & Society” 2017, vol. 34, no. 5-6, p. 153–178. (Crossref)
Wedel J.R., Prywatna Polska, transl. S. Kowalski, Trio, Warsaw 2007.
Wedel J.R., Shadow Elite: How the World’s New Power Brokers Undermine Democracy, Government, and the Free Market, Basic Books, New York, NY 2009.
Wedel J.R., Tainted Transactions: Harvard, the Chubais Clan and Russia’s Ruin, “The National Interest” 2000, no. 59, p. 23–34.
Wedel J.R., The Private Poland, Facts on File, New York, NY 1986.
Wyka K., The Excluded Economy, in: The Unpanned Society: Poland During and After Communism, ed. J.R. Wedel, Columbia University Press, New York, NY 1992, p. 23–61.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
