Źródła do badań nad kasatami józefińskimi w Galicji (1782-1848) w archiwach wiedeńskich
Gregor Ploch
Abstrakt
W ramach międzynarodowego, historycznego projektu badawczego pt. Dziedzictwo kulturowe po klasztorach skasowanych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej oraz na Śląsku w XVIII i XIX wieku: losy, znaczenie, inwentaryzacja zrealizowanego w latach 2012-2016 pod kierunkiem prof. Marka Derwicha przeprowadziłem szereg kwerend w archiwach wiedeńskich w celu identyfikacji oraz obszernego opracowania archiwaliów związanych z kasatą klasztorów i kolegiat w Galicji. Głównym punktem odniesienia badań był obszerny podzespół Stiftungshofbuchhaltung oraz podseria Signatur 102. Stifte und Klöster: Galizien, znajdujące się w zasobach Österreichisches Staatsarchiv. Opracowania tych zbiorów zakończyłem monograficznymi publikacjami. W niniejszym artykule przedstawiam również dalsze zbiory archiwalne, które ze względów czasowych oraz objętości materiału mogłem przejrzeć jedynie wyrywkowo. Są to tzw. akta dot. domen galicyjskich oraz dalsze akta pojezuickie znajdujące się w zasobach Österreichisches Staatsarchiv. Dalsze kwerendy przeprowadziłem w archiwum zakonu Towarzystwa Jezusowego oraz benedyktynów w Wiedniu, których interesujące nas archiwalia przedstawiam. Ponadto nawiązuję w artykule do problematyki badawczej związanej ze strukturą archiwalną, błędami i nieścisłościami w nazewnictwie, a także z nikłym zainteresowaniem historią centralnej administracji austriackiej oraz nakreślam dezyderaty badawcze. Do nich należy szczególnie brak opracowania dokumentacji domen galicyjskich (duchownych oraz państwowych). Ten nieznany dotąd zasób jest fundamentalnym źródłem historycznym. Wykonane kwerendy są przyczynkiem do pełnego opracowania galicyjskich archiwaliów kościelnych znajdujących się w zbiorach archiwów wiedeńskich.
Słowa kluczowe:
kasaty; zakony; Galicja; józefinizm; Austria; kasaty józefińskie w Galicji; historia Kościoła w Galicji w XVIII i XIX w.; Österreichisches Staatsarchiv; Stiftungshofbuchhaltung; centralna administracja nadworna w WiedniuBibliografia
Buchmann B.M., Hof, Regierung, Stadtverwaltung. Wien als Sitz der österreichischen Zentralverwaltung von den Anfängen bis zum Untergang der Monarchie, Wien 2002.
Dąbrowski A., [rec.]: Anne-Gaëlle Benard, Guide Des Archives Nationales Autrichiennes à L’usage Du Lecteur Francophone, “Mitteilungen des Österreichischen Staatsarchivs”, Inventare 1, Wien 1995, Herausgegeben von der Generaldirektion, ss. 186, „Archeion”, 97 (1997) s. 213-216.
Dokładny niemiecko-polski słownik do podręcznego użycia dla Polaków i Niemców, cz. 1, oprac. J.T. Trojański, Poznań-Berlin-Bydgoszcz 1844.
Gaul J., Polonika w Allgemeines Verwaltungsarchiv w Wiedniu, „Archeion”, 101 (2000) s. 107-128.
Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, t. 3: Źródła. Skutki kasat XVIII i XIX w. Kasata w latach 1954-1956, red. M. Derwich, Wrocław 2014.
Kumor B., Ważniejsze polonika kościelne w Archiwach Państwowych w Wiedniu, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 37 (1978) s. 307-311. (Crossref)
Betrachtungen zur Wirtschafts- und Sozialgeschichte: ausgewählte Schriften von Alois Brusatti aus Anlass seines 60. Geburtstages, red. H. Matis, K. Bachinger, H. Koller, Berlin 1979.
Miławicki M., Źródła do dziejów Kościoła ormiańskokatolickiego w Galicji w zbiorach wiedeńskich, „Lehahayer”, 6 (2019) s.125-147. (Crossref)
Österreichisches Staatsarchiv. Richtlinien für die Verzeichnung von Archivgut im Österre-ichischen Staatsarchiv, oprac. L. Auer, Wien [b.r.].
Ploch G., Die josephinischen Klosteraufhebungen in Galizien. Teil 1: Akten des Bestandes “Stiftungshofbuchhaltung” im Österreichischen Staatsarchiv zu Wien, Mün¬chen 2020.
Ploch G., Die josephinischen Klosteraufhebungen in Galizien. Teil 2: Akten der Unterserie “Signatur 102: Stifte und Klöster: Galizien” im Österreichischen Staatsarchiv zu Wien, München 2020.
Ploch G., Zespół nr 102, Klöster und Stifte: Galizien, w Allgemeines Verwaltungsarchiv oraz wybrane inne archiwalia dotyczące klasztorów i zakonów w Galicji w zbiorach Österreichisches Staatsarchiv, w: Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie, t. 3: Źródła. Skutki kasat XVIII i XIX w. Kasata w latach 1954-1956, red. M. Derwich, Wrocław 2014, s. 17-46.
Polonika w Austriackim Archiwum Państwowym [Polonica im Österreichischen Staatsar¬chiv] 1772-1918, oprac. J. Gaul, Warszawa 2003.
Provinzial-Gesetzsammlung des Königreichs Galizien und Lodomerien für das Jahr 1841 [Zbiór Ustaw prowincyjnych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi z roku 1841], Lwów 1844.
Provinzial-Gesetzsammlung des Königreichs Galizien und Lodomerien für das Jahr 1842 [Zbiór Ustaw prowincyjnych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi z roku 1842], Lwów 1844.
Wereszycki Henryk, Historia Austrii, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
