Wielkomiejska solidarność – postawy warszawiaków wobec ubóstwa
Barbara Lewenstein
University of Warsaw , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-7609-7775
Katarzyna Górniak
Warsaw University of Technology , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9073-8118
Abstrakt
Artykuł przedstawia analizę solidarności zarówno jako zjawiska społecznego, jak i kategorii pomocnej w interpretacji zbiorowych postaw w odniesieniu do sytuacji ubóstwa. Sytuacja ubóstwa to tzw. tradycyjny problem, a postawy wobec ubóstwa i stosunek do osób doświadczających ubóstwa, czyli zbiorowości niemogącej w pełni uczestniczyć w życiu społecznym, zbiorowości wykluczonej, pełnią funkcję swoistego sprawdzianu ujawniającego praktyczny wymiar solidarności społecznej w danej wspólnocie. Dlatego też, odwołując się do wyników badania przeprowadzonego w 2022 roku na reprezentatywnej grupie mieszkańców Warszawy, pokazujemy, jakie postawy przyjmowali warszawiacy wobec osób żyjących w ubóstwie i na tej podstawie wnioskujemy, jaki charakter miała wielkomiejska solidarność oraz jakie czynniki ją warunkowały. Okazuje się, że warszawskiej solidarności nie determinuje klasyczne sąsiedztwo wynikające ze wspólnego zamieszkiwania fizycznej przestrzeni. Do głosu dochodzą inne kwestie, w tym zidentyfikowana przez nas podmiotowość warszawiaków, której podstawą jest pozytywna ocena i aprobata dla obywatelskiej aktywności, jak również jej stałe praktykowanie. Zidentyfikowana przez nas solidarność wobec ubogich nie jest zatem oparta ani na głębokiej wspólnotowości, tożsamości zbiorowej i wynikającej z niej wzajemnej odpowiedzialności, ani na idei komunitariańkiej, ani nie jest pragmatyczna (wykalkulowana), ale jej silnym komponentem jest kwestia obywatelskości.
Słowa kluczowe:
miasto, solidarność, więzi społeczne, wspólnota, ubóstwo, podmiotowość obywatelskaBibliografia
Almond G.A., Verba S., The Civic Culture. Political Attitudes and Democracy in Five Nations, Sage Publications, Newbury Park 1963. (Crossref)
Bauman Z., Życie na przemiał, tłum. T. Kunz, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2004.
Bauman Z., Zbędni, niechciani, odtrąceni, „Kultura i Społeczeństwo” 1998, nr 2, s. 3–18.
Bartkowski J., Solidarność społeczna i kryzys. Zmiany wartości w Europie i w Polsce w warunkach kryzysu, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 2014, nr 48, s. 19–34. (Crossref)
Bayertz K., Four Uses of „Solidarity”, w: Solidarity, red. K. Bayertz, Springer Netherlands, Dordrecht 1999, s. 3–28. (Crossref)
Bayertz K., Solidarität: Begriff und Problem, red. K. Bayertz, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1998.
Bellah R., Madsen R., Sullivan M., Swidler A., Tipton S.M., Habits of the Heart, With a New Preface: Individualism and Commitment in American Life, University of California Press, Berkeley 2007.
CBOS, Aktywności i doświadczenia Polaków w 2022 roku, oprac. M. Feliksiak, Komunikat z badań nr 18/2023, Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2023, https://www.cbos.pl/SPISKOM. POL/2023/K_018_23.PDF (dostęp: 15.05.2025).
Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego, red. E. Tarkowska, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2013.
Etzioni A., The Common Good, Polity, Cambridge 2004.
Etzioni A., The Spirit of Community: Rights, Responsibilities, and the Communitarian Agenda, Crown Publishers, New York 1993.
Forst R., Soliadarity: Concept, Conceptions, and Context, „Normative Orders Working Paper” 2021, nr 2, s. 1–14. (Crossref)
Frykowski M., Starosta P., Kapitał społeczny i jego użytkownicy, „Przegląd Socjologiczny”, t. 57, 2008, nr 1, s. 31–62.
Górniak K., Ubóstwo – kłopotliwa tożsamość, w: Socjologia czasu, kultury i ubóstwa. Księga jubileuszowa dla Profesor Elżbiety Tarkowskiej, red. K. Górniak, T. Kanasz, B. Pasamonik, J. Zalewska, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2015, s. 323–334.
Kaniasty K., Klęska żywiołowa czy katastrofa społeczna? Psychospołeczne konsekwencje polskiej powodzi 1997 roku, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.
Kaniasty K., Dynamika wsparcia społecznego w kontekście stresu społeczności, w: Psychologia społeczna w zastosowaniach. Od teorii do praktyki red. K. Lachowicz-Tabaczek, Atla 2, Wrocław 2001, s. 43–82.
Król M., Kilka uwag wstępnych, w: Solidarność i kryzys zaufania, red. M. Król, J. Kołtan, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk 2014, s. 7–12.
Lewenstein B., O podmiotowości lokalnej, w: Więzi społeczne w metropolii warszawskiej. Case study budowania podmiotowości mieszkańców miast, red. M. Zielonka, Centrum Myśli Jana Pawła II, Warszawa 2023, s. 53–56.
Lister R., Bieda, tłum. A. Stanaszek, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2007.
Moń R., Indywidualny, społeczny i moralny wymiar solidarności, w: Solidarność w życiu publicznym, red. W. Zuziak, B. Żmuda-Frydrychowska, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie-Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2021, s. 7–32. DOI: 10.15633/9788374389730.01. (Crossref)
Radzińska J., Solidarność. Definicja i konteksty, „Etyka” 2014, nr 48, s. 58–68. (Crossref)
Radzińska J., Zmiana postrzegania i doświadczania solidarności w pandemii COVID-19, „Studia Socjologiczne” 2022, nr 3, s. 111–136. DOI: 10.24425/sts.2022.142636. (Crossref)
Sangiovanni A., Solidarity as Joint Action, „Journal of Applied Philosophy”, t. 32, 2015, nr 4, s. 340–359. DOI: 10.1111/japp.12130. (Crossref)
Sennett R., Upadek człowieka publicznego, Muza, Warszawa 2009.
Sieci wsparcia społecznego jako przejaw integracji i dezintegracji społecznej, red. J. Grotowska-Leder, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2008.
Pahl R.E., Patterns of Urban Life, Longman, London 1970.
Tarkowska E., Wprowadzenie. Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego, w: Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego, red. E. Tarkowska, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2013, s. 9–47.
U.S. Department of Education, Institute of Education Sciences, National Center for Education Evaluation and Regional Assistance (NCEE), What Works Clearinghouse Procedures and Standards Handbook, Version 5.0, Institute of Education Sciences, 2022, https://ies.ed.gov/ncee/ wwc/Docs/referenceresources/Final_WWC-HandbookVer5.0-0-508.pdf (dostęp: 1.06.2025).
University of Warsaw
Dr hab., prof. Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Zakład Socjourbanistyki i Studiów nad Konfliktem, Uniwersytet Warszawski
https://orcid.org/0000-0001-7609-7775Warsaw University of Technology
Dr, Wydział Administracji i Nauk Społecznych, Zakład Nauk o Administracji i Bezpieczeństwa w Administracji, Politechnika Warszawska
https://orcid.org/0000-0002-9073-8118Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
