Mary as the Graeco-Roman Ideal of a Woman

Robert Krzysztof Zawadzki

Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie , Poland
https://orcid.org/0000-0001-6964-1736


Abstract

The article discusses the Graeco-Roman moral, religious, and literary context within which Mary’s cult was expressed and developed. It offers an analysis of Mary’s titles used together with her name, focusing on their relationship to the same aspects of the Graeco-Roman culture, and how the Mother of God as the Virgin, Lady of Consolation, Lady of Sorrows, and Madonna was perceived by the pagans. It demonstrates that this extolling of Mary’s virtues, however unlikely when applied to her, did have some precedents in the culture of Greeks and Romans who were prepared to accept Mary’s cult. The article sheds light on the early development of Mary's cult to seek to relate doctrine or dogma about Mary to the Graeco-Roman surroundings.

Keywords:

cult of Mary, titles of Mary, Graeco-Roman culture, Mariology, Christianity

Achilleus Tatios, Opowieść o Leukippe i Klejtofoncie (opr. R.K. Zawadzki) (Częstochowa: Wydawnictwo WSP 2002).

Apollodor, Biblioteka opowieści mitycznych (tł. T. Mojsik) (Biblioteka Antyczna 60; Wrocław: ISKŚiO UWr 2018).

Arystofanes, Komedie (tł. K. Ławińska-Tyszkowska) (Biblioteka Antyczna; Warszawa: Prószyński i S-ka 2001–2003) I–II.

Beinert, W. – Petri, H. (red.), Handbuch der Marienkunde (Regensburg: Pustet 1984).

Benko, S., The Virgin Goddess. Studies in the Pagan and Christian Roots of Mariology (Leiden – Boston, MA: Brill 2004). (Crossref)

Bieżuńska-Małowist, I., Kobiety antyku, talenty, ambicje, namiętności (Warszawa: PWN 1993).

Bosak, P.C., Leksykon wszystkich postaci biblijnych (Kraków: Petrus 2015).

Bracha, F., „Zarys historii mariologii polskiej”, Gratia plena. Studia teologiczne o Bogurodzicy (red. B. Przybylski) (Poznań: Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów 1965) 457–486.

Brown, R.E. – Fitzmyer, J.A. – Murphy, R.E. (red.), Katolicki komentarz biblijny (Warszawa: Vocatio 2013).

Caius Musonius Rufus, C. Musonii Rufi reliquiae (red. O. Hense) (Whitefish, MT: Kessinger 2010).

Carrol, M.P., The Cult of the Virgin Mary. Psychological Origins (Princeton, NJ: Princeton University Press 1986). (Crossref)

Cytowska, M. – Szelest, H., Literatura rzymska. Okres augustowski (Warszawa: PWN 1990).

Ćwik, K., „Kształtowanie się dogmatów chrystologicznych na soborach pierwszych wieków”, Collectanea Theologica 84/3 (2014) 31–47. (Crossref)

Denzinger, H. – Schönmetzer, A., Enchiridion symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum, wyd. 36 (Freiburg im Br.: Herder 1976) (= DS).

Dupuis, J., Chrześcijaństwo i religie. Od konfrontacji do dialogu (Kraków: WAM 2003).

Dworacki, S., „Romans grecki”, Literatura Grecji starożytnej. II. Proza historyczna, krasomówstwo, filozofia i nauka, literatura chrześcijańska (red. H. Podbielski) (Lublin: TN KUL 2005) 295–322.

Dzielska, M., „Kierunki badań nad historią religii greckiej i hellenizmu oraz nowsza literatura przedmiotu”, T. Zieliński, Religia starożytnej Grecji (Wrocław: Ossolineum 1991) 277–296.

Esler, Ph.F., „The Mediterranean Context of Early Christianity”, The Early Christian World (red. Ph.F. Esler) (London: Routledge 2002) 3–26. (Crossref)

Euripides, Ion, tł. J. Łanowski: Eurypides, „Ijon”, Eurypides, Tragedie (Warszawa: Prószyński i S-ka 2007) II.

Fernández, D., „Aktualność i wartości mariologii Ojców Kościoła”, Częstochowskie Studia Teologiczne 11 (1983) 73–91.

Fusillo, M., Naissance du Roman (Paris: Éditions du Seuil 1991).

Gambero, L., Mary and the Fathers of the Church. The Blessed Virgin Mary in Patristic Thought (San Francisco, CA: Ignatius Press 1999).

Grimal, P., Miłość w Rzymie (tł. J.R. Kaczyński) (Warszawa: PIW 1990).

Hägg, T., The Novel in Antiquity (Oxford: Blackwell 1983).

Haręzga, S., „Magnificat”, Nowy słownik teologii biblijnej (red. H. Witczyk) (Lublin: TN KUL – Kielce: Jedność 2017) 490–493.

Helm, R., Der antike Roman (Berlin: Wissenschaftliche Editionsgesellschaft 1948).

Hezjod, Narodziny Bogów (Theogonia), Prace i dni, Tarcza (tł. J. Łanowski) (Biblioteka Antyczna; Warszawa: Prószyń-ski i S-ka 1999).

Homerus, Iliados, tł. F.K. Dmochowski: Homer, Iliada (Biblioteka Klasyki polskiej i Obcej; Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974).

Homerus, Odyssea, tł. L. Siemieński: Homer, Odyseja (Warszawa: Paprocki i S-ka 1895).

Horacy, Dzieła (tł. S. Gołębiowski) (Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej; Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1980) I–II.

Hyginus, Hygini fabulae (red. P.K. Marshall) (Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana; Berlin: De Gruyter 2002).

Iustinus, Iustini Martyris Dialogus cum Tryphone (red. M. Marcovich) (Berlin: De Gruyter 1997).

Jan Paweł II, „Encyklika Redemptoris Mater”, Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II (Kraków: Wydawnictwo M 1996) I, 259–317.

Jeffers, J.S., The Greco-Roman World of the New Testament Era. Exploring the Background of Early Christianity (Downers Grove, IL: IVP Academic 1999).

Johnson, L.T., Among the Gentiles. Greco-Roman Religion and Christianity (New Haven, CT: Yale University Press 2009).

Jurewicz, O. – Winniczuk, L., Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym (Warszawa: PWN 1973).

Katechizm Kościoła katolickiego (Poznań: Pallottinum 1994).

Komornicka, A.M., Poezja starożytnej Grecji. Wybrane gatunki literackie (Łódź: Wydawnictwo UŁ 1987).

Komornicka, A.M., Studia nad Pindarem i archaiczną liryką grecką. W kręgu pojęć prawdy i fałszu (Łódź: Wydawnictwo UŁ 1979).

Kręcidło, J., „Świat pogański wobec rodzącego się chrześcijaństwa. Dlaczego chrześcijanie nie byli lubiani w starożytnym świecie?”, Ex oriente Lux. Księga pamiątkowa dla Księdza Profesora Antoniego Troniny w 65. rocznicę urodzin (red. W. Chrostowski) (Warszawa: Verbinum 2010) 82–291.

Kumaniecki, K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu (Warszawa: PWN 1988).

Kuźmak, K., „Imię Maryja. III. Bractwa”, Encyklopedia katolicka (red. S. Wielgus et al.) (Lublin: TN KUL 1997) VII, 67–68.

Leon-Dufour, X. (red.), Słownik teologii biblijnej (tł. i opr. K. Romaniuk) (Poznań: Pallottinum 1994).

Maciołka, M., „Imię Maryja. II. W liturgii”, Encyklopedia katolicka (red. S. Wielgus et al.) (Lublin: TN KUL 1997) VII, 67.

Malina, A., „Kobiety w genealogii Jezusa (Mt 1,1-17)”, Verbum Vitae 19 (2011) 109–129.

Marcus Aurelius, Meditationes, tł. B. Pawlak – M. Reiter: Marek Aureliusz, Rozmyślania (Gliwice: Helion 2016).

Martin, L.H., „Graeco-Roman Philosophy and Religion”, The Early Christian World (red. Ph.F. Esler) (London: Routledge 2002) 53–79. (Crossref)

Mazurkiewicz, R., Z dawnej literatury maryjnej. Zarysy i zbliżenia (Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego 2011).

Musiał, D., Antyczne korzenie chrześcijaństwa (Warszawa: Trio 2001).

O’Carroll, M., Theotokos. A Theological Encyclopedia of the Blessed Virgin Mary (Eugene, OR: Wipf & Stock 1982). (Crossref)

Ordon, H., „Kobiety w genealogii Jezusa (Mt 1,1-17) a sytuacja Kościoła Mateuszowego”, „Niewiastę dzielną kto znajdzie?” (Prz 31, 10). Rola kobiet w historii zbawienia (red. A. Kubiś – K. Napora) (Analecta Biblica Lublinensia 14; Lublin: Wydawnictwo KUL 2016) 247–256.

Origenes, Contra Celsum, tł. H. Chadwick: Origen, Contra Celsum (Cambridge: Cambridge University Press 1980). (Crossref)

Ovidius, Fasti (ed. J.G. Frazer) (Loeb Classical Library 253; Cambridge, MA: Harvard University Press 1931). (Crossref)

Ovidius, Metamorphoses (red. R. Ehwald) (Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana; Leipzig: Teubner 1915).

Ovidius, Tristia (red. R. Merkel) (Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana; Leipzig: Teubner 1911).

Pelikan, J., Mary Through the Centuries. Her Place in the History of Culture (New Haven, CT: Yale University Press 1998).

Peters, F.E., The Harvest of Hellenism. A History of the Near East from Alexander the Great to the Triumph of Christianity (London: Allen & Unwin 1972).

Pindar, Pindari carmina cum fragmentis (red. B. Snell – H. Maehler) (Leipzig: Teubner 1989).

Plato, Symposium. Greek Text with Commentary by Kenneth J. Dover (Cambridge Greek and Latin Classics; Cambridge: Cambridge University Press 1980).

Platon, Dialogi (tł. W. Witwicki) (Libri Mundi; Warszawa: Verum 1993).

Platon, Państwo, Prawa (tł. W. Witwicki) (Komorów: Antyk 2001).

Plinius, Historia naturalis (red. C. Mayhoff) (Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana; Leipzig: Teubner 1892–1909) I–VI.

Podbielski, M., „Platon”, Literatura Grecji starożytnej. Prace historyczne, krasomówstwo, filozofia i nauka, literatura chrześcijańska (red. H. Podbielski) (Lublin: TN KUL 2005) 597–611.

Polaszek, E., Antyczny romans grecki (Wrocław: Ossolineum 1986).

Rahner, H., „Die Marienkunde in der lateinischen Patristik”, Katholische Marienkunde (red. P. Sträter) (Paderborn: Schöningh 1947) 137–182.

Reinsberg, C., Obyczaje seksualne starożytnych Greków (tł. B. Wierzbicka) (Gdynia: Uraeus 1998).

Rohde, E., Der griechische Roman und seine Vorläufer (Leipzig: Breitkopf & Härtel 1914).

Rosen, H.B. (red.), Herodotus (Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana; Leipzig: Teubner 1987–1997) I–II.

Rubin, M., Mother of God. A History of the Virgin Mary (New Haven, CT: Yale University Press 2010).

Ryś, G., Błogosławiona między niewiastami. Księga Judyty (Kraków: Salwator 2015).

Ryś, G., Rut Moabitka krewna Boga (Kraków: eSPe 2013).

Santorski, A., „Maryja w nauce Ojców Kościoła. (Główne ukierunkowania)”, Vox Patrum 15 (1988) 927–937.

Starowieyski, M., „Maryja w pierwszych wiekach Kościoła”, W Drodze 179 (1988) 3–13.

Starowieyski, M., „Najstarszy opis mariofanii”, Vox Patrum 15 (1988) 735–744.

Starowieyski, M., „Tytuł Theotokos w świadectwach przedefeskich”, Analecta Cracoviensia 16 (1984) 409–449. (Crossref)

Varro Terentius M., De lingua Latina X (red. D.J. Taylor) (Appleton, WI: Benjamins 1996).

Varro Terentius M., De re rustica, tł. W.D. Hooper – H.B. Ash: Cato, Varro, On Agriculture (Loeb Classical Library 283; Cambridge, MA: Harvard University Press 1934). (Crossref)

Vassilaki, M., Images of the Mother of God. Perceptions of the Theotokos in Byzantium (Aldershot: Cambridge University Press 2005).

Vergilius, Aeneis (red. W. Janell) (Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana; Leipzig: Teubner 1936).

Winniczuk, L., Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu (Warszawa: PWN 1983).

Winniczuk, L., Twórczość poetek greckich (Warszawa: PWN 1956).

Wipszycka, E., Kościół w świecie późnego antyku (Warszawa: PIW 1994).

Xenophon, Oeconomicus, tł. D. Tymura: Ksenofont, Ekonomik (Warszawa: PIW 2020).

Zawadzki, A., „Kim jest oblubieniec w przypowieści o dziesięciu pannach (Mt 25,1-13)? Między tradycyjnymi a współczesnymi próbami zrozumienia”, The Biblical Annals 9/2 (2019) 355–396. (Crossref)

Zieliński, T., Hellenizm a judaizm (Warszawa: Mortkowicz 1927) I–II.

Zieliński, T., Literatura starożytnej Grecji epoki niepodległości (Warszawa: Mortkowicz 1923).

Zieliński, T., Religia starożytnej Grecji. Zarys ogólny. Religia hellenizmu (Wrocław: Ossolineum 1991).

Życiński, W., Matka, która pozostała dziewicą (Kraków: Scriptum 2017).


Published
2021-09-30


Zawadzki, R. K. (2021). Maryja jako grecko-rzymski ideał kobiety. Verbum Vitae, 39(3), 1051–1074. https://doi.org/10.31743/vv.12815

Robert Krzysztof Zawadzki  r.zawadzki@ujd.edu.pl
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie

Robert K. Zawadzki, prof. dr hab., pracownik Instytutu Literaturoznawstwa Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie, zajmuje się literaturą antyczną, staropolską i nowołacińską. Publikacje dotyczące m.in. starożytnej powieści, retoryki, teorii literatury, średniowiecznej i renesansowej nauki polskiej.

https://orcid.org/0000-0001-6964-1736



License

The author(s) grant (s) to the Licensee a non-exclusive and royalty-free license in accordance with the provisions of the Appendix: LICENSE TO USE THE WORK