ABMK

Pensja dziekanów w Królestwie Polskim do lat 70. XIX wieku. Egzemplifikacje

Piotr Szkutnik




Abstrakt

W okresie staropolskim dziekani nie otrzymywali specjalnego wynagrodzenia za wykonywane funkcje. Pensja dziekańska została wprowadzona przez zaborców. W XIX w. stała się narzędziem podporządkowania duchowieństwa władzom świeckim. Uzależnienie finansowe hierarchii kościelnej, w tym dziekanów, powodowało, iż stali się oni wykonawcami dyspozycji administracji państwowej. Wysokość pensji była zróżnicowana i zależała od wielkości dekanatu (liczby parafii). W pierwszej połowie XIX w. lepiej wynagradzany pensją dziekańską duchowny zarabiał tyle co nauczyciel szkoły elementarnej. Niemniej jednak dziekan zwykle kumulował kilka prebend i stanowisk, które dostarczały dodatkowych dochodów często wielokrotnie większych niż pobory dziekańskie.

Słowa kluczowe:

Historia Kościoła w Polsce w XIX w., dziekan, Królestwo Polskie, zabór rosyjski, pensja

Bogus M., Nędza z bidą w parze idą. O sytuacji nauczycieli w XIX wieku, w: Język-Szkoła- Przestrzeń jako determinanty rozwoju kultury Śląska Cieszyńskiego, red. M. Bogus, Czeski Cieszyn 2012, s. 57-100.

Bossakiewicz A., Fundusze duchowieństwa rzymsko-katolickiego w Polsce mianowicie od 1795-1865 roku, „Biblioteka Warszawska”, 4 (164) 1881.

Ceynowa T., Ziemia pogranicza, dekanat wałecki w latach 1821-1920, Radom 2004.

Fąka M., Stan prawny Kościoła katolickiego w Wielkim Księstwie Poznańskim w latach 1815-1850 w świetle prawa pruskiego. Studium prawno-historyczne, Warszawa 1975.

Gach P.P., Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej i Śląska 1773-1914, Lublin 1984.

Gacki J., Benedyktyński klasztor świętego krzyża na Łysej Górze, Warszawa 1873.

Ihnatowicz I., Biernat A., Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003.

Izdebski H., Historia administracji, Warszawa 2000.

Jemielity W., Czwarta część majątku po zmarłych proboszczach w Królestwie Polskim, „Prawo Kanoniczne”, 37 (1994) nr 1-2, s. 259-268.

Jemielity W., Diecezja augustowska czyli sejneńska w latach 1818-1872, Lublin 1972.

Jemielity W., Obsada stanowisk kościelnych w Królestwie Polskim do powstania styczniowego, „Prawo Kanoniczne”, 43 (2000) nr 3-4, s. 351-385.

Jemielity W., Upaństwowienie majątków kościelnych w powiatach łomżyńskim i mazowieckim po powstaniu styczniowym, „Studia Łomżyńskie”, 5 (1995) s. 5-14.

Karbownik H., Sprawa uposażenia i opodatkowania dochodów duchowieństwa w zaborze pruskim w latach 1772-1807, „Prawo Kanoniczne”, 39 (1996) nr 3-4, s. 243-268.

Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej (1772- 1918), Kraków 1980.

Lubelski J., Sprawa uposażenia duchowieństwa, „Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej”, 14 (1920) nr 10, s. 302-306. Łapiński K., Organizacja władz miejskich Piotrkowa w latach 1809-1867 i ich pozostałość aktowa, „Rocznik Łódzki”, 39 (1989). s. 27-41.

Łupiński J., Dziekani okręgowi w diecezji wigierskiej i diecezji augustowskiej czyli sejneńskiej, „Prawo Kanoniczne”, 49 (2006) nr 1-2, s. 195-226.

Nowacki J., Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, t. 2. Dzieje archidiecezji poznańskiej, Toruń 1964.

Piątkowski S., Gospodarstwo folwarczne i chłopskie w dobrach proboszczowskich Królestwa Polskiego w pierwszej połowie XIX wieku (przykład rejonu środkowej Wisły), „Studia Sandomierskie”, 10 (2003) s. 45-53.

Przybyłko M., Urząd dziekana w polskim ustawodawstwie synodalnym XVIII w., „Prawo Kanoniczne”, 9 (1966) nr 1-2, s. 113-211.

Rys historyczny funduszów duchowieństwa rzymsko-katolickiego w Królestwie Polskiem, „Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej”, 9 (1915) nr 11, s. 240-242.

Rys historyczny funduszów duchowieństwa rzymsko-katolickiego w Królestwie Polskiem. Ciąg dalszy, „Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej”, 9 (1915) nr 12, s. 275- 279.

Skiełczyński Z., Archidiecezja warszawska w latach 1818-1830, „Studia z Historii Kościoła w Polsce”, 4 (1978) s. 9-206.

Szelążek A., Podstawy dotacji duchowieństwa katolickiego w Polsce w okresie przedkonkordatowym, Toruń 1947.

Szkutnik P., Ksiądz Michał Mieczko Żdzenicki (1744-1814) proboszcz i dziekan szadkowski, „Przegląd Nauk Historycznych”, 14 (2015) s. 173-191.

Pobierz

Opublikowane
2015-12-16


Szkutnik, P. (2015). Pensja dziekanów w Królestwie Polskim do lat 70. XIX wieku. Egzemplifikacje. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 104, 297–309. https://doi.org/10.31743/abmk.12510

Piotr Szkutnik