Nowe źródło do dziejów synodu zamojskiego Cerkwi unickiej: bazyliański Diariusz protoarchimandryty Antoniego Zawadzkiego (25 sierpnia – 18 września 1720 roku)
Ihor Skoczylas
Ukraiński Uniwersytet Katolicki we Lwowie , UkrainaAbstrakt
Przedmiotem publikacji jest fragment odnalezionego przez śp. prof. Ihora Skoczylasa Dziennika protoarchimandryty zakonu bazylianów o. Antoniego (Zawadzkiego). Źródło należy do kolekcji prawosławnego biskupa Pawła (właśc. Prokopa Dobrochotowa), zdeponowanej w Naukowo-Badawczym Archiwum Petersburskiego Instytutu Historii Rosyjskiej Akademii Nauk. Tekst dziennika, napisany w języku łacińskim i polskim, dotyczy wydarzeń zamojskiego synodu prowincjonalnego w 1720 roku (25 sierpnia – 18 września), dlatego nazwany został przez jego edytora Diariuszem synodu zamojskiego. Wydany jest zgodnie ze współczesnymi zasadami edycji źródeł historycznych, a poprzedza go rozbudowany wstęp omawiający tekst oraz przybliżający osobę o. Antoniego i kontekst historyczny wydarzeń. Diariusz należy do pisemnych źródeł narracyjnych tworzonych masowo w środowisku duchownych i świeckich elit metropolii kijowskiej. Jest aktem prawa publicznego i oficjalnym dokumentem zakonu bazylianów, a na jego blok tekstowy składają się: zapiski kronikarskie na temat wydarzeń synodu, opisy jego sesji i narad, czynności Zawadzkiego jako protoarchimandryty zakonu, dokumenty i korespondencja Kurii Rzymskiej i zakonu bazylianów, a także oficjalne rozporządzenia protoarchimandryty odnośnie do spraw administracyjnych, gospodarczych, duszpasterskich i finansowych.
Słowa kluczowe:
bazylianie, protoarchimandryta Antoni Zawadzki, diariusz, synod zamojski 1720 rokuBibliografia
Źródła
Archivio Apostolico Vaticano, Segretaria di Stato, Polonia, vol. 149.
Archivio Storico „De Propaganda Fide” − Congregzione per Evangelizzazione dei Popoli, Litterae S. Congregationis et Secretarii, vol. 109.
Central′nij deržavnij ìstoričnij arhìv Ukraїni, f. 201, op. 4b, spr. 421.
Kolekcja Pawła Dobrochotowa, https://fbc.pionier.net.pl/search#fq={!tag=dcterms_accessRights}dcterms_accessRights%3A%22Dost%C4%99p%20otwarty%22&q=dc_subject%3A%22Kolekcja%20Paw%C5%82a%20Dobrochotowa%22> (dostęp: 28.08.2020).
Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka, Retų spaudinių skyrius, L-18/2-63/1-2.
L′vìvs′ka nacìonal′na naukova bìblìoteka ìm. V. Stefanika NAN Ukraїni, Vìddìl rukopisìv, f. 3.
Nacìonal′nij muzej ìm. Andreâ Šeptic′kogo u L′vovì, Vìddìl rukopisnoї ta starodrukovanoї knigi, Rukopisi latins′kì, Rkl 581, 702.
Naučno-issledovatel′skij arhiv (Russkaâ sekciâ) Sankt-Peterburgskogo instituta istorii Rossijskoj akademii nauk, kol. 52.
Österreichische Nationalbibliothek in Wien, Handschriftensammlung, Series nova, cod. SN 3845, 3847.
Rossijskaâ nacional′naâ biblioteka (Sankt-Peterburg), Otdel rukopisej, Pol′skoâzyčnye dokumenty, Diptycha Patrum et Fratrum Ord[inis] S[ancti] Bas[ilii] M[agni] Congregationis tit[uli] S[anctissi]mae Trinitatis defunctorum ab A. 1686 et non omnium, et non omnino servata annorum serie, collecta a R.mo Joanne Olszewski, consultore Ordinis, superiore Torokanensi, continuata vero per Reverendissimum Antonium Zawadzki, exprotoarchimandritam, consul torem et superiorem Torokanensem usque ad annum 1730.
Rossijskij gosudarstvennyj istoričeskij arhiv, f. 823.
Źródła drukowane
Acta S.C. de Propaganda Fide Ecclesiam Catholicam Ucrainae et Bielorusjae spectantia, t. 3, ed. A.G. Welykyj, Romae 1954.
Akty, izdavaemye Vilenskoj Arheografičeskoj komissiej, t. 8, Vil′na 1875.
Arheografičeskij sbornik dokumentov, otnosâŝihsâ k istorii Severo-Zapadnoj Rusi, izdavaemyj pri upravlenii Vilenskogo učebnogo okruga, t. 12, sost. P.A. Gil′tebrandt, F.G. Eleonskij, A.L. Mirotvorcev, Vil′na 1900.
Congregationes Particulares Ecclesiam Catholicam Ucrainae et Bielorussjae spectantes, t. 1, ed. A.G. Welykyj, E. Kaminskyj, Romae 1956.
Epistolae metropolitarum kioviensium catholicorum: Leonis Kiška, Athanasii Szeptyckyj, Floriani Hrebnyckyj 1714-1762, ed. A.G. Welykyj, Romae 1959.
Litterae basilianorum in terris Ucrainae et Bielarusjae, ed. A.G. Welykyj, P.B. Pidrutchnyj, t. 1, Romae 1979.
Litterae episcoporum historiam Ucrainae illustrantes (1600-1900), ed. A.G. Welykyj, P.B. Pidrutchnyj, t. 5, Romae 1981.
Litterae S. Congregationis de Propaganda Fide Ecclesiam Catholicam Ucrainae et Bielarusjae spectantes, t. 3, ed. A.G. Welykyj, Romae 1956.
Monumenta Ukrainae historica, t. 5, collegit A. Šeptyckyj, ed. J. Slipyj, Romae 1968.
Stebelski Ignacy, Dwa wielkie światła na horyzoncie połockim z cieniów zakonnych powstające czyli Żywoty śś. panien i matek Ewfrozyny i Parascewii zakonnic i hegumenij, pod ustawą ś. o. Bazylego Wielkiego w monastyrze Ś. Spasa za Połockiem żyjących, z chronologią i przydatkiem niektórych służących do tego pożytecznych krajowych wiadomości z rozmaitych dziejopisów i pism zebranych, t. 1, Wilno 1781.
Supplicationes Ecclesiae Unitae Ucrainae et Bielorusjae, t. 2, ed. A.G. Welykyj, Romae 1962.
Synodus provincialis Ruthenorum habita in Civitate Zamosciae anno MDCCXX, Romae 1724.
Opracowania
Blažejovskyj D., Byzantine Kyivan rite students in Pontifical Colleges, and Seminaries, Universities and Institutes of Central and Western Europe (1576-1983), Rome 1984.
Fedorìv Ûrij, Zamojs′kij sinod 1720 r., Rim 1972.
Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
Kultūrų kryžkelė: Vilniaus Švč. Trejybės šventovė ir vienuolynas, red. A. Bumblauskas, S. Kulevičius, I. Skočiliasas, Vilnius 2017.
Lìsejčykaŭ Dzânìs, Svâtar u belaruskìm socyume: prasapagrafìâ ŭnìâckaga duhavenstva 1596-1839 gg., Mìnsk 2015.
Na perehrestì kul′tur: Monastir ì hram Presvâtoї Trìjcì u Vìl′nûsì, red. A. Bumblauskas, S. Kulâvìčûs, Ì. Skočilâs, Vìl′nûs 2017.
Pìdručnij P.V., Ìstoričnij naris zakonodavstva Vasilìâns′kogo Činu sv. Josafata (1617-2018), Rim-L′vìv 2018.
Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. 2, red. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2010.
Stoc′kij Â., Bučac′kij monastir Otcìv Vasilìân: na službì Bogovì j Ukraїnì. Do 300-lìttâ zasnuvannâ, Žovkva 2011.
Tairova-Âkovleva T.G., Materialy po istorii Belorussii v Arhive Sankt-Peterburgskogo instituta istorii RAN, „Studia Slavica et Balcanica Petropolitana” (2009) No. 1-2.
Ul′ânovs′kij Vasyl Ì., Kolekcìâ ta arhìv êpiskopa Pavla Dobrohotova, Kiїv 1992.
Walczak Wojciech, Polonika z kolekcji Pawła Dobrochotowa (nr 52) z Instytutu Historii Rosyjskiej Akademii Nauk w Petersburgu, w: Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. 2, red. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2010.
Wojnar Meletius M., Basilian Scholars and Publishing Houses (XVII-XVIII), „Analecta OSBM” 9 (1974) z. 1-4.
Wojnar Meletius M., De capitulis basilianorum, Romae 1954.
Wojnar Meletius M., De Protoarchimandrita Basilianorum (1617-1804), Romae 1958.
Wykaz alumnów Seminarjum Papieskiego w Wilnie 1582-1773, „Ateneum Wileńskie” 11 (1936).
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
