Moralność godnościowa w ujęciu młodzieży polskiej przełomu wieków

Józef Baniak

Uniwersytet im. Adam Mickiewicza w Poznaniu , Polska


Abstrakt

W artykule tym ukazuję postawy młodzieży licealnej i akademickiej w Polsce z przełomu XX i XXI wieku wobec moralności godnościowej i norm ją tworzących. Omawiam także wyobrażenia tej młodzieży dotyczące godności człowieka i jej miejsca w hierarchii wartości Polaków. Uwzględniam też postulaty młodzieży dotyczące wzrostu znaczenie godności człowieka jako wartości podstawowej w społeczeństwie polskim. Podstawę dla analiz socjologicznych dotyczących moralności godnościowej i miejsca godności człowieka w strukturze wartości podstawowych Polaków, ukazanych w tym artykule, stanowią wyniki wielu badań naukowych, które zrealizowali socjologowie w drugiej połowie XX wieku i w obu dekadach XXI wieku. Porównanie wskaźników ukazujących postawy młodzieży polskiej wobec moralności godnościowej i samej godności ludzkiej z obu przedziałów czasowych umożliwia zauważenie dynamiki trwałości i kierunku zmiany w nastawieniu młodzieży do tej moralności i do godności człowieka jako wartości podstawowej.

Słowa kluczowe:

moralność godnościowa, godność człowieka, godność osobista, honor, młodzież polska

Anasz W., (1995), Wartości młodego pokolenia w dobie transformacji ustrojowej Polski. Studium teoretyczno-empiryczne, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Częstochowa.

Baniak J., (2015), Od akceptacji do kontestacji. Moralność katolicka w krytycznym ujęciu i ocenie młodzieży polskiej, Wydawnictwo Difin, Warszawa.

Bogunia–Borowska M., (2015), Życie w dobrym społeczeństwie. Wartości jako fundament dobrego społeczeństwa, w: Fundamenty dobrego społeczeństwa. Wartości, red. M. Bogunia-Borowska, Wydawnictwo ZNAK, Kraków, s. 13 – 45.

Bołoz W., (2006), Godność człowieka i bioetyka, „Horyzonty Wychowania” nr 9, s. 185 – 202.

Brożek P., (2000), Tradycja religijna w środowisku pluralistycznym. Studium socjologiczne, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.

Dyczewski L., (1980), System wartości w świadomości młodego pokolenia, „Roczniki Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” t. 8, s. 259 – 271.

Grzegorczyk A., (1982), Wszyscy chcemy być ważni i niezależni, „Polityka” nr 23, s. 1, 5 – 6.

Grzesik A., Grygiel P., (2001), Religia a zasady moralne młodzieży akademickiej. Dynamika przemian, w: Katolicyzm polski na przełomie wieków. Mity, rzeczywistość, obawy, nadzieje, red. J. Baniak, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, s. 267 – 280.

Grzesik A., (2002), Między kryzysem a odrodzeniem moralności. Wartości moralne w świadomości studentów, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.

Jadacki J. J., (2003), Aksjologia i semiotyka. Analizy i polemiki, Wydawnictwo Naukowe SEMPER, Warszawa.

Kiciński K., (1998), Orientacje moralne. Próba typologii, Prace Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Kiciński K., Kurczewski J., (1977), Poglądy etyczne młodego pokolenia Polaków, Wydawnictwo Radia i Telewizji, Warszawa.

Korczyński T. M., (2018), Młodzież akademicka i jej system wartości, w: Między konstrukcją a dekonstrukcją uniwersum znaczeń. Badania religijności młodzieży akademickiej w latach 1988 – 1998 – 2005 – 2017, red. S. H. Zaręba, M. Zarzecki, Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne, Warszawa, s. 115 – 136.

Kozielecki J., (1977), O godności człowieka, Wydawnictwo CZYTELNIK, Warszawa.

Kozielecki J., (1988), O człowieku wielowymiarowym. Eseje psychologiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Kozielecki J., (1996), Człowiek wielowymiarowy, Wydawnictwo „ŻAK”, Warszawa.

Mariański J., (1990), Moralność w procesie przemian. Szkice socjologiczne, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.

Mariański J., (1991), Kondycja religijna i moralna młodych Polaków, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.

Mariański J., (1995), Młodzież między tradycją i ponowoczesnością. Wartości moralne w świadomości maturzystów. Studium socjologiczne, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.

Mariański J., (2014), Moralność w kontekście społecznym, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.

Mariański J., (2016), Godność ludzka jako wartość społeczno – moralna: mit czy rzeczywistość? Studium interdyscyplinarne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.

Mariański J., (2017), Godność ludzka w kontekście społecznym. Szkice ze społecznego nauczania Kościoła katolickiego, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „GAUGDIUM”, Lublin.

Mariański J., (2018), Kondycja religijna i moralna młodzieży szkół średnich w latach 1988 – 1998 – 2005 – 2017 (raport z ogólnopolskich badań socjologicznych), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.

Mazurek F. J., (1993), Godność osoby ludzkiej jako wartość absolutna, „Roczniki Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” nr 21, s. 47 – 58.

Mierzwa J., (2003), Obraz młodzieży szkół ponadgimnazjalnych w Krośnie na Podkarpaciu w roku szkolnym 1996 – 1997, „Seminare. Poszukiwania naukowo – pastoralne” nr 19, s. 327 – 341. (Crossref)

Mierzwa J., (2005), Akceptacja wartości podstawowych przez młodzież szkolną, „Seminare. Poszukiwania naukowo – pastoralne” nr 21, s. 471 – 490. (Crossref)

Młyński J., (2008), W kręgu aksjologii abiturientów Tarnowa. Wartości osobowe, społeczne i religijno-moralne w świadomości młodzieży, Wydawnictwo Diecezjalne BIBLOS, Tarnów.

Osiatyński W., (2002), Trzeźwość, uczciwość, godność, „Znak” nr 5, s. 26 – 38.

Ossowska M., (1970), Normy moralne. Próba systematyzacji, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Ossowska M., (1983), O człowieku, moralności i nauce. Miscellanea, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Ossowski S., (1967), Z zagadnień psychologii społecznej, w: Dzieła, t. 3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Pabich M., (2010), Elementy kultury politycznej w świadomości częstochowskiej młodzieży ponadgimnazjalnej, w: Wartości – interesy –struktury społeczne. Uwarunkowania ludzkiej kreatywności i partycypacji publicznej, Wydawnictwo NORBERTINUM, Lublin, s. 101 – 124.

Pawlik W., (1983), Imponderabilia a życie. O roli zachowań symbolicznych w życiu codziennym, „Kultura i Społeczeństwo” nr 4, s. 197 – 210.

Pawlina K., (1998), Polska młodzież z przełomu wieków, Wydawnictwo Sióstr Loretanek, Warszawa.

Piwowarski W., (1991), Młodzież a wartości podstawowe, w: Religia w dobie przełomu w Polsce, red. L. Adamczuk, Wydawnictwo Instytutu Apostolstwa i Zakładu Socjologii Religii, Warszawa, s. 106 – 134.

Piwowarski W., (1993), Podstawowe wartości społeczeństwa polskiego, w: Liberalizm i katolicyzm dzisiaj. Sympozjum historyczne. Lublin 10–12 XI 1992, red. R. Benedykciuk, T. Markiewicz, Wydawnictwo D i G, Warszawa, s. 1 – 10.

Piwowarski W., (1996), Od „Kościoła ludu” do „Kościoła wyboru”, w: Od Kościoła ludu do Kościoła wyboru. Religia a przemiany społeczne w Polsce, red. I. Borowik, W. Zdaniewicz, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków, s. 9 – 16.

Rodziński A., (1979), Zrozumieć siebie do końca, „Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” nr 1/3, s. 61 – 64.

Rola M., (2013), Świadomość moralna maturzystów lubelskich, w: Religijne wymiary życia społecznego, red. H. Mielicka – Pawłowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce, s. 193 – 207.

Rola M., (2015), Wartości życia rodzinnego w świadomości maturzystów lubelskich , „Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” nr 4, s. 105 – 125.

Rola M., (2016), Wartości moralne w świadomości maturzystów lubelskich, Studium socjologiczne, Drukarnia i Wydawca Standruk, Lublin.

Ryczan K., (1992), Wartości katolików a typ środowiska miejskiego, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.

Skoczylas K., (2011), Wartości młodych katolików regionu konińskiego. Studium katechetyczno-pastoralne na przykładzie wybranych szkół ponadpodstawowych regionu konińskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.

Smyczek L., (2002), Dynamika przemian wartości moralnych w świadomości młodzieży licealnej. Studium panelowe, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.

Stadtmuller – Wyborska E., Smólski R., (1991), Wartości preferowane przez młodzież (Badania wstępne), „Edukacja” nr 2, s. 48 – 57.

Sztaba M., (2011), Troska bł. Jana Pawła II o etyczno-moralne podstawy życia społecznego, Wydawnictwo Benedyktynów TYNIEC, Kraków.

Święs K., (1993), Wartości religijno-moralne młodzieży. Stan badań, w: Przemiany religijności społeczeństwa polskiego w świetle badań lubelskiego środowiska naukowego, red. W. Piwowarski, J. Styk, Wydawca: Polskie Towarzystwo Socjologiczne, Warszawa, s. 101 – 118.

Święs K., (1997), Jaką mamy młodzież? Szkic socjologiczno-pastoralny, „Currenda. Pismo Urzędowe Diecezji Tarnowskiej” nr 3, s. 470 – 480.

Tarczyński A., (1993), Honor, w: Słownik katolickiej nauki społecznej, red. W. Piwowarski, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa, s. 63 – 64.

Taylor Ch., (2001), Oblicza religii dzisiaj, tłum. A. Lipszyc, Wydawnictwo ZNAK, Kraków.

Tinder G., (1995), Myślenie polityczne. Odwieczne pytania, tłum. A. Dziurdzik, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Wrońska I., Mariański J., (1999), Wartości życiowe młodzieży (na przykładzie szkół pielęgniarskich), Akademia Medyczna i Neurocentrum, Lublin.

Zaręba S. H., (2003), Dynamika świadomości religijno-moralnej młodzieży w warunkach przemian ustrojowych w Polsce (1989 – 1998), Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC i Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.

Żełaniec W., (2012), O pojmowaniu godności człowieka, w: Szkice o godności człowieka, red. M. Piechowiak, T. Turski, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra, s. 193 – 211.

Pobierz

Opublikowane
2021-10-01


Baniak, J. (2021). Moralność godnościowa w ujęciu młodzieży polskiej przełomu wieków. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Społecznych Z Siedzibą W Lublinie, 10(1), 63–88. https://doi.org/10.58562/zns.14731

Józef Baniak 
Uniwersytet im. Adam Mickiewicza w Poznaniu



Inne teksty tego samego autora