Chrześcijańskie i starozakonne szpitale na łamach czasopisma „Zdanie Sprawy z Czynności Rady Głównej Opiekuńczej Instytutów Dobroczynnych w Roku…” (1833-1869[1870])
Jolanta Chwastyk-Kowalczyk
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-3463-6432
Izabela Krasińska
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-5897-9333
Piotr Sławiński
Archiwum Państwowe w Kielcach, Oddział w Sandomierzu , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-8729-0845
Abstrakt
W latach 1832-1870 w Królestwie Polskim funkcjonowała Rada Główna Opiekuńcza (Rada Główna Opiekuńcza Szpitali), która edytowała własny periodyk (rocznik) pt. „Zdanie Sprawy z Czynności Rady Głównej Opiekuńczej Instytutów Dobroczynnych w Roku…”. Czasem ukazywał się on nieregularnie i często zmieniał tytuł. Pierwszy rocznik datowany na 1833 rok opuścił prasy drukarskie w 1834 roku, a ostatni z 1870 roku ukazał się w 1872 roku, czyli już po likwidacji Rady Głównej Opiekuńczej. Analizowany w artykule periodyk edytowany był w Warszawie i miał charakter urzędowy oraz normatywno-prawny. Publikowany był w języku polskim, a po powstaniu styczniowym w wersji polskiej i rosyjskiej; tylko ostatni tom wydano w języku rosyjskim. Periodyk wychodził w okresie wzmożonych przemian zachodzących w zakresie funkcjonowania opieki zdrowotnej i dobroczynności publicznej. Wówczas bowiem ukształtował się dzisiejszy typ szpitali zajmujących się lecznictwem. Z racji nadzoru nad placówkami leczniczymi i dobroczynnymi (religijnymi, świeckimi, prywatnymi), otrzymywane od nich sprawozdania stanowiły podstawę do prezentowana na łamach analizowanego rocznika szczegółowych danych dotyczących ich działalności w latach 1833-1870.
Celem artykułu jest ukazanie periodyku jako wiarygodnego źródła do badań nad wieloaspektowym funkcjonowaniem oraz finansowaniem chrześcijańskich i starozakonnych szpitali, a także zakładów dobroczynności publicznej działających w Królestwie Polskim i będących pod zarządem Rady Głównej Opiekuńczej. Dzięki systematycznie publikowanym listom osób należących do Rady Głównej Opiekuńczej oraz Rad Opiekuńczych Powiatowych i Szczegółowych w roku sprawozdawczym, mamy przegląd osób aktywnych na tym polu we wszystkich guberniach Królestwa Polskiego w latach 1833-1870.
Reasumując, w analizowanych rocznikach odnaleźć można historię zakładów dobroczynnych funkcjonujących w Królestwie Polskim, składy osobowe zarządów instytucji zajmujących się ochroną zdrowia, systemy funkcjonowania szpitali, ich wyposażenie, organizację pracy, listę personelu medycznego oraz bractw, zgromadzeń zakonnych i różnych stowarzyszeń biorących udział w dobroczynności oraz lecznictwie.
Słowa kluczowe:
prasa polska, prasa urzędowa, szpitale, towarzystwa charytatywne, Królestwo Polskie, XIX wiekBibliografia
Źródła drukowane
Bartoszewicz Julian, Historia Szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie, Warszawa 1870.
Czajewicz Filip, Rys historyczny Szpitala Śgo Rocha w Warszawie, Warszawa 1872.
Giedroyć Franciszek, Rys historyczny Szpitala św. Łazarza w Warszawie, Warszawa 1897.
Mościcki Henryk, Cieszkowski August, w: Polski słownik biograficzny, t. 4, red. W. Konopczyński, Kraków 1938, s. 62-66.
Nowicki Władysław, Dzieje Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie 1817-1917. Z okoliczności jubileuszu tegoż Instytutu dnia 23 października 1917 r., Warszawa 1918.
Rys historyczno-statystyczny szpitali i innych zakładów dobroczynnych w Królestwie Polskim, t. 1, Warszawa 1872.
Rys historyczno-statystyczny szpitali i innych zakładów dobroczynnych w Królestwie Polskim, t. 2, Warszawa 1872.
Rys historyczno-statystyczny szpitali i innych zakładów dobroczynnych w Królestwie Polskim, t. 3, Szpitale w Guberni Warszawskiej, Warszawa 1872.
Seltzer Feliks, Szpital Starozakonnych w Warszawie. Szkic historyczno-statystyczny (z autentycznych źródeł), Warszawa 1870.
Walczakiewicz Franciszek, Dzieje Instytutu Moralnej Poprawy Dzieci i krótka historia kościoła w Mokotowie, Warszawa 1898.
Prasa
„Dziennik Praw Królestwa Polskiego” (1817, 1834, 1842).
„Zdanie Sprawy z Czynności Rady Głównej Opiekuńczej Instytutów Dobroczynnych w Roku…” (1833-1869[1870]).
Opracowania
Bartkowiak Edyta, Sierocińce zakonne w Drugiej Rzeczypospolitej. Z badań nad dziejami opieki zastępczej (pozarodzinnej) w Polsce, „Wychowanie w Rodzinie”, 2 (2011) s. 289-319.
Bęc Maria, Dzieje i rozwój opieki zdrowotnej w Sandomierzu w latach 1795-1939, Sandomierz 2016.
Błażkiewicz Henryk, Parafia Pilica w latach niewoli narodowej, „Nasza Przeszłość”, 59 (1983) s. 255-271. (Crossref)
Breza Edward, Nazwy zakonów i zgromadzeń zakonnych męskich, „Slavia Occidentalis”, 69 (2012) s. 45-80.
Chojna Jan W., Pląskowski Romuald, w: Polski słownik biograficzny, t. 26, red. E. Rostworowski, Wrocław [i in.] 1981, s. 705-706.
Czeppe Maria, Wójcik Zbigniew J., Staszic Stanisław, w: Polski słownik biograficzny, t. 42, red. A. Romanowski, Warszawa-Kraków 2003-2004, s. 540-551.
Giełżyński Witold, Prasa warszawska 1661-1914, Warszawa 1962.
Gretkowski Andrzej, Posługa szpitalna sióstr szarytek w Pułtusku w latach 1727-1980, „Notatki Płockie”, 60 (2015) nr 2, s. 3-7.
Gretkowski Andrzej, Siostry szarytki w Szpitalu św. Trójcy w Płocku, „Notatki Płockie”, 50 (2005) nr 2, s. 6-10.
Grinberg Daniel, Mazur Elżbieta, Pawlak Grażyna, Sadowski Maciej, Res sacra miser. Dzieje Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, Warszawa 2015.
Janicka Danuta, O zwalczaniu żebractwa i włóczęgostwa w II Rzeczypospolitej (1918-1939). Studium historycznoprawne, „Archiwum Kryminologii”, 41 (2019) nr 1, s. 465-495.
Jurczak Helena Anna, Siostra Augusta Sikorska (1834-1919), „Nasza Przeszłość”, 86 (1996) s. 247-310. (Crossref)
Kępski Czesław, Idea miłosierdzia a dobroczynność i opieka, Lublin 2002.
Kępski Czesław, Towarzystwa dobroczynności w Królestwie Polskim (1815-1914), Lublin 1993.
Kierzek Andrzej, Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie w latach siedemdziesiątych XIX stulecia, „Otorynolaryngologia”, 14 (2015) nr 2, s. 74-78.
Koba Stanisław, Z historii lecznictwa kieleckiego XIX wieku, Kielce 1973.
Lewandowska Dorota, Organizacja opieki i pomocy społecznej oraz dobroczynności w Królestwie Polskim. Rada Główna Opiekuńcza Szpitali. Towarzystwa dobroczynne (1817-1870), w: Urzędnicy i urzędy w społeczeństwie XIX wieku. Zbiór studiów, red. nauk. A. Kulecka, Warszawa 2017, s. 203-224. (Crossref)
Łobozek Marcin Maksymilian, Szpital Św. Jana Bożego w Warszawie (1650-1944), w: Studia i rozprawy ofiarowane profesorowi Tytusowi Górskiemu, red. S. Stabryła, R.M. Zawadzki, Kraków 2003, s. 109-122.
Marcinkowski Jerzy T., Bajek Anna, Galewska Irena, Historia szpitalnictwa w Kaliszu, „Hygeia Public Health”, 46 (2011) nr 2, s. 293-297.
Markiewiczowa Hanna, Działalność opiekuńczo-wychowawcza Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności 1814-1914, Warszawa 2002.
Mazur Elżbieta, Dobroczynność w Warszawie w XIX wieku, Warszawa 1999.
Mazur Elżbieta, Szpitale w Królestwie Polskim w XIX wieku, Warszawa 2008.
Mądzik Marek, Z dziejów hrubieszowskich zakładów dobroczynnych w XIX stuleciu, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia”, 54/55 (1999/2000) s. 389-398.
Osiecka Małgorzata, Szpitale warszawskie w świetle akt Komisji Województwa Mazowieckiego z lat 1815-1867, „Miscellanea Historico-Archivistica”, 24 (2017) s. 207-221.
Podgórska-Klawe Zofia, Od hospicjum do współczesnego szpitala. Rozwój historyczny problematyki szpitalnej w Polsce do końca XIX wieku, Wrocław [i in.] 1981.
Podgórska-Klawe Zofia, Szpitale warszawskie 1388-1945, Warszawa 1975.
Prasa polska w latach 1661-1864, pod red. J. Łojka, Warszawa 1976.
Prasa polska w latach 1864-1918, pod red. J. Łojka, Warszawa 1976.
Puszka Alicja, Działalność opiekuńczo-wychowawcza Zakonu Sióstr Miłosierdzia Wincentego à Paulo w Lublinie w XIX i XX wieku, Lublin 2013.
Schletz Alfons, Zarys historyczny Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia w Polsce. Karta z dziejów społecznych Kościoła, Kraków 1960. (Crossref)
Sekulski Jerzy, Encyklopedia Radomia, Radom 2012.
Siemion Janusz, Dzieje miasta i gminy Szczuczyn, Szczuczyn 2013, http://bckszczuczyn.pl/wp-content/uploads/2021/03/Dzieje-miasta-i-gminy-Szczuczyn.pdf (dostęp: 10.05.2021).
Surdacki Marian, Szpitale w służbie dawnego społeczeństwa polskiego. Próba typologizacji, „Medycyna Nowożytna”, 23 (2017) z. 1, s. 7-52.
Urbanek Bożena, Idea opieki nad chorym na ziemiach polskich w latach 1809-1914, Wrocław [2001].
Wiśniewska-Jóźwiak Dorota, Dzierżawa wieczysta i emfiteuza w polskim prawie przedrozbiorowym, „Przegląd Nauk Historycznych”, 13 (2014) nr 2, s. 133-145. (Crossref)
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach https://orcid.org/0000-0002-3463-6432
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach https://orcid.org/0000-0002-5897-9333
Archiwum Państwowe w Kielcach, Oddział w Sandomierzu https://orcid.org/0000-0001-8729-0845
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
