Duszpasterstwo wojskowe na obszarze diecezji chełmińskiej w latach 1850-1873
Marek Jodkowski ks.
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-9793-9935
Abstrakt
Artykuł jest poświęcony duszpasterstwu garnizonowemu na obszarze diecezji chełmińskiej w latach 1850-1873, czyli w okresie jej przynależności do państwa pruskiego. Ze względu na niekwestionowane znaczenie armii pruskiej w utrwalaniu bezpieczeństwa i stabilności państwa, zagwarantowanie udziału w życiu religijnym należało do istotnych czynników formacji wojskowej. Z tego względu stałą opieką pastoralną objęto miasta garnizonowe, do których należały m.in. Gdańsk, Grudziądz i Toruń. Żołnierze stacjonujący w jednostkach wojskowych usytuowanych na obszarze diaspory katolickiej, czyli m.in. w Iławie, Ostródzie, Prabutach, Suszu i Zalewie, również mieli możliwość korzystania z sakramentów dzięki posłudze zamiejscowych kapelanów. Opiekę duchową nad żołnierzami sprawowali przeważnie księża z parafii cywilnych. Dość sporadycznie w tym czasie zatrudniano w diecezji chełmińskiej etatowych kapelanów armii pruskiej.
Słowa kluczowe:
armia pruska, diecezja chełmińska, duszpasterstwo wojskowe, garnizony, kapelani wojskowi, Prusy ZachodnieBibliografia
Źródła archiwalne
Archiv des Bonifatiuswerks (Paderborn)
Teczka: Osterode.
Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz (Berlin)
sygn. I. HA Rep. 76 IV, Sekt. 2, Abt. VIII, Nr. 1, Bd. 1-3.
Źródła drukowane
Biographisches Lexikon der katholischen Militärseelsorge Deutschlands 1848 bis 1945, hrsg. H.J. Brandt, P. Häger, Paderborn 2002.
Kopiczko Andrzej, Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1821-1945, cz. 2, Słownik, Olsztyn 2003.
Rang- und Quartier-Liste der Königlich-Preußischen Armee und des XIII. (Königlich-Württembergischen) Armeekorps, Berlin 1868.
Opracowania
Bräuner R., Geschichte der preußischen Landwehr. Historische Darstellung und Beleuchtung ihrer Vorgeschichte, Errichtung und späteren Organisation, Halbbd. 2, Berlin 1863.
Gernsheim Robert, Die Regelung der katholischen Militärseelsorge in Preussen (1868), w: Archiv für katholisches Kirchenrecht mit besonderer Rücksicht auf Oesterreich und Deutschland, Neue Folge, Bd. 14, hrsg. F.H. Vering, Mainz 1868, s. 431-434.
Güsgen Johannes, Die katholische Militärseelsorge in Deutschland zwischen 1920 und 1945, Köln-Wien 1989.
Hildebrandt Augustin, Ueber den periodischen Gottesdienst in Saalfeld, Diözese Culm, „Bonifatiusblatt”, (1868) nr 9, s. 130.
Jany Curt, Geschichte der Königlich Preußischen Armee, Bd. 4, Die Königlich Preußische Armee und das Deutsche Reichsheer 1807 bis 1914, Berlin 1933.
Kopiczko Andrzej, Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1821-1945, cz. 1, Studium prozopograficzne, Olsztyn 2004.
Lange Eduard, Geschichte der Preußischen Landwehr seit Entstehung derselben bis zum Jahre 1856, Berlin 1857.
Matern Georg, Die katholische Diaspora in Ostpreußen, Braunsberg 1909.
Nadolny Anastazy, Granice diecezji chełmińskiej, „Studia Pelplińskie”, 16 (1985) s. 15-25.
Niedzielska Magdalena, Dzieje szkolnictwa, w: Historia Pomorza, t. 4, (1850-1918), cz. 2, Polityka i kultura, red. S. Salmonowicz, Toruń 2002, s. 271-303.
Pohl Heinrich, Die katholische Militärseelsorge Preussens 1797-1888, Stuttgart 1926, (Nachdruck: Amsterdam 1962).
Romahn Paul, Die Diaspora der Diözese Ermland, Braunsberg 1927.
Seelhorst Ferdinand von, Das Heerwesen des Preußischen Staats, Erfurt 1841.
Szorc Alojzy, Dzierzgoń od początku do dni naszych 1248-1998, Dzierzgoń 1998.
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie https://orcid.org/0000-0001-9793-9935
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
