Gratulare Sion alma. Nieznane oficjum o św. Katarzynie z Aleksandrii
Czesław Grajewski
Instytut Historii Sztuki UKSW Warszawa , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-2692-8232
Małgorzata Pęgier
Instytut Historii UKSW Warszawa , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-3509-9659
Abstrakt
Artykuł jest pierwszą edycją oficjum brewiarzowego o św. Katarzynie z Aleksandrii Gratulare Sion alma z brewiarza benedyktyńskiego opactwa w Saint-Savin en Lavedan na pograniczu francusko-hiszpańskim. Brewiarz jest przechowywany w Bibliotece Miejskiej w Tuluzie (ms. 73). Oficjum nie zostało ujęte w serii Analecta Hymnica, a w Repertorium Hymnologicum widnieje zaledwie jego incipit, który Ulysse Chevalier zanotował na podstawie drukowanego, późniejszego Breviarium Grassense (Toulouse 1513). W rękopisie z Saint-Savin en Lavedan oficjum istnieje w XV-wiecznej warstwie, dlatego mamy prawo przypuszczać, że jest to najstarszy znany obecnie przekaz Gratulare Sion alma. Ma ono strukturę benedyktyńską i w dużej mierze stanowi twórczość oryginalną. Niemal wszystkie antyfony i większość responsoriów to – jak się wydaje – twórczość lokalna, niemająca odpowiedników w europejskich źródłach liturgicznych. Opisywany rękopis 73 nie jest jedynym zachowanym brewiarzem z Saint-Savin en Lavedan. Istnieje także wcześniejszy, dwutomowy brewiarz z tego samego opactwa, przechowywany w Bibliotece Miejskiej w Bagnères-de-Bigorre (manuskrypty 31 i 32 z XIV wieku), jednak nie zawiera on oficjum o św. Katarzynie.
Słowa kluczowe:
Św. Katarzyna z Aleksandrii; oficjum; brewiarz; liturgiaBibliografia
Opracowania
Altés i Aguilo Francesc X., El breviari del monestir de Lagrassa imprès l’any 1513, i el seu homiliari catalanonarbonnes, „Miscellània litúrgica catalana” 8 (1997), s. 73-107.
Amiet Robert, Missels et bréviaires imprimés (Supplément aux catalogues de Weale et Bohatta). Propres des Saints (édition princeps), Paris 1990.
Analecta Hymnica Medii Aevi, red. G.M. Dreves, t. 18, Leipzig 1894; t. 26, Leipzig 1897; t. 46, Leipzig 1905.
Assion Peter, Katharina (Aikaterinê) von Alexandrien, w: Lexikon der Christlichen ikonographie, t. 7, red. W. Braunfels, Rom-Freiburg-Basel-Wien, 1990, kol. 289-297.
Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis A-I, red. S. Bollandiani, Bruxellis 1898-1899.
Blasina James J., Music and Gender in the Medieval Cult of St. Katherine of Alexandria, c.1050-1300, Cambridge MA 2015 [mps, rozprawa doktorska, Harvard University].
Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. 7, red. P. Fournier, Paris 1885.
Chevalier Ulysse, Repertorium Hymnologicum, t. 4, Louvain 1912.
Gazeau Véronique, Les abbés bénédictins de la Normandie ducale, „Anglo-Norman Studies”, 26 (2003) s. 75-86. (Crossref)
Gazeau Véronique, Normannia monastica. Prosopographie des abbés bénédictins (Xe-XIIe siècle), Caen 2007.
Lafond Paul, Abbaye de Saint-Savin de Lavedan (Hautes-Pyrénées) (suite et fin), „Bulletin Monumental” 53 (1887), s. 5-18. (Crossref)
Lemarié Joseph, Le bréviaire de Ripoll, Paris, B.N. lat. 742. Étude sur sa composition et ses textes inédits, Montserrat 1965.
Leroquais Victor, Les breviaires manuscrits des bibliothèques publiques de France, t. 1, 4, Paris 1934.
Norton Frederick J., Printing in Spain 1501-1520, Cambridge 1966.
Paprocki Henryk, Katarzyna Aleksandryjska, II. Kult, w: Encyklopedia katolicka, t. 8, red. A. Szostek, Lublin 2000, kol. 986-987.
Répertoire bibliographique des livres imprimés en France au seizième siècle, XVIII 77:1, red. L. Desgraves, J. Betz, J. Muller, Baden-Baden 1974.https://www.librairiedialogues.fr/livre/1283148-repertoire-bibliographique-des-livres-imprimes--louis-desgraves-jacques-betz-jean-muller-heitz
Schill Peter, Ikonographie und kult der hl. Katharina von Alexandrien im mittelalter. Studien zu den szenischen darstellungen aus der Katharinenlegende, München 2005 [mps, rozprawa doktorska, Ludwig-Maximilians-Universität].
Walsh Christine, The Cult of St Katherine of Alexandria in Early Medieval Europe, Hampshire-Burlington 2007.
Instytut Historii Sztuki UKSW Warszawa https://orcid.org/0000-0002-2692-8232
Instytut Historii UKSW Warszawa
absolwentka filologii klasycznej na Uniwersytecie Warszawskim, stopień doktora nauk humanistycznych w dyscyplinie historia uzyskała na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Obecnie zatrudniona jako adiunkt w Instytucie Historii na Wydziale Nauk Historycznych UKSW
https://orcid.org/0000-0002-3509-9659
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
