ABMK

Represje carskie wobec duchowieństwa diecezji kujawsko-kaliskiej po powstaniu styczniowym

Józef Szymański

Instytut Historii i Politologii, Akademia Pomorska w Słupsku , Polska


Abstrakt

W narodowym zrywie powstańczym w 1863 r. w Królestwie, ale także na Litwie i Białorusi wzięły udział wszystkie warstwy społeczne Polaków. Do tego niezwykłego zrywu włączyło się także duchowieństwo katolickie diecezjalne i zakonne. W diecezji kujawsko-kaliskiej z 354 duchownych, bezpośrednio 87 z nich za swoją działalność patriotyczną i narodową w różny sposób było represjonowanych. Wielu z nich skazanych było na katorgi syberyjskie, osiedlenie w odległych regionach cesarstwa, więzienie, kary pieniężne i inwigilację. Wspomniane represje utrudniały realizowanie misji Kościoła, nie złamały jednak jego woli i ducha w walce o prawa Narodu.

Słowa kluczowe:

powstanie styczniowe, rok 1863, duchowieństwo katolickie, diecezja kujawsko-kaliska

Ahasfer X., Tunka. Opowiadanie o wsi Tunka, gdzie było na wygnaniu przeszło 150-ciu księży, oparte na wspomnieniach naocznych świadków i odnośnych dokumentach, Poznań 1914.

Bender R., Rogoziński Teodor, w: Polski Słownik Biografi czny, t. 3, Warszawa-Kraków 1988-1989, kol. 473.

Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i Ojczyzny w latach 1861-1915. Materiały z urzędowych świadectw władz rosyjskich, archiwów konsystorskich, zakonnych i prywatnych. Opracował Paweł Kubicki biskup sufragan sandomierski. Część pierwsza. Dawne Królestwo Polskie. Tom I. Okólniki Rządu Rosyjskiego, krępujące wolność Kościoła, Diecezje Kielecka i Kujawsko-Kaliska, Sandomierz 1933.

Buchalski F., Ś.p. Ks. Michał Orzechowski, „Kronika Dyecezji Kujawsko-Kaliskiej”, 7 (1913) s. 57-59.

Ciechalski A., Wyborski Paweł, w: Kazimierz Wielki oraz niepospolici z Kowala i okolic. Słownik biografi czny. Kalendarium, red. Z.J. Zasada, B. Ziółkowski, Włocławek- Kowal 2006, s. 252-253.

Dylągowa H., Duchowieństwo katolickie wobec sprawy narodowej (1764-1864), Lublin 1981.

Giergielewicz J., Stobiecki Ostoja Józef (1809-1886), w: Kazimierz Wielki oraz niepospolici z Kowala i okolic. Słownik biografi czny. Kalendarium, red. Z.J. Zasada, B. Ziółkowski, Włocławek-Kowal 2006, s. 219.

Frątczak W., Duchowieństwo dekanatu tureckiego w świetle zarządzenia bpa Aleksandra Bereśniewicza z 6 III 1884 r., „Teologia i Człowiek”, 18 (2011) s. 213-246 .

Gołdyn P., Franciszkanie w powstaniu styczniowym na ziemi konińskiej, Konin 2002.

Grzybowski M.M., Duchowieństwo katolickie diecezji płockiej w okresie powstania styczniowego, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego”, 5 (2013) s. 25-42.

Jemielity W., Księża diecezji augustowskiej, czyli sejneńskiej, ukarani za udział w powstaniu styczniowym, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 22 (1975) z. 4, s. 117-123.

Kieloch T., Włocławek w czasach powstania styczniowego (1861-1864). W przeddzień powstania, w: Z dziejów Powstania Styczniowego na Kujawach i Ziemi Dobrzyńskiej, red. S. Kalembka, Warszawa 1989.

Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Warszawa 1983².

Kołtuniak J., Piotrków Kujawski. Zarys dziejów miasta i parafi i, Bydgoszcz 2002.

Kołtuniak J., Połajewo nad Gopłem. Zarys dziejów, Włocławek 2004.

Koział A., Powstanie styczniowe oraz losy Polaków na Syberii w polskiej historiografii. Dorobek Eugeniusza Niebelskiego, w: Sybir. Wysiedlenia-losy-świadectwa, red. J. Ławski, S. Trzeciakowska, Ł. Zabielski, Białystok 2013, s. 129-134.

Kozłowski E., Bibliografi a Powstania Styczniowego, Warszawa 1964, ss. 620.

Kronika kościelna – zgon ks. prałata Skupieńskiego, „Przegląd Katolicki”, 21 (1873) s. 332.

Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968-1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 20 (1970) s. 253-374.

Librowski S., Chodyński Stanisław, w: Encyklopedia Katolicka, t. 3, Lublin 1995, k. 207.

Librowski S., Chodyński Zenon, w: Encyklopedia Katolicka, t. 3, Lublin 1995, k. 208.

L[ibrowski] S., Księża w walce o wolność Polski, Toruń 1939.

Łojko J., Stępień J., Dzieje Tuliszkowa, Poznań-Konin 1995.

Maliszewski E., Organizacja powstania styczniowego, Warszawa 1925.

Małecki Z.J. Małecka I., Ocalić od zapomnienia Kalwarię Moczalsko-Bugajską oraz Powstańców Styczniowych z 1863/1864 r., „Zeszyty Naukowe – Inżynieria lądowa i wodna w kształtowaniu środowiska”, 8-9 (2013) s. 83-112.

Mujta J.S., Z dziejów powstania styczniowego 1863-1864 na ziemi kolskiej, Konin 1998.

Niebelski E., Arcybiskup Zygmunt Szczęsny Feliński w obronie duchownych więzionych i zesłanych za udział w ruchu narodowym lat 1861-1864, „Niepodległość i Pamięć” 12/1 (21), 2005, s. 31-45.

Niebelski E., Autografy księży zesłanych do syberyjskiej Tunki w ramach represji po powstaniu 1863 roku, „Nasza Przeszłość”, 99 (2003) s. 417-422.

Niebelski E., Duchowieństwo lubelskie i podlaskie w powstaniu 1863 roku i na zesłaniu w Rosji, Lublin 2002.

Niebelski E., Łęczycki incydent biskupa Marszewskiego 3 września 1861 roku, w: Religia, edukacja, kultura. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Stanisławowi Litakowi, red. M. Surdacki, Lublin 2002, s. 217-222.

Niebelski E., Nieprzejednani wrogowie Rosji: duchowieństwo lubelskie i podlaskie w powstaniu 1863 roku i na zesłaniu, Lublin 2008.

Niebelski E., „Wiosna i jesień trwa tu krótko”. Księża zesłańcy 1863 roku w syberyjskiej Tunce, Lublin 2014.

Pietrzak J.S., Księża powstańcy 1863, Kraków 1916.

Piwnicki G., Skutki powstania styczniowego, „Przegląd Polsko-Polonijny”, 4/2 (2012) s. 231-250.

Powstanie styczniowe 1863-1864. Wrzenie. Bój. Europa. Wizje, red. S. Kalembka, Warszawa 1990.

Seweryn J. Ks., Udział duchowieństwa diecezji kujawsko-kaliskiej w powstaniu styczniowym, Włocławek 2003.

Sokulski J., Centt Wawrzyniec, w: Polski Słownik Biografi czny, t. 3, Kraków 1937, s. 229.

Sowa K., Losy duchowieństwa polskiego zesłanego na Syberię po powstaniu styczniowym (1863-1883), „Nasza Przeszłość”, 77 (1992) s. 123-164.

Sprawozdanie z wizyty pasterskiej, „Kronika Dyecezji Kujawsko-Kaliskiej”, 9 (1910), s. 278.

Ś.p. ks. Józef Sypniewski, „Kronika Dyecezyi Kujawsko-Kaliskiej”, 6 (1910) s. 174.

Ś.p. ks. Michał Ziarniewicz, „Kurjer Warszawski” Pismo poranne. 4 sierpnia 1917 r. Nr. 213, s. 2.

Śp. Ks. Czesław Harwas, „Przegląd Katolicki”, 29.09.1876, Nr 39, s. 619.

Urban W., Ostatni etap dziejów Kościoła w Polsce przed nowym tysiącleciem (1815-1965), Rzym 1966.

Wlaźlak W., Duchowieństwo parafi i Rząśnia w okresie niewoli narodowej, „Częstochowskie Studia Teologiczne”, 34 (2006) s. 227-238.

Wlaźlak W.P., Ofi cjałowie Konsystorza Okręgowego w Piotrkowie [Trybunalskim], „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” Prawo 7, 53 (2009) s. 276-287.

Ziemia konińska w czasie powstania styczniowego 1863-1864, T. 2. Archiwalia, oprac. i komentarzem opatrzył J. Stępień, Konin 1994.

Ziemia Konińska w czasie powstania styczniowego 1863-1864. T. 3, Pamięć o 1863 roku: Historia i tradycje, red. J. Gulczyński, Konin 1994.

Ziemia Konińska w czasie powstania styczniowego 1863-1864, red. J. Stępień, T. 4 cz. 1, Konin 1995.

Ziemia Konińska w czasie powstania styczniowego 1863-1864, red. J. Stępień, J. Gulczyński, T. 4 cz. 2, Konin 1996.

Ziemia Konińska w czasie powstania styczniowego 1863-1864. Losy i wspomnienia popowstaniowe, red. J. Stępień, T. 5, Konin 1998.

Ziemia Konińska w powstaniu styczniowym 1863-1864: praca zbiorowa wydana z okazji konferencji naukowej zorganizowanej w 130 rocznicę Powstania Styczniowego w

Ciążeniu 24-25.04.1993, red. Z. Kaczmarek, J. Stępień, Konin 1993. Z dziejów Powstania Styczniowego na Kujawach i Ziemi Dobrzyńskiej, red. S. Kalembka, Warszawa 1989.

Z dziejów powstania styczniowego na ziemi konińskiej. Wybór zagadnień, red. A. Kijas, Konin 2013.

Zmarli. Ks. Paweł Wyborski, „Kronika Dyecezyi Kujawsko-Kaliskiej”, 1 (1909) s. 17.

Żywczyński M., Kościół i duchowieństwo w powstaniu styczniowym, „Przegląd Historyczny”, 1938, s. 512-525.

Pobierz

Opublikowane
2016-06-01


Szymański, J. (2016). Represje carskie wobec duchowieństwa diecezji kujawsko-kaliskiej po powstaniu styczniowym. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 105, 303–328. https://doi.org/10.31743/abmk.12070

Józef Szymański 
Instytut Historii i Politologii, Akademia Pomorska w Słupsku