Kreacje patriotyzmu
Abstrakt
Artykuł zawiera propozycję analizy różnych polskich patriotyzmów jako działań kreatywnych i ich wytworu, co stanowiłoby antropologizację zagadnienia. Autor proponuje te kreacje interpretować w pięciu najważniejszych wymiarach: 1) racjonalizm i pragmatyzm przeciwstawiony spontaniczności i emocjom; 2) hierarchia struktury społecznej z jej opozycją: „Dół” i „Góra” albo „elity” i „lud”/„naród”; 3) codzienność przeciwstawiona odświętności; 4) oś czasu, „dawny” patriotyzm przeszłości i patriotyzm przyszłości, które to są na swój sposób obecne w teraźniejszości; 5) jedność narodowa przeciwstawiona pluralizmowi tożsamości, co bezpośrednio łączy się z przeciwstawieniem ekskluzywności i inkluzyjności poczucia więzi narodowej. Model analityczny proponowany przez autora traktuje patriotyzmy polskie jako mozaikę konkretnych procesów kreacji odnoszących się do tożsamości zbiorowej jednostek. Przebiegają one wielostronnie na wszystkich tych osiach przy oczywistej płynności granic tożsamości między centralnym ośrodkiem odniesienia grupy mającym charakter konstrukcji narodowej a jej formami zmiennymi przestrzennie (regionalnymi i lokalnymi), historycznie, środowiskowo i indywidualnie.
Słowa kluczowe:
Naród, patriotyzm, kreacjaBibliografia
Billig M., Banalny nacjonalizm, tłum. M. Sekerdej, Znak, Kraków 2008.
Burgoński P., Polski patriotyzm w dobie komunizmu. Koncepcja patriotyzmu w nauczaniu księdza Jerzego Popiełuszki, „Warszawskie Studia Teologiczne”, t. 23, 2010, nr 1, s. 241–252.
CBOS, Patriotyzm gospodarczy, oprac. M. Feliksiak, Komunikat z badań nr 143/2017, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2017, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2017/K_143_17.PDF (dostęp: 15.07.2025).
CBOS, Patriotyzm Polaków, oprac. A. Głowacki, Komunikat z badań nr 105, Fundacja Centrum Badań Opinii Społecznej, Warszawa 2018, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2018/K_105_18.PDF (dostęp: 15.07.2025).
CBOS, Tożsamość narodowa i postrzeganie praw mniejszości narodowych i etnicznych, oprac. M. Omyła-Rudzka, Komunikat z badań nr 106/2015, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2015, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2015/K_106_15.PDF (dostęp: 15.07.2025).
Dąbrowski A., Źródła, natura i funkcje emocji. Studium teorii impulsji Leona Petrażyckiego w kontekście współczesnych badań, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019. (Crossref)
Rybarski R., Naród, jednostka i klasa, Gebethner i Wolff, Warszawa 1926.
Chałasiński J., Antagonizm polsko-niemiecki w osadzie fabrycznej „Kopalnia” na Górnym Śląsku, „Przegląd Socjologiczny”, t. 3, 1935, z. 1–2.
Kindziuk M., Prawda Mszy św. za Ojczyznę, „Niedziela” 2017, nr 16, s. 27–28.
Kłoskowska A., Skąd i po co naród?, „Znak” 1997, nr 3, s. 69–78.
Kowalewski J., Kreacje przeszłości. Szkice z antropologii historii, Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych UWM-Polskie Towarzystwo Historyczne, Olsztyn 2012.
Król M., Patriotyzm przyszłości, Rosner i Wspólnicy, Warszawa 2004.
Kurczewska J., Naród w socjologii i ideologii polskiej. Analiza porównawcza wybranych koncepcji z przełomu XIX i XX wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979.
Kurczewska J., Patriotyzm(y) polskich polityków. Z badań nad świadomością liderów partyjnych lat dziewięćdziesiątych, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2002.
Ossowski S., Wielogłowy Lewiatan a grupa społeczna. O perypetiach pojęciowych w socjologii, w: tenże, Dzieła, t. 4, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967, s. 137–173.
Szczecina G., Historyczno-patriotyczne rodowody misji ks. Jerzego Popiełuszki, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2024.
Szymczyk J., Aksjologia posługi słowa ks. Jerzego Popiełuszki, „Arcana” 2015, nr 3, s. 138–148.
Wojszczak J., Pamięć, joga i górskie rowery, w: Znaki (nie)pamięci. Teoria i praktyka upamiętniania w Polsce, red. M, Fabiszak, A.W. Brzezińska, M. Owsiński, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2016, s. 95–106.
Znaniecki F., Współczesne narody, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
Polish Academy of Sciences
Prof. dr hab., Zespół Badań nad Zmianą Społeczną i Tradycją, Instytut Filozofii i Socjologii, Polska Akademia Nauk
https://orcid.org/0000-0002-1437-3356Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
