ABMK

Tsarist repression against the clergy of the Diocese of Kujawy and Kalisz after the January Uprising

Józef Szymański

Instytut Historii i Politologii, Akademia Pomorska w Słupsku , Poland


Abstract

All social strata of the Poles both from the Kingdom of Poland, Lithuania and Belarus took part in the national uprising in 1863. The Catholic diocesan and monastic clergy also joined this extraordinary uprising. In the Diocese of Kujawy and Kalisz, 94 out of 422 priests were directly repressed in various ways for their patriotic and national activities. Many of them were sentenced to hard labour in Siberia, to settlement in distant regions of the empire, imprisonment, fi nes and surveillance. This repression hampered the realization of the mission of the Church, but did not break its will and spirit in the struggle for the rights of the Nation.

Keywords:

the January Uprising, the year 1863, the Catholic clergy, the Diocese of Kujawy and Kalisz



Ahasfer X., Tunka. Opowiadanie o wsi Tunka, gdzie było na wygnaniu przeszło 150-ciu księży, oparte na wspomnieniach naocznych świadków i odnośnych dokumentach, Poznań 1914.

Bender R., Rogoziński Teodor, w: Polski Słownik Biografi czny, t. 3, Warszawa-Kraków 1988-1989, kol. 473.

Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i Ojczyzny w latach 1861-1915. Materiały z urzędowych świadectw władz rosyjskich, archiwów konsystorskich, zakonnych i prywatnych. Opracował Paweł Kubicki biskup sufragan sandomierski. Część pierwsza. Dawne Królestwo Polskie. Tom I. Okólniki Rządu Rosyjskiego, krępujące wolność Kościoła, Diecezje Kielecka i Kujawsko-Kaliska, Sandomierz 1933.

Buchalski F., Ś.p. Ks. Michał Orzechowski, „Kronika Dyecezji Kujawsko-Kaliskiej”, 7 (1913) s. 57-59.

Ciechalski A., Wyborski Paweł, w: Kazimierz Wielki oraz niepospolici z Kowala i okolic. Słownik biografi czny. Kalendarium, red. Z.J. Zasada, B. Ziółkowski, Włocławek- Kowal 2006, s. 252-253.

Dylągowa H., Duchowieństwo katolickie wobec sprawy narodowej (1764-1864), Lublin 1981.

Giergielewicz J., Stobiecki Ostoja Józef (1809-1886), w: Kazimierz Wielki oraz niepospolici z Kowala i okolic. Słownik biografi czny. Kalendarium, red. Z.J. Zasada, B. Ziółkowski, Włocławek-Kowal 2006, s. 219.

Frątczak W., Duchowieństwo dekanatu tureckiego w świetle zarządzenia bpa Aleksandra Bereśniewicza z 6 III 1884 r., „Teologia i Człowiek”, 18 (2011) s. 213-246 .

Gołdyn P., Franciszkanie w powstaniu styczniowym na ziemi konińskiej, Konin 2002.

Grzybowski M.M., Duchowieństwo katolickie diecezji płockiej w okresie powstania styczniowego, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego”, 5 (2013) s. 25-42.

Jemielity W., Księża diecezji augustowskiej, czyli sejneńskiej, ukarani za udział w powstaniu styczniowym, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 22 (1975) z. 4, s. 117-123.

Kieloch T., Włocławek w czasach powstania styczniowego (1861-1864). W przeddzień powstania, w: Z dziejów Powstania Styczniowego na Kujawach i Ziemi Dobrzyńskiej, red. S. Kalembka, Warszawa 1989.

Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Warszawa 1983².

Kołtuniak J., Piotrków Kujawski. Zarys dziejów miasta i parafi i, Bydgoszcz 2002.

Kołtuniak J., Połajewo nad Gopłem. Zarys dziejów, Włocławek 2004.

Koział A., Powstanie styczniowe oraz losy Polaków na Syberii w polskiej historiografii. Dorobek Eugeniusza Niebelskiego, w: Sybir. Wysiedlenia-losy-świadectwa, red. J. Ławski, S. Trzeciakowska, Ł. Zabielski, Białystok 2013, s. 129-134.

Kozłowski E., Bibliografi a Powstania Styczniowego, Warszawa 1964, ss. 620.

Kronika kościelna – zgon ks. prałata Skupieńskiego, „Przegląd Katolicki”, 21 (1873) s. 332.

Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968-1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 20 (1970) s. 253-374.

Librowski S., Chodyński Stanisław, w: Encyklopedia Katolicka, t. 3, Lublin 1995, k. 207.

Librowski S., Chodyński Zenon, w: Encyklopedia Katolicka, t. 3, Lublin 1995, k. 208.

L[ibrowski] S., Księża w walce o wolność Polski, Toruń 1939.

Łojko J., Stępień J., Dzieje Tuliszkowa, Poznań-Konin 1995.

Maliszewski E., Organizacja powstania styczniowego, Warszawa 1925.

Małecki Z.J. Małecka I., Ocalić od zapomnienia Kalwarię Moczalsko-Bugajską oraz Powstańców Styczniowych z 1863/1864 r., „Zeszyty Naukowe – Inżynieria lądowa i wodna w kształtowaniu środowiska”, 8-9 (2013) s. 83-112.

Mujta J.S., Z dziejów powstania styczniowego 1863-1864 na ziemi kolskiej, Konin 1998.

Niebelski E., Arcybiskup Zygmunt Szczęsny Feliński w obronie duchownych więzionych i zesłanych za udział w ruchu narodowym lat 1861-1864, „Niepodległość i Pamięć” 12/1 (21), 2005, s. 31-45.

Niebelski E., Autografy księży zesłanych do syberyjskiej Tunki w ramach represji po powstaniu 1863 roku, „Nasza Przeszłość”, 99 (2003) s. 417-422.

Niebelski E., Duchowieństwo lubelskie i podlaskie w powstaniu 1863 roku i na zesłaniu w Rosji, Lublin 2002.

Niebelski E., Łęczycki incydent biskupa Marszewskiego 3 września 1861 roku, w: Religia, edukacja, kultura. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Stanisławowi Litakowi, red. M. Surdacki, Lublin 2002, s. 217-222.

Niebelski E., Nieprzejednani wrogowie Rosji: duchowieństwo lubelskie i podlaskie w powstaniu 1863 roku i na zesłaniu, Lublin 2008.

Niebelski E., „Wiosna i jesień trwa tu krótko”. Księża zesłańcy 1863 roku w syberyjskiej Tunce, Lublin 2014.

Pietrzak J.S., Księża powstańcy 1863, Kraków 1916.

Piwnicki G., Skutki powstania styczniowego, „Przegląd Polsko-Polonijny”, 4/2 (2012) s. 231-250.

Powstanie styczniowe 1863-1864. Wrzenie. Bój. Europa. Wizje, red. S. Kalembka, Warszawa 1990.

Seweryn J. Ks., Udział duchowieństwa diecezji kujawsko-kaliskiej w powstaniu styczniowym, Włocławek 2003.

Sokulski J., Centt Wawrzyniec, w: Polski Słownik Biografi czny, t. 3, Kraków 1937, s. 229.

Sowa K., Losy duchowieństwa polskiego zesłanego na Syberię po powstaniu styczniowym (1863-1883), „Nasza Przeszłość”, 77 (1992) s. 123-164.

Sprawozdanie z wizyty pasterskiej, „Kronika Dyecezji Kujawsko-Kaliskiej”, 9 (1910), s. 278.

Ś.p. ks. Józef Sypniewski, „Kronika Dyecezyi Kujawsko-Kaliskiej”, 6 (1910) s. 174.

Ś.p. ks. Michał Ziarniewicz, „Kurjer Warszawski” Pismo poranne. 4 sierpnia 1917 r. Nr. 213, s. 2.

Śp. Ks. Czesław Harwas, „Przegląd Katolicki”, 29.09.1876, Nr 39, s. 619.

Urban W., Ostatni etap dziejów Kościoła w Polsce przed nowym tysiącleciem (1815-1965), Rzym 1966.

Wlaźlak W., Duchowieństwo parafi i Rząśnia w okresie niewoli narodowej, „Częstochowskie Studia Teologiczne”, 34 (2006) s. 227-238.

Wlaźlak W.P., Ofi cjałowie Konsystorza Okręgowego w Piotrkowie [Trybunalskim], „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego” Prawo 7, 53 (2009) s. 276-287.

Ziemia konińska w czasie powstania styczniowego 1863-1864, T. 2. Archiwalia, oprac. i komentarzem opatrzył J. Stępień, Konin 1994.

Ziemia Konińska w czasie powstania styczniowego 1863-1864. T. 3, Pamięć o 1863 roku: Historia i tradycje, red. J. Gulczyński, Konin 1994.

Ziemia Konińska w czasie powstania styczniowego 1863-1864, red. J. Stępień, T. 4 cz. 1, Konin 1995.

Ziemia Konińska w czasie powstania styczniowego 1863-1864, red. J. Stępień, J. Gulczyński, T. 4 cz. 2, Konin 1996.

Ziemia Konińska w czasie powstania styczniowego 1863-1864. Losy i wspomnienia popowstaniowe, red. J. Stępień, T. 5, Konin 1998.

Ziemia Konińska w powstaniu styczniowym 1863-1864: praca zbiorowa wydana z okazji konferencji naukowej zorganizowanej w 130 rocznicę Powstania Styczniowego w

Ciążeniu 24-25.04.1993, red. Z. Kaczmarek, J. Stępień, Konin 1993. Z dziejów Powstania Styczniowego na Kujawach i Ziemi Dobrzyńskiej, red. S. Kalembka, Warszawa 1989.

Z dziejów powstania styczniowego na ziemi konińskiej. Wybór zagadnień, red. A. Kijas, Konin 2013.

Zmarli. Ks. Paweł Wyborski, „Kronika Dyecezyi Kujawsko-Kaliskiej”, 1 (1909) s. 17.

Żywczyński M., Kościół i duchowieństwo w powstaniu styczniowym, „Przegląd Historyczny”, 1938, s. 512-525.


Published
2016-06-01


Szymański, J. (2016). Represje carskie wobec duchowieństwa diecezji kujawsko-kaliskiej po powstaniu styczniowym. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 105, 303–328. https://doi.org/10.31743/abmk.12070

Józef Szymański 
Instytut Historii i Politologii, Akademia Pomorska w Słupsku