Religijna i społeczna rola księdza parafialnego oraz jej składniki w wyobrażeniach i ocenie młodzieży licealnej i akademickiej
Studium socjologiczne
Józef Baniak
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu , PolskaAbstrakt
W artykule tym ukazuję wyobrażenia i oceny młodzieży licealnej i akademickiej dotyczące religijnej i społecznej roli księdza parafialnego. Podstawę tej prezentacji stanowią wyniki moich badań socjologicznych, które zrealizowałem w 2011 roku wśród 456 uczniów liceów w Kaliszu i 426 studentów Wyższej Szkoły Komunikacji i Zarządzania w Poznaniu. W całej badanej zbiorowości było 508 kobiet i 374 mężczyzn. Teoretyczną podstawę religijnej i społecznej roli księdza parafialnego stanowi kapłaństwo instytucjonalne, a także socjologiczne ujęcie tej roli. Rola księdza w parafii ma charakter mediacyjny, a spełniając ją, kapłan pośredniczy między ludźmi i Bogiem w dążeniu ich do zbawienia wiecznego. Tę rolę mediacyjną księdza akceptuje jedynie 56,0% respondentów, w tym 57,6% kobiet i 53,8% mężczyzn oraz 59,4% licealistów i 52,2% studentów w odniesieniu do zbawienia innych ludzi. Natomiast w odniesieniu do własnego zbawienia rolę tę akceptuje łącznie 50,6% respondentów, w tym 52,0% kobiet i 48,7% mężczyzn oraz 53,1% licealistów i 47,9% studentów. Z kolei rolę tę kwestionuje 33,1% w odniesieniu do zbawienia innych ludzi oraz 39,0% w odniesieniu do własnego zbawienia. Więź młodzieży z księdzem parafialnym oznacza skuteczność jego roli i akceptację jej przez tę młodzież. Taką więź z księdzem ma w różnym zakresie jedynie 47,7% respondentów, w tym 49,1% kobiet i 45,7% mężczyzn oraz 52,4% licealistów i 42,5% studentów. Natomiast 42,7% (i odpowiednio: 41,3% i 44,7% oraz 35,5% i 50,5%) nie odczuwa potrzeby utrzymywania więzi z księdzem w żadnej okoliczności własnego życia.
Słowa kluczowe:
kapłaństwo instytucjonalne, socjologiczne ujęcie roli społecznej, religijna i społeczna rola księdza parafialnego, składniki roli księdza, parafia, licealiści, studenci, wyobrażenia, ocenyBibliografia
Augustyn J., (2000), Wychowanie do czystości i celibatu kapłańskiego, Apostolicum, Kraków.
Babbie J., (2007), Badania społeczne w praktyce, tłum. Betkiewicz W. (i inni), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Baniak J., (1990), Religijność miejska w warunkach uprzemysłowienia i ruralizacji na przykładzie Kalisza. Studium socjologiczne, Miniatura, Kraków.
Baniak J., (2002), Prestiż Kościoła instytucjonalnego i księży w Polsce a zmiana społeczna. Studium socjologiczne, „Poznańskie Studia Teologiczne” t. 13, s. 153-195.
Baniak J., (2007), Czynniki kryzysu tożsamości kapłańskiej wśród księży rzymskokatolickich w Polsce. Studium socjologiczne, „Teologia Praktyczna” t. 8, s. 209-264.
Baniak J., (2008), Między buntem a potrzebą akceptacji i zrozumienia. Świadomość religijna i moralna a kryzys tożsamości osobowej młodzieży gimnazjalnej. Studium socjologiczne, Wydawnictwo Homini, Kraków.
Baniak J., (2011), Wizerunek kapłana w wyobrażeniach młodzieży polskiej. Socjologiczna analiza na podstawie badań z lat 1983 – 2008, „Przegląd Religioznawczy” nr 1, s. 223-249.
Baniak J., (2013a), The priest as a social role type in the perception of the respondents, (in:) J. Baniak, The Image of the Priest in the Awareness of Polish Youth, LIT, Berlin, p. 57-70.
Baniak J., (2013b), Portret księdza w wyobrażeniach i ocenach polskiej młodzieży. Studium socjologiczne, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
Baniak J., (2015), Od akceptacji do kontestacji. Moralność katolicka w krytycznym ujęciu i ocenie młodzieży polskiej, Wydawnictwo „Difin”, Warszawa.
Blalock H.M., (1977), Statystyka dla socjologów, tłum. Tabin M. (i inni), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Blizzard W., (1958), The Parish Minister’s Self-image of his Master Role, „Pastoral Psychology” nr 12, s. 10 – 25.
Brothers J., (1963), Social Change and the Role of the Priest, “Social Compass” nr 10, s. 477-489.
Chałasiński J., (1938), Młode pokolenie chłopów. T. 4, Spółdzielnia Wydawnicza „Pomoc Oświatowa”, Warszawa.
Ciupak E., (1965), Kapłaństwo: powołanie i zawód, w: E. Ciupak, Kult religijny i jego społeczne podłoże, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa, s. 391-429.
Davie E., (2007), Illicit Celibacy and the Deposit of Faith, Nashville: Create Space.
Davie E., (2010), On the origin of mandatory celibacy, w: Laikat i duchowieństwo w Kościele katolickim w Polsce. Problem dialogu i współistnienia, red. Baniak J., Wydawnictwo UAM, Poznań, s. 341-348.
Deschwanden von L., (1968), Eine Rollenanalyse des theologischen Pfarreipriesters, „Internationales Jahrbuch fur Religionssoziologie”. T. IV. Beitrage zur religionssoziologischen Forschung, Koln – Opladen.
Deschwanden von L., (1972), Die Rolle des Gemeindepriesters zwischen Kirche Und Gesellschaft, in: Religion im Umbruch, Wossner J. (Hrsg.), Stuttgart.
Dobrzanowski S,. (1977), Młodzież o kapłaństwie i kapłanach, „Chrześcijanin w Świecie” nr 50, s. 95-110.
Fidalski J., (1960), Ksiądz – społecznik czy duszpasterz? „Tygodnik Powszechny” nr 14, s. 7.
Głowa S., (1968), Kapłaństwo według myśli Soboru, w: Kościół w świetle Soboru, red. Moysa S., Pallottinum, Poznań.
Goddijn W., (1966), Rola kapłana w Kościele i w społeczeństwie, „Znak” nr 139/140, s. 6-21.
Grabowski J., (1948), Prawo kanoniczne, Wydawnictwo Gebethner & Wolf, Warszawa.
Granat W., (1961), Sakramenty święte, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Houtart F., Remy J., (1970), Sacerdoce autorite et innovation dans l’Eglise, Maison, Paris.
Kerkhofs J., P.M. Zulehner (ed.), (1995), Europa ohne Priester? Duseldorf: Patmos Verlag.
Kowalewski M., (1959), Mały Słownik Teologiczny, Księgarnia Świętego Wojciecha, Poznań-Warszawa-Lublin.
Kung H., (1971), Wozu Priester? Zurich-Einsiedeln-Koln: Benziger.
Majka J., (1971), Społeczna rola proboszcza w parafii, w: Majka J., Socjologia parafii. Zarys problematyki, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 173-187.
Majka J., (1976), Wpływ środowiska i przemian społecznych na kształtowanie się modelu kapłana duszpasterza, w: Osobowość kapłańska, red. Majka J., Wydawnictwo Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław, s. 105 – 132.
Mariański J., (1984), Żyć parafią, Wydawnictwo Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław.
Mariański J., (1991), Kondycja religijna i moralna młodych Polaków, Nomos, Kraków.
Mynarek H., (1978), Eros und Klerus . Vom Elend und Zolibatus, Doemar, Munchen-Zurich.
Niebuhr H.R., (1956), The Purpose of the Church and his Ministry, New York.
Newcomb T.M., (1962), Kształtowanie postaw jako funkcja grup odniesienia, w: Zagadnienia psychologii społecznej, red. Malewski A., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Pin E., (1968), La paroisse catholique. Les forms veriables d’un systeme social, Presses Universitaires Gregoriane, Roma.
Piwowarski W., (1971), Więź z przywódcami religijnymi, w: Piwowarski W., Religijność wiejska w warunkach urbanizacji, Biblioteka Więzi, Warszawa, s. 273-286.
Piwowarski W., (1977), Religijność miejska w rejonie uprzemysłowionym. Studium socjologiczne, Biblioteka Więzi, Warszawa.
Piwowarski W., (1990), Religijnośc ludowa w ciągłości i zmianie, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” nr 216, s. 36-52.
Schillebeekx E., (1963), Communicatie tussen priester en leek, „Nederlandse Katholike Stemen” nr 7/8, s. 210-222.
Schoeck H., (1969), Kleines Soziologisches Worterbuch, Freiburg in Breisgau: Herder.
Słowiński R., (2010), Ksiądz wczoraj i dziś. Społeczne konstruowanie powołania do kapłaństwa, w: Religijność i duchowość – dawne i nowe formy, red. Libiszowska-Żółtkowska M., Grotowska S., Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków, s. 408-423.
Sobór Watykański II, (1968), Pallottinum, Poznań.
Spencer H., (1981), Instytucje religijne, Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa.
Szczepański J., (1972), Elementarne pojęcia socjologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Tillard J.M., (1973), La qualite sacerdotale du ministere chretien, “Nouvelle Revue Theologique” nr 3, s. 25-36.
Wach J., (1961), Socjologia religii, tłum. Z. Poniatowski, Książka i Wiedza, Warszawa.
Wawro F.W., (1986), Postawy religijne młodzieży szkół średnich – akceptacja roli księdza, w: Z badań nad religijnością polską. Studia i materiały, red. Piwowarski W., Zdaniewicz W., Pallottinum, Warszawa-Poznań, s. 216-236.
Znaniecki F., Thomas W., (1976), Chłop polski w Europie i Ameryce, tłum. M. Matelska, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
