Rejestr zdarzeń nadzwyczajnych jako nowa forma zabezpieczenia praw osób starszych mieszkających w domach pomocy społecznej
Anna Szafranek
University of Białystok , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-3902-0063
Rafał Iwański
University of Szczecin , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-6345-9677
Abstrakt
Występowanie zdarzeń nadzwyczajnych i/lub niepożądanych w domach pomocy społecznej stanowiło główną przesłankę skłaniającą ustawodawcę do wprowadzenia obligatoryjności prowadzenia rejestru takich zdarzeń. Miała to być nie tylko forma działań nadzorczych, ale też dodatkowa forma zabezpieczenia mieszkańców (w tym osób starszych) domów pomocy społecznej. Celem artykułu jest weryfikacja efektów działania wprowadzonego narzędzia po roku funkcjonowania, a także odpowiedź na pytanie, jakie są efekty działania rejestru zdarzeń nadzwyczajnych na przykładzie rejestrów z województwa podlaskiego i zachodniopomorskiego. Artykuł został opracowany w oparciu o analizę danych zastanych oraz analizę aktów prawnych. Analiza zdarzeń zgłaszanych w rejestrach wykazała, że wypadki stanowiły najliczniejszą kategorię zdarzeń nadzwyczajnych raportowanych przez domy pomocy społecznej. Spośród nich najczęściej zgłaszane były upadki mieszkańców. Większość upadków miała miejsce w ciągach komunikacyjnych, łazienkach oraz pokojach. Przeprowadzone analizy wykazały, że obowiązek raportowania zdarzeń nadzwyczajnych, w swojej obecnej formie, realizuje przede wszystkim funkcje sprawozdawcze i kontrolne. Zauważalna jest jednak potrzeba doprecyzowania zapisów ustawowych – zarówno w zakresie tego, jakie zdarzenia powinny podlegać obowiązkowi zgłoszenia, jak i w odniesieniu do typów oraz zakresu działań następczych.
Słowa kluczowe:
osoby starsze, dom pomocy społecznej, rejestr zdarzeń nadzwyczajnych, ochrona praw osób starszychBibliografia
Cameron E.J., Bowles S.K., Marshall E.G., Andrew M.K., Falls and Long-Term Care: A Report from the Care by Design Observational Cohort Study, „BMC Family Care”, t. 19, 2018, nr 73, s. 1–7. DOI: 10.1186/s12875-018-0741-6.
Domosławska-Żylińska K., Krysińska M., Fronk M., Aktywność fizyczna w profilaktyce upadków wśród osób starszych, „Gerontologia Polska”, t. 26, 2018, nr 4, s. 294–298.
Dusińska P., Bonior J., Wybrane czynniki ryzyka i prewencja upadków osób starszych, „Sztuka Leczenia” 2019, nr 2, s. 33–38.
Edbom-Kolarz A., Marcinkowski J.T., Upadki osób starszych – przyczyny, następstwa, profilaktyka, „Hygeia Public Health”, t. 46, 2011, nr 3, s. 313–318.
Emmer De Albuquerque Green C., Tinker A., Manthorpe J., Human Rights and Care Homes for Older People: A Typology of Approaches from Academic Literature as a Starting Point for Activist Scholarship in Human Rights and Institutional Care, „The International Journal of Human Rights”, t. 26, 2021, nr 4, s. 717–739. DOI: 10.1080/13642987.2021.1961753.
Emmer De Albuquerque Green C., The Human Rights of People Living in Care Homes: Never Again an Afterthought, „Nature Aging”, t. 2, 2022, nr 9, s. 767–769. DOI: 10.1038/s43587-022-00283-z.
Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych, Warszawa 2025, https://bdl.stat.gov.pl/bdl/dane/podgrup/tablica (dostęp: 9.04.2025).
Główny Urząd Statystyczny, Rocznik Statystyczny Województw 2024, Warszawa 2024.
Goffman E., Charakterystyka instytucji totalnych, w: Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, red. W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1975, s. 150–177.
Hoben M., Heniger A., Holroyd-Leduc J., Knopp-Sihota J., Estabrooks C., Goodarzi Z., Depressive Symptoms in Long-term Care Facilities in Western Canada: A Cross-Sectional Study, „BMC Geriatrics”, t. 19, 2019, nr 335, art. 14. DOI: 10.1186/s12877-019-1298-5.
Hoover D.R., Siegel M., Lucas J., Kalay E., Gaboda D., Devanand D.P., Crystal S., Depression in the First Year of Stay for Elderly Long-Term Nursing Home Residents in the USA, „International Psychogeriatrics”, t. 22, 2010, nr 7, s. 1161–1171. DOI: 10.1017/S1041610210000578.
Iwański R., Szafranek A., Prawno-ekonomiczne uwarunkowania pracy w domach pomocy społecznej w kontekście starzenia się populacji, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2024, nr 6, s. 11–19. DOI: 10.33226/0032-6186.2024.6.3.
Knyszyńska A., Radecka A., Bryczkowska I., Zabielska P., Lubkowska A., Karakiewicz B., Związek pomiędzy sprawnością funkcjonalną a poziomem depresji wśród mieszkańców Domów Pomocy Społecznej, „Gerontologia Polska”, t. 27, 2019, s. 144–149.
Kojder A., Godność i siła prawa. Szkice socjologicznoprawne, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001.
Marchewka-Bartkowiak K., Ocena skutków regulacji zawartych w projekcie ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw, Druk sejmowy nr 3281, Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2023, https://orka.sejm.gov.pl/IEKSBAS.nsf/0/C1257B16005D9D9FC-12589D700160A10/$File/i1000_23.docx (dostęp: 4.12.2025).
Mendyk B., Analiza ryzyka dla rejestru zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych dotyczących mieszkańców DPS-u. Wersja od 10 marca 2025, LEX, https://sip.lex.pl/#/template/319082196?keyword=Analiza%20ryzyka%20dla%20rejestru%20zg%C5%82osze%C5%84%20o%20zdarzeniach%20nadzwyczajnych%20dotycz%C4%85cych%20mieszka%C5%84c%C3%B3w%20dps&cm=SFIRST (dostęp: 12.11.2025).
Mielczarek A., Poczucie samotności mieszkańców domów pomocy społecznej dla osób w podeszłym wieku, „Studia Toruńskie”, nr 14, 2021, s. 86–96. DOI: 10.56583/frp.644.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Sprawozdanie MRiPS-06 za 2023 rok. Wybrane jednostki organizacyjne pomocy społecznej i inne jednostki pomocy społecznej oraz zatrudnienie w systemie pomocy społecznej, Warszawa 2024, https://www.gov.pl/web/rodzina/statystka-za-rok-2023 (dostęp: 9.04.2025).
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Sprawozdanie MPiPS-05 za 2016 rok. Wybrane ednostki organizacyjne pomocy społecznej oraz zatrudnienie w systemie pomocy społecznej, arszawa 2017, https://www.gov.pl/web/rodzina/statystyka-za-rok-2016 (dostęp: 10.06.2025).
Najwyższa Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli. Przestrzeganie praw mieszkańców domów omocy społecznej przeznaczonych dla osób dorosłych z niepełnosprawnościami intelektualnymi raz dla osób przewlekle psychicznie chorych, Warszawa 2024.
Nitecki S., Dom pomocy społecznej. Kierowanie i umieszczanie, ustalanie odpłatności za pobyt, Wolters luwer, Warszawa 2023, LEX, https://sip.lex.pl/#/monograph/369546252/4/nitecki-stanislaw-dom-pomocy-spolecznej-kierowanie-umieszczanie-i-ustalanie-odplatnosci-za-pobyt?keyword-nitecki%20dom%20pomocy%20spo%C5%82ecznej&cm=SFIRST (dostęp: 4.12.2025).
Parsons T., System społeczny, tłum. M. Kaczmarczyk, Nomos, Kraków 2009.
Pillay J., Gaudet L.A., Saba S., Vandermeer B., Ashiq A.R., Wingert A., Hartling L., Falls Prevention nterventions for Community-Dwelling Older Adults: Systematic Review and Meta-Analysis of enefits, Harms, and Patient Values and Preferences, „Systematic Reviews”, t. 13, 2024, art. 289. OI: 10.1186/s13643-024-02681-3.
Podgórecki A., Kontrola społeczna trzeciego stopnia, w: Problemy profilaktyki społecznej i resocjalizacji, ed. H. Dziewanowska, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1976, s. 15–28.
Podlaski Urząd Wojewódzki, Jednostki organizacyjne pomocy społecznej, Białystok 2025, https://www.gov.pl/web/uw-podlaski/jednostki-organizacyjne-pomocy-spolecznej (dostęp: 9.04.2025).
Pot A.M., Kok J., Schoonmade L.J., Bal R.A., Regulation of Long-Term Care for Older persons: A Scoping eview of Empirical Research, „International Psychogeriatrics”, t. 36, 2024, nr 4, s. 431–452. OI: 10.1017/S1041610223000704.
Traczyk, J., Kędzia, P., Skrzek, A., Jakość życia, sprawność funkcjonalna oraz występowanie ryzyka epresji u kobiet po 60 roku życia mieszkających w domach opieki społecznej i samodzielnie, Gerontologia Polska” 2016, nr 24, s. 32–39.
Turner J. H., Struktura teorii socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2004, poz. 1572).
University of Białystok
Dr, Zakład Zarządzania Strategicznego, Wydział Zarządzania
https://orcid.org/0000-0002-3902-0063
University of Szczecin
Dr hab., Katedra Pedagogiki Społecznej, Zespół Gerontologii Stosowanej i Tanatologii, Instytut Pedagogiki
https://orcid.org/0000-0001-6345-9677Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
